Inleiding

Complex "Melkerij Hofstede Oud-Bussem" bestaande uit 12 onderdelen: de voormalige KOESTAL (hoofdgebouw) met bijbehorende vijfde stal, het ZUIVELHUIS met naastgelegen FLESSENSPOELERIJ, het voormalige KANTOORGEBOUW annex dienstwoning, twee DIENSTWONINGEN aan de Flevolaan en twee DIENSTWONINGEN aan de Oud Blaricummerweg en een naastgelegen BOOGBRUG in deze weg die de westelijke entree vormden tot het uitgestrekte terrein van de melkerij. De onderdelen zijn in de periode 1902-1906 gebouwd naar ontwerp van de architect K.P.C. de Bazel. Eveneens tot het complex behoren de in oorsprong 18de-eeuwse BOERDERIJ, een houten DIENSTWONING en de ZAADDROGERIJ die in 1925 op het terrein is gebouwd en sinds 1947 in gebruik is als theaterzaal.

Het complex is een van de vroegste werken van De Bazel, waarbij hij zich in de traditionalistische vormgeving liet inspireren door de agrarische functie en de reeds bestaande boerderij. De melkerij is gebouwd in opdracht van Joannes van Woensel Kooy, die in 1902 in bezit kwam van het 280 ha. tellende landgoed Oud-Bussem met bijbehorend landhuis en 18de-eeuwse boerderij. Uit idealistische motieven wilde hij, mede onder invloed van een ernstige typhusepidemie in Utrecht, een modelboerderij oprichten. Op de melkerij zou "natuurmelk" worden geproduceerd met een minimum aan schadelijke bacteriën. De modelboerderij met de bijbehorende dienstwoningen en andere gebouwen werd gesitueerd op een gedeelte van het landgoed Oud- Bussem in de nabijheid van de oude boerderij. Vanaf het begin was de melkerij een verliesgevende onderneming en daarom werden in de loop der jaren delen van het landgoed verkocht aan derden. In 1950 werd de melkerij een gewone boerderij en het grote zuivelhuis op verzoek van de gemeente Naarden verbouwd tot vijf woningen. Het karakteristieke hoofdgebouw is in 1972 gerestaureerd en verbouwd tot kantoorruimte en ingedeeld door middel van losse, verplaatsbare wanden die geen deel uitmaken van de structuur van het monumentale pand.

Het complex strekt zich uit over het grondgebied van de gemeenten Huizen en Naarden. De boerderij, houten dienstwoning, zaaddrogerij en het kantoorgebouw zijn in Huizen gesitueerd, de overige complexonderdelen in Naarden.

Omschrijving

Het complex "Melkerij Hofstede Oud-Bussem" bestaat uit in totaal twaalf onderdelen waarvan het merendeel rond het karakteristieke U-vormige hoofdgebouw gesitueerd is aan weerszijden van de Flevolaan. Ten zuidwesten van het hoofdgebouw liggen achtereenvolgens het voormalige zuivelhuis (nu vier woningen) met naastgelegen flessenspoelerij (thans één woning), het vroegere kantoor annex dienstwoning (nu twee woningen), de 18de-eeuwse boerderij en, bijna 200 meter ten oosten hiervan, een houten dienstwoning. Aan de noordwestzijde van de Flevolaan, tegenover het hoofdgebouw, liggen twee dienstwoningen, en direct ten oosten van het hoofdgebouw bevindt zich de voormalige zaaddrogerij (nu theater). Tenslotte behoren de twee verder weg gelegen dienstwoningen aan weerszijden van de Oud Blaricummerweg met de bijbehorende gemetselde boogbrug eveneens tot het complex. Alle gebouwen hebben een hoogte van één bouwlaag met een zolderverdieping. Het hoofdgebouw, de oude boerderij en het houten huis zijn voorzien van een rieten dak, de overige panden hebben een pannendak.

Waardering

Het complex "Melkerij Hofstede Oud-Bussem", bestaande uit twaalf onderdelen, is van algemeen belang wegens cultuur- en architectuurhistorische waarde als uitwendig grotendeels gaaf bewaard gebouwencomplex uit het eerste kwart van de 20ste eeuw met een bijzondere oorspronkelijke functie als modelboerderij voor de productie van bacterie-arme natuurmelk, en als één van de hoogtepunten uit het oeuvre van architect K.P.C. de Bazel. Het complex heeft tevens situationele waarde vanwege de historisch-functionele en stilistische samenhang van de gebouwen en de ligging op het landgoed Oud-Bussem.