Inleiding

Tussen 1901-1914 gefaseerd tot stand gekomen complex van de westelijke tramremise ten behoeve van de zojuist geëlectrificeerde gemeentetram, ontworpen door de dienst Publieke Werken op een onregelmatige kavel, ingesloten in de bebouwingsreeks van de Bilderdijkkade, Kinkerstraat en de Ten Katestraat. De remise is bereikbaar via het Bellamyplein, waar een tramlus omheen ligt. Het remisecomplex omvat de volgende acht samenstellende onderdelen:

1. REMISEGEBOUW met bijbehorend KANTOOR en TRAVERSEERHAL (Tollensstraat 60);

2. vrijstaande DUBBELE DIENSTWONING MET HOUTOPSLAG (Bellamystraat 1);

3. WERKPLAATS (Tollensstraat 60);

4. TWEE voormalig MAGAZIJNGEBOUWEN (Tollensstraat 60 / Bilderdijkkade ongd.);

5. voormalige DIENSTWONING (Tollensstraat 61);

6. voormalige DIENSTWONING (Tollensstraat 62);

7. voormalige DUBBELE DIENSTWONING (Bilderdijkkade 62);

8. OMMURING met recente (XXd) hekwerken.

Omschrijving

Het complex is in enkele bouwfasen tot stand gekomen, waarvan de belangrijkste tussen 1901 en 1904. Tijdens de eerste bouwfase, afgerond in 1902, werden de volgende ruimten gerealiseerd: de enorme traverseerhal van waaruit de wagens over de gehele lengte van het gebouw naar ieder gewenste plek kunnen worden gebracht; hieraan grenzend de dienstwoning, dienstvertrekken, magazijnen en werkplaatsen waaronder de smederij; en langs de andere zijde van de grote hal die de as van het gebouw vormt, een drietal hallen die dienst deden als remise en werkplaats. In 1903 volgde de tweede fase waarbij de oorspronkelijke drie hallen nu werden geflankeerd door een grote hal voor de berging van motorwagens en een hal voor grote revisie. Aan de zijde van het Bellamyplein verrees grenzend aan de pekelinrichting nog een dienstwoning. Tussen 1908 en 1914 werden nog enkele hallen verlengd en voorzien van een opbouw.

De gebouwen en muren zijn qua vormgeving nog vrij van een eigen vormentaal. Kenmerkend voor de tijd van ontstaan is de mengeling van Berlagiaanse vormelementen, eclectische invloeden, de toepassing van staalconstructies en een Art Nouveau-detaillering, karakteristiek voor de Overgangsarchitectuur in de periode 1900-1910. De buitenmuren bestaan uit baksteen, oranjekleurige siersteenbanden en natuurstenen banden en detailleringen die vlak in de gevels zijn verwerkt. De daken hebben verschillende vormen, waarbij lichtkappen op de zadeldaken van de remisehallen zijn aangebracht. In verschillende hallen zijn de daken voorzien van Polonceauspanten.

Waardering

Redelijk gaaf bewaard westelijk remisecomplex van de gemeentetram in overgangsarchitectuur uit de eerste periode van de elektrificatie van het tramwegnet van algemeen belang wegens architectuur-en cultuurhistorische waarde en uit oogpunt van de geschiedenis van het openbaar vervoer.