Inleiding

Ten noorden van de Noordweg te Putte ligt de Israëlitische begraafplaats van de Israëlitische Begrafenis Vereniging Antwerpen, thans Frechie-Stichting, die kantoor houdt te Antwerpen, doch gevestigd is in Putte. Naar Nederlands voorbeeld richtte Henri Frechie in 1884 een begrafenisvereniging op, die aanvankelijk haar doden begroef op de openbare begraafplaats Kiel te Antwerpen. De Belgische wetgeving sluit echter onteigening en vergraving van een begraafplaats niet uit, en daar de Nederlandse Wet op de Lijkbezorging sedert 1869 meer zekerheid omtrent de eeuwige rust van een graf biedt, en duidelijk werd dat t.z.t. de begraafplaats Kiel zou moeten worden geruimd, kocht de I.B.V.A. in 1909 2 ha grond te Putte, alwaar vanaf 1910 de eerste begrafenissen werden gedaan. In eerste instantie was de begraafplaats toegankelijk via de POORT (1) aan de Putseweg. Op de begraafplaats werd omstreeks 1915 een kleine AULA (2) gebouwd. In 1924 verrees ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de vereniging een ONTVANGSTGEBOUW (3). Vooral in de jaren 1925-1939 werden veel leden van de vereniging begraven. In 1931, na de sluiting van de Kiel-begraafplaats, breidde het bestuur de begraafplaats met een hectare uit, nadat in 1924 ook een POORT (4) aan de zojuist aangelegde Noordweg was gebouwd. De aanleg van de begraafplaats, met de oude toegangsweg vanaf de Putseweg, het onverharde plein tussen aula en ontvangsthuis, en de centrale, van een laanbeplanting met linden voorziene allee in noord-zuid richting, leidend van de poort naar het beschermde GRAFMONUMENT (5) van de familie Horowitz, valt binnen de bescherming. In 1938 telde de vereniging omstreeks 2.500 leden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het ontvangsthuis door de Duitse bezetter geplunderd. In 1945 was het ledental gedaald tot circa 500. Tot na de Tweede Wereldoorlog vonden mutaties vanuit begraafplaatsen in België naar Putte plaats. Ook werden Putse graven naar Israël overgebracht. Ook thans wordt er door de Antwerpse Israëlitische gemeenschap nog te Putte begraven.

Waardering

De begraafplaats is van algemeen belang. Het geheel heeft cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een sociale en geestelijke ontwikkeling, namelijk de ontwikkeling van de joodse grafcultuur, het is tevens van belang voor de typologische ontwikkeling van de begraafplaats met aanverwante objecten. Het heeft architectuurhistorisch belang vanwege de stijl en detaillering. Het heeft ensemblewaarden als onderdeel van een reeks begraafplaatsen, die cultuurhistorisch en architectuurhistorisch van belang is als manifestatie van de geschiedenis van de joodse grafcultuur over onze landsgrenzen. Het is gaaf bewaard gebleven en uiterst zeldzaam.