Inleiding.

In het tot omstreeks 1900 moeilijk begaanbare terrein van de Peel te Mill is in 1939-1940 door het Nederlandse leger een deel van de Peel-Raamstelling aangelegd, deel uitmakend vanhet Vak Schaijk. Binnen de bescherming vallen de werken van de Volkelseweg tot de plaats waar het Defensiekanaal in de Raam uitmondt, dus tussen de kazematten 520 en 32. Deze stelling bestaat te Mill uit een ANTI-TANKGRACHT met STUWEN,een achterliggende WAL, S-KAZEMATTEN, B-KAZEMATTEN, restanten van G-KAZEMATTEN en ASPERGEVERSPERRINGEN en maakt deel uit van de in het kader van de Strategische Beveiliging aangelegde Peel-Raamstelling tussen Grave en Budel-Dorplein, die, ver buiten de Vesting Holland, een eventuele Duitse opmars door Noord-Brabant naar België en Frankrijk moest afstoppen, en, na februari 1940, vertragen. Hoofdelement van de negentig kilometer lange stelling is, in het deel noordelijk van de spoorlijn Venlo-Eindhoven, een veertig kilometer lange, doorlopende anti-tankgracht, ter plaatse van Mill gevormd door het Defensie- of Peelkanaal. Om doorschrijding van het kanaal tegen te gaan is de hoogte van de waterstand door middel van zware betonnen stuwen annex verdeelwerken regelbaar. Op de westelijke oever is een wal opgeworpen, waartegen en waarachter frontale en flankerende kazematten zijn gebouwd. De voornaamste wegen en de spoorweg Boxtel-Wesel zijn ter plaatse van de stelling voorzien van een asperge-versperring tegen vechtwagens.

Op 10-11 mei 1940 hebben zich ter plaatse van Mill gedurende ruim 24 uur zware gevechtshandelingen voorgedaan. Dientengevolge is een groot deel van de kazematten beschadigd. Tengevolge van de ligging langs het voor de landbouw van belang zijnde Defensiekanaal (sedert 1960 bekend als Peelkanaal) is veel van de stelling bewaard gebleven; te Mill zijn alleen -zoals in de rest van Nederland- de gietstalen G-kazematten afgebroken (piketnummer 526, 541 en 546). Ten gunste van de aanleg van een inspectieweg is plaatselijk de wal geheel of gedeeltelijk afgegraven. De spoorlijn Boxtel-Wesel is sinds lange tijd buiten gebruik, en enkele jaren geleden is de rails opgebroken. Door de Stichting Menno van Coehoorn zijn in 1989 aan de oostelijke en westelijke zijde van de spoorbrug over het Defensiekanaal beide aspergeversperringen gereconstrueerd. Bovendien zijn de wegdekken en leuningen van alle houtenbruggen na mei 1940 vervangen, terwijl de voornaamste wegen over het Defensiekanaal voorzien zijn van betonnen bruggen,dan wel wordt het kanaal via duikers onder de weg door geleid.

Verder is incidenteel het schootsveld, dat van oorsprong te Mill al zeer beperkt was, op enkele plaatsen verder bebouwd. Ondanks deze wijzigingen is de Peel-Raamstelling in Mill goed tot zeer goed bewaard gebleven en kan men hier een redelijk goede indruk krijgen van een Nederlandse verdedigingslinie uit de jaren '30.

Waardering.

Het complex is van algemeen belang. Het heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een culturele en geografische ontwikkeling, namelijk de versterking en daaropvolgende verdediging van Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog en is als zodanig een belangrijk document van de militaire geschiedenis. Het is van architectuur- en bouwhistorisch belang wegens het bijzondere materiaalgebruik en de toepassing van moderne materialen en technieken, met name in de verwerking van gewapend beton. Het heeft ensemblewaarden als essentieel onderdeel van een groter geheel, dat cultuurhistorisch van belang is en is van belang wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historisch-ruimtelijke relatie met wegen, wateren en bodemgesteldheid. Het geheel heeft een grote belevingswaarde en is als grootschalig militair complex en herinnering aan een belangrijke episode uit de nationale geschiedenis zeldaam.