Inleiding

Het complex "Landhuis Oud-Crailo" bestaat uit een LANDHUIS (ca. 1856) met bijbehorende HISTORISCHE PARK- EN TUINAANLEG (ca. 1856/1929), TUINMANSWONING (1890), twee TOEGANGSHEKKEN uit ca. 1923 en twee GRENSPALEN. Het landhuis in neo-classicistische trant is omstreeks 1856 gebouwd en wordt toegeschreven aan J.D. Zocher jr., die in 1856 een tuinontwerp heeft gemaakt, waarop de omtrek van het huis duidelijk zichtbaar is. Opdrachtgever was Lambertus Langerhuizen, die in 1853 in bezit was gekomen van de buiten- plaats die toen Zuid-Crailo heette. Zijn zoon P. Langerhuizen kocht in 1879 ook de buitenplaats Noord-Crailo aan, waardoor het in oorsprong uit de 17de eeuw daterende landgoed Crailo weer verenigd was. Het huis Noord-Crailo dat ten noordoosten van het huidige landhuis lag, ongeveer ter plaatse van de huidige Museumlaan, werd verbouwd tot museum door de architect C. Muysken die tevens het koetshuis (1881) en vermoedelijk ook de tuinmanswoning (1890) ontwierp. In 1920 is het museum afgebroken en is de Museumlaan verlengd tot aan de Noord Crailoseweg. Dit werd de nieuwe toegangsweg tot het landgoed. In 1923 werd het landhuis in opdracht van P. v.d. Arend Gz. verbouwd naar ontwerp van de architect W. Hamdorff. Tijdens deze verbouwing is onder meer de hoofdentree verplaatst naar de noordwestgevel en is op de plaats van de oude entree (noordoostgevel) een trappenhuis gemaakt. Tevens zijn toen de halfronde bloemenserre en de veranda aan de zuid- westgevel aangebouwd. Voor deze gevel ligt de tuinaanleg in Nieuw Architectonische tuinstijl die in 1929 door de tuinarchitect P.H.J.G. Reyers is ontworpen. De tuinmanswoning in eclectische trant met chaletstijl-invloed aan de Musemlaan dateert uit 1890 is waarschijnlijk een ont- werp van de architect C. Muysken. Deze architect ontwierp in 1881 ook het aan de overzijde van de Museumlaan gelegen koets- huis, dat in 1948 en 1958 zodanig is verbouwd dat het voor de bescherming van het complex van ondergeschikt belang is. Het landgoed is na de Tweede Wereldoorlog gedeeltelijk verkaveld en bebouwd.

Omschrijving

Het witgepleisterde blokvormige landhuis van twee bouwlagen ligt iets teruggerooid ten zuiden van de Museumlaan aan een halfronde oprijlaan en is schuin ten opzichte van de weg gesitueerd. Langs de Museumlaan staan twee toegangshekken naar het terrein, alsmede twee grenspalen die een oude grens van het landgoed markeren. De voorgevel met hoofdentree is op het noord- westen georienteerd, de tuinaanleg ligt voor de zuidwestgevel en heeft een kwartcirkelvormige hoofdvorm met een recht pad in de middenas van het huis. De tuinmanswoning staat ten westen van het landhuis, dicht langs de Museumlaan. Sinds 1923 vormt de Museumlaan de toegang tot het terrein, de oorspronkelijke rechte oprijlaan vanaf de Beukenlaan raakte toen buiten gebruik.

Waardering

Het complex "Landhuis Oud-Crailo", bestaande uit een landhuis met bijbehorende tuinaanleg, toegangshekken, grenspalen en een tuinmanswoning is van algemeen belang vanwege de cultuur- en architectuurhisto- rische waarde als representatief voorbeeld van een in oorsprong vroeg 17de-eeuws landgoed, dat in de 19de en 20ste eeuw de huidige gedaante heeft gekregen, mede naar ontwerp van de bekende (landschaps)architect J.D. Zocher jr. Het complex heeft bijzondere situationele waarde door de historisch-func- tionele samenhang van de complexonderdelen en de ligging in de landgoederenstrook in de noordflank van Het Gooi.