Inleiding

Op een ruim erf aan de oostzijde van de Bovenkerkerweg gelegen BOERDERIJ uit 1879 genaamd "het Zwarte Koetje". Blijkens de eerste steen in de voorgevel werd de boerderij in dat jaar herbouwd in opdracht van mejuffrouw L.J. Veltman. De Zuid-Hollandse stal in deze grote boerderij bood plaats aan het voor die tijd aanzienlijke aantal van 60 koeien. Uit de militaire stafkaart van 1849 blijkt dat de voorganger een vergelijkbaar grondplan had en dezelfde naam droeg. De achtergevel is eind jaren zeventig van de 20ste eeuw in gewijzigde vorm (enigszins lager en met gewijzigde deuren) opnieuw opgetrokken. Oorspronkelijk bevond zich zowel rechts in deze gevel als halverwege de linker zijgevel een opgeklampte dubbele darsdeur (thans schuifdeuren met bovenlichten). De dakgoten boven de achter- en zijgevels waren uitgevoerd als gietijzeren lijstgoot.

Omschrijving

Op rechthoekig grondplan (19 x 39 m) gebouwde boerderij onder een wolfdak waarvan het wolfeind boven de voorgevel, het lager doorgetrokken achterschild en het voorste gedeelte van het linker zijschild gedekt zijn met gesmoorde Hollandse pannen. Het voorste gedeelte van het rechter zijschild heeft een dekking van zwarte geglazuurde Friese golfpannen. Voor het overige zijn beide zijschilden gedekt met rode Hollandse pannen. Zowel bovenin het wolfeind als het achterschild bevindt zich een uilenbord. Op de nok staat halverwege en achteraan een houten ventilatiekap. De buitengevels zijn opgetrokken in bruinrode handvormsteen waalformaat in kruisverband (het snijvoegwerk is platvol vernieuwd). De voorgevel (W) kent een symmetrische opzet met ter weerszijden van de voordeur drie T-vensters. De secundair aangebrachte voordeur (afkomstig uit een pand aan de Keizersgracht in Amsterdam) heeft een bovenlicht en is bereikbaar via een hardstenen trap van vijf treden. Onder de buitenste vensters en de vensters direct naast de voordeur bevindt zich een keldervenster voorzien van een drieruits raam waarvoor diefijzers. Linksonder is een eerste steen ingemetseld met florale hoekmotieven en het opschrift "HERBOUWD IN HET JAAR 1879/ DOOR MEJUFVR: L.J. VELTMAN/ DE EERSTE STEEN GELEGD/ DOOR J.A. VAN DER KLEIJ/ OUD 8 JAAR DEN 23 AUGUSTUS". De eerste verdieping telt drie T-vensters (recht boven de voordeur en de twee flankerende parterrevensters). De parterre- en verdiepingvensters worden evenals het bovenlicht boven de deur ontlast door flauwe segmentbogen van gele en rode machinale baksteen. De vier keldervensters hebben vergelijkbare ontlastingsbogen, maar dan uitgevoerd als strek. Onder het middelste verdiepingvenster bevindt zich een vermoedelijk uit de voorganger van de huidige boerderij afkomstige gevelsteen waarop een zwartgeverfde koe staat afgebeeld. De eerste verdieping wordt afgesloten door een lijstgoot waaronder uitkragend metselwerk. De schuine gevelvlakken ter weerszijden zijn afgedekt met een rollaag en (onderaan) een hardstenen deksteen. Onder deze schuine gevelranden en ter hoogte van de parterre- en verdiepingsvloer bevinden zich muurankers.

De rechter zijgevel (Z) telt tien meerruits gietijzeren rondboogvensters waarvan het middelste raampje naar binnen draaibaar is (de gecementeerde lekdorpels zijn vervangen door betonnen) en heeft linksonder een keldervenster als voor (het T-venster erboven is in XXa aangebracht na het verwijderen van de achterliggende bedstede; de deur en stolpraam rechts hiervan dateren uit XXc). Bovenaan de gevel bevinden zich schootankers. De boerengeeltjes waaruit de bestrating voor de linker gevelhelft is samengesteld lagen oorspronkelijk in de dars. De linker helft van de linker zijgevel (N) is voorzien van drie gietijzeren rondboogvensters als in de rechter zijgevel, maar hier nog met gecementeerde lekdorpels (de schootankers bovenaan deze gevelhelft zijn naderhand aangebracht). Rechtsonder bevindt zich een keldervenster als voor (de overige vensters en deuren in deze gevel zijn niet oorspronkelijk). De achtergevel (O) is evenals de voorgevel hoger opgetrokken dan de zijgevels en links- en rechtsboven voorzien van een hardstenen deksteen. Inwendig verkeert de boerderij nog gedeeltelijk in de oorspronkelijke staat. De houten draagconstructie bestaat uit zes dekbalkgebinten waarop een gordingenkap rust. De pannen zijn met riet onderschoten. Aan de zuidzijde steken de dekbalken buiten de stijlen uit (zodat de stijlen links van het middenpad van de koestal geplaatst konden worden in plaats van midden op dit pad). Het achter de voorgevel gesitueerde onderkelderde woongedeelte heeft nog gedeeltelijk de oorspronkelijke indeling met onder meer een sobere middengang en ter weerszijden een via een paneeldeur toegankelijke kamer met brede vloerdelen en vouwblinden voor de vensters (rechts van de gang waren twee kamers die zijn samengevoegd). De onderliggende rechthoekige kelder strekt zich uit over de volle breedte van de boerderij en wordt halverwege door een dwarsmuur met paneeldeur in twee spiegelbeeldige ruimten onderverdeeld. Beide zijn toegankelijk via een rechte steektrap en hebben een vloer van gesmoorde plavuizen, wanden die tot tweederde hoogte bekleed zijn met een waterkerende klamplaag van bruine klinkertjes, en een plafond van houten balken waartussen gepleisterde troggewelfjes en waaronder een door een stijl ondersteunde onderslagbalk. Op de eerste verdieping zijn middenvoor met brede delen twee slaapkamers afgeschoten. De noordwand van de grote noordelijke slaapkamer is uitgevoerd als bedstedenwand waarin drie dubbele spiegelbeklampte deuren. In het vertrek rechts achter het relatief ondiepe woongedeelte stond een door een pony aangedreven karnmolen opgesteld. Het achterliggende bedrijfsgedeelte wordt door een (vernieuwde) houten wand in de lengte-as van de boerderij in tweeën gedeeld met rechts hiervan de voormalige dubbele Zuid-Hollandse stal waarvan de (vernieuwde) zoldervloer ondersteund wordt door twee rijen stijlen (de binnenste rij zijn de zuidelijke gebintstijlen). Onder de huidige betonvloer liggen naar verluidt nog de grijze plavuizen van het middenpad.

Waardering

De boerderij is van algemeen belang uit cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en typologisch oogpunt als een grotendeels gaaf bewaarde en door zijn omvang zeldzame boerderij uit het laatste kwart van de 19de eeuw. Tevens heeft de boerderij situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging in het landelijk gebied aan de zuidrand van Amstelveen.