Burgemeester Tellegenstraat 1, Amsterdam

Omschrijving

Nagenoeg aaneengesloten WOONBLOK met ARBEIDERSWONINGEN en WINKELS met een ongelijkmatig vijfzijdige hoofdvorm en met geschakelde rechthoekige grondplannen met drie of vier bouwlagen met attiek en afgesloten door een samenstel van platte daken waarop gemetselde schoorstenen. De noordgevel heeft een lengte van circa 110 meter; de west- en oostgevel hebben een lengte van circa 80 meter; de korte gevels in het ZO en ZW hebben een lengte van circa 45 meter. De noordelijke bebouwing heeft op het platte dak teruggezette rechthoekige opbouwen waarin zolderkamers met venster en deur. De hogere bebouwing boven de poorten naar de Coöperatiehof, de hogere hoekbebouwing Henrick de Keijserplein/ Burgemeester Tellegenstraat en de hoekbebouwing nabij het plantsoen met het Burgemeester Tellegen-monument, hebben een rechte gevelbeëindiging met eenvoudige witgeschilderde houten lijst. De gevelbeëindiging bestaat elders uit een gepleisterde attiek met kraal en licht concave lijst en series kleine rechthoekige vensters met tuimelramen. Gemetselde gevels met afwisselend koppen- en strekkenlagen. Gevelvlak met al dan niet gekoppelde twee- of drieruits vensters met verticale geleding en draairamen. De verbijzonderde penanten, op de scheiding van de achterliggende vertrekken bestaan uit afgerond pleisterwerk. Aan weerszijden van de poortgebouwen, bij het begin van de teruggezette gevelwand aan het Henrick de Keijserplein en in de rechthoekige uitbouw over alle bouwlagen bij Burgemeester Tellegenstraat 1, bevinden de vensters zich in erkerachtige houten vensterkasten. Boven de vensters van de bovenste bouwlaag bevinden zich eenvoudige hijsbalken met haak. De houten toegangsdeuren met middenlicht zijn enkelvoudig of in paren geplaatst. De oostelijke zijgevel is vrijwel blind met twee vensters waarvan één op de hoek met uitstulpende afronding in het metselwerk. ZO-gevel met zes traveeën. Op de hoek een winkel in zwaar gepleisterd en houten kader met winkelruiten voorzien van rechthoekige bovenlichten. Op de verdiepingen op de hoek geplaatste vensterpartijen. Oostgevel met links en rechts van de hogere bebouwing met poort respectievelijk twee en zeven traveeën. Poortgebouw van vier traveeën en met smalle en op de hoek geplaatste vensters onder de daklijst. Rechte poort met hoog middendeel onder gepleisterde luifel en licht geknikt dito gewelf. Smallere en lagere doorgangen voor voetgangers, met druppelvormige met concave achterzijde alsmede rechthoekige gemetselde pijlers met natuurstenen basement en kussen. In de zijwanden van de onderdoorgang merendeels gedichte muuropeningen met horizontale en verticale geleding. Hogere en verdiept geplaatste en verder geaccentueerde hoekpartij in het NO met afrondingen in het metselwerk en met winkelpuien en overhoekse toegangspartij en uitkragend geveldeel en met overhoekse licht concave geveldelen tussen de verdiepingen met kleine rechthoekige vensters. Noordgevel met 23 traveeën, waarvan de 17 traveeën aan de rechterzijde zijn teruggezet. Deze gevel benadrukt hiermee het Henrick de Keijserplein. Winkelpuien onder doorlopende en gepleisterde licht concave lijst met geschakelde rechthoekige lichten en met eenvoudige toegangen. Aan de rechter zijde portiekwoningen met vier uitkragingen in het metselwerk over drie verdiepingen met concave en convexe rondingen en met driezijdige vensters met horizontale roedenverdeling en draairamen en met portieken met hoge trap. Hogere en verdiept geplaatste en verder geaccentueerde hoekpartij in het NW met afronding in het metselwerk en met overhoeks geplaatst in- en uitzwenkend metselwerk tussen de verdiepingen en met kleine rechthoekige vensters. Winkelpuien met zij- en bovenlichten en doorlopende serie kleine vensters onder de rechte gevelbeëindiging. Westgevel met links en rechts van de hogere bebouwing met poort respectievelijk acht en drie traveeën. Hoger poortgebouw als omschreven met ongelijk tweezijdige uitkragingen in het metselwerk. Zes traveeën brede gevel aan de ZW-zijde met hoekwinkel. Westelijke zijgevel als omschreven.

De achtergevels, in het ontwerp van Kramer van secundair belang, bevatten eenvoudige vensters met een afgeschuinde benedendorpel, inwendige balkons onder luifel met deels oorspronkelijke houten balkonkasten. De daklijst met eenvoudig boeideel volgt de lichte risalering bij de balkonpartijen. De teruggezette gevel bij het Henrick de Keijserplein correspondeert met een verspringing in de achtergevel. De achtergevels van de hogere poortgebouwen hebben per verdieping aaneengesloten vensterrijen. Trappenhuizen met trappalen in de stijl van de Amsterdamse School.

Waardering

Woonblok van de Coöperatiehof met arbeiderswoningen en winkels uit 1925-1928 van algemeen belang vanwege de cultuur-, sociaal- en architectuurhistorische waarde, als overwegend gaaf bewaard en respresentatief voorbeeld van sociale woningbouw waarin tevens algemene wijkvoorzieningen zijn geïntegreerd. Tevens van belang wegens stedenbouwkundige waarde en ensemblewaarde als historisch-functioneel onderdeel van het complex Coöperatiehof.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
527804
Complexnaam
Coöperatiehof
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Inleiding

In 1925-1928 tot stand gekomen Amsterdamse School-complex genaamd Coöperatiehof met ARBEIDERSWONINGEN en WINKELS en kleine werkplaatsen, een LEES- en VERGADERZAAL en twee GEDENKTEKENS gebouwd in opdracht van de 'Vereeniging Bouwmaatschappij tot verkrijging van Eigen Woningen' en de 'Stichting Onze Woning'. Gevelontwerpen in de stijl van de Amsterdamse School naar een ontwerp van de architect P.L. Kramer. Het ontwerp van de standaardplattegronden van de woningen is van de hand van de bouwcommissie van de 'Vereeniging' o.l.v. voorzitter L. van Buuren. Het complex is vrijstaand gelegen op een ongelijkmatig vijfzijdig terrein, als speerpunt gelegen in het verlengde van de P.L. Takstraat en begrensd door de Burgemeester Tellegenstraat (Z.-, W.- en O.-zijde), het Henrick de Keijserplein (N.-zijde) en de Lutmastraat (N.-zijde) als een naderhand verkaveld gebied in Plan-Zuid van H.P. Berlage. De Coöperatiehof heeft een ovaal plantsoen met bolvormig gedenkteken uit 1936 ter ere van L. van Buuren naar ontwerp van Kramer. Aan de zuidzijde bevindt zich een op instigatie van Publieke Werken tot stand gekomen openbare leeszaal (bibliotheek) en vergaderzaal naar ontwerp van Kramer. Aan de achtergevel, als decor zichtbaar vanuit de P.L. Takstraat, bevindt zich een eveneens door Kramer ontworpen gedenkteken met plantsoen ter herdenking van Burgemeester J.W.C. Tellegen. Tussen de buitenring en de binnenring romdom het plantsoen bevinden zich de individuele achtertuinen. Oorspronkelijk behelsde het gehele complex 164 woningen, 10 winkels annex woningen, 7 winkels en 3 werkplaatsen. Het complex bestaat uit de volgende onderdelen: (A) Woonblok met arbeiderswoningen aan de Burgemeester Tellegenstraat/ Henrick de Keijserplein/ Lutmastraat; (B) Samengesteld woonblok met arbeiderswoningen aan de Coöperatiehof; (C) Openbare leeszaal/ vergaderzaal/ bibliotheek met gedenkteken voor Tellegen aan de achtergevel en met ingang aan de Coöperatiehof en (D) Gedenkteken voor Van Buuren, centraal in het ovaal plantsoen van de Coöperatiehof.

N.B. De vensters hadden oorspronkelijk een verdeling in één of meerdere stijlen en horizontale roeden. De horizontale roedenverdeling is thans met uitzondering van enkele kleinere vensters en bij vensters van de openbare lees- en vergaderzaal verwijderd.

Omschrijving

Het complex van de Coöperatiehof bestaat uit een buitenring van hogere nagenoeg gesloten bebouwing van drie of vier bouwlagen en in het midden een rechthoekige binnenring met lagere bebouwing van twee bouwlagen rondom een ovaal plantsoen. De toegang tot het hof bestaat uit twee in de lengteas van de hof gelegen poorten in hoger opgetrokken volumes van de omringende bebouwing aan de buitenzijde. De toegangen liggen in het verlengde van de as Willem Pastoorsstraat-Talmastraat. De kleinschaliger bebouwing aan de hof met zadeldaken met steile schilden aan de voor- en minder steile schilden aan de achterzijde heeft een dorps- en parkachtig karakter en vormt een tegenhanger tot de grootstedelijke hogere bebouwing onder platte daken aan de buitenzijde. De strakke gevels van de bebouwing aan de buitenzijde worden geleed middels de ritmische plaatsing van vensters. De geometrische bouwvolumen hebben een eenvoudige vormgeving verrijkt met wisselende details. De gevels zijn opgebouwd uit bruinrood/lichtpaars geschakeerde baksteen, de houten onderdelen zijn in gebroken wit geschilderd, de banden onder de gevelbeëindiging van de lagere delen en overige elementen als bij de poorten en vensters zijn uitgevoerd in geschilderd stucwerk. Aan de noordzijde, bij het Henrick de Keijserplein springt de bebouwing terug. Hier bevinden zich portiekwoningen met een afwijkend plattegrondtype en met uitkragende trappenhuizen aan de straatzijde. De bebouwing aan de binnenzijde, rond de hof, bestaat naast de poortopeningen en de lees- en vergaderzaal uit blokken in een meer traditionele architectuur, met steile dakschilden aan de plantsoenzijde en in groepen geplaatste vensters en deuren.

Waardering

Complex de Coöperatiehof uit 1925-1928 met bijbehorende onderdelen van algemeen belang vanwege de cultuur-, sociaal- en architectuurhistorische waarde als overwegend gaaf bewaard en representatief voorbeeld van sociale woningbouw waarin tevens algemene wijkvoorzieningen zijn geïntegreerd en waarin twee gedenktekens zijn opgenomen voor voorvechters van sociale woningbouw.

Het complex is tevens van belang wegens stedenbouwkundige en ensemblewaarde vanwege de bijzondere hofvormige aanleg en als essentieel onderdeel van de omringende bebouwing in dit deel van het Plan Zuid van Berlage, alsook wegens de stilistische samenhang met de omringende woningbouwcomplexen. Tevens van belang in het oeuvre van P.L. Kramer.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Winkelwoning Woningen en woningbouwcomplexen Werk-woonhuis oorspronkelijke functie
Winkel (G2) Handelsgebouwen, opslag- en transportgebouwen Winkel (G) oorspronkelijke functie
Woonhuis Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Burgemeester Tellegenstraat 1 1073 KA Amsterdam Oudzuid Ja
Burgemeester Tellegenstraat 3 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 5 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 7 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 9 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 11 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 13 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 15 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 17 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 19 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 21 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 22 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 23 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 24 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 25 1073 KA Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 26 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 27 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 28 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 29 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 30 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 31 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 32 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 33 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 34 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 35 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 36 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 37 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 38 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 39 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 40 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 41 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 42 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 43 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 44 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 45 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 46 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 47 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 48 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 49 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 50 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 51 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 52 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 53 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Henrick de Keijserplein 54 1073 SZ Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 55 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 57 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Burgemeester Tellegenstraat 59 1073 KB Amsterdam Oudzuid
Lutmastraat 134 1073 HC Amsterdam Oudzuid
Lutmastraat 134 A t/m F 1073 HC Amsterdam Oudzuid
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) Arbeiderswoning(K)
Woningen en woningbouwcomplexen Woonhuis(K) Etagewoning
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
V 6488 Amsterdam
V 6492 Amsterdam
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1925 1928 Ontwerp 1925 vervaardiging
Ambachten
Name Beroep Notitie
Kramer, P.L. ; Stad Amsterdam architect / bouwkundige / constructeur
Naar boven