Inleiding

In 1925-1928 tot stand gekomen Amsterdamse School-complex genaamd Coöperatiehof met ARBEIDERSWONINGEN en WINKELS en kleine werkplaatsen, een LEES- en VERGADERZAAL en twee GEDENKTEKENS gebouwd in opdracht van de 'Vereeniging Bouwmaatschappij tot verkrijging van Eigen Woningen' en de 'Stichting Onze Woning'. Gevelontwerpen in de stijl van de Amsterdamse School naar een ontwerp van de architect P.L. Kramer. Het ontwerp van de standaardplattegronden van de woningen is van de hand van de bouwcommissie van de 'Vereeniging' o.l.v. voorzitter L. van Buuren. Het complex is vrijstaand gelegen op een ongelijkmatig vijfzijdig terrein, als speerpunt gelegen in het verlengde van de P.L. Takstraat en begrensd door de Burgemeester Tellegenstraat (Z.-, W.- en O.-zijde), het Henrick de Keijserplein (N.-zijde) en de Lutmastraat (N.-zijde) als een naderhand verkaveld gebied in Plan-Zuid van H.P. Berlage. De Coöperatiehof heeft een ovaal plantsoen met bolvormig gedenkteken uit 1936 ter ere van L. van Buuren naar ontwerp van Kramer. Aan de zuidzijde bevindt zich een op instigatie van Publieke Werken tot stand gekomen openbare leeszaal (bibliotheek) en vergaderzaal naar ontwerp van Kramer. Aan de achtergevel, als decor zichtbaar vanuit de P.L. Takstraat, bevindt zich een eveneens door Kramer ontworpen gedenkteken met plantsoen ter herdenking van Burgemeester J.W.C. Tellegen. Tussen de buitenring en de binnenring romdom het plantsoen bevinden zich de individuele achtertuinen. Oorspronkelijk behelsde het gehele complex 164 woningen, 10 winkels annex woningen, 7 winkels en 3 werkplaatsen. Het complex bestaat uit de volgende onderdelen: (A) Woonblok met arbeiderswoningen aan de Burgemeester Tellegenstraat/ Henrick de Keijserplein/ Lutmastraat; (B) Samengesteld woonblok met arbeiderswoningen aan de Coöperatiehof; (C) Openbare leeszaal/ vergaderzaal/ bibliotheek met gedenkteken voor Tellegen aan de achtergevel en met ingang aan de Coöperatiehof en (D) Gedenkteken voor Van Buuren, centraal in het ovaal plantsoen van de Coöperatiehof.

N.B. De vensters hadden oorspronkelijk een verdeling in één of meerdere stijlen en horizontale roeden. De horizontale roedenverdeling is thans met uitzondering van enkele kleinere vensters en bij vensters van de openbare lees- en vergaderzaal verwijderd.

Omschrijving

Het complex van de Coöperatiehof bestaat uit een buitenring van hogere nagenoeg gesloten bebouwing van drie of vier bouwlagen en in het midden een rechthoekige binnenring met lagere bebouwing van twee bouwlagen rondom een ovaal plantsoen. De toegang tot het hof bestaat uit twee in de lengteas van de hof gelegen poorten in hoger opgetrokken volumes van de omringende bebouwing aan de buitenzijde. De toegangen liggen in het verlengde van de as Willem Pastoorsstraat-Talmastraat. De kleinschaliger bebouwing aan de hof met zadeldaken met steile schilden aan de voor- en minder steile schilden aan de achterzijde heeft een dorps- en parkachtig karakter en vormt een tegenhanger tot de grootstedelijke hogere bebouwing onder platte daken aan de buitenzijde. De strakke gevels van de bebouwing aan de buitenzijde worden geleed middels de ritmische plaatsing van vensters. De geometrische bouwvolumen hebben een eenvoudige vormgeving verrijkt met wisselende details. De gevels zijn opgebouwd uit bruinrood/lichtpaars geschakeerde baksteen, de houten onderdelen zijn in gebroken wit geschilderd, de banden onder de gevelbeëindiging van de lagere delen en overige elementen als bij de poorten en vensters zijn uitgevoerd in geschilderd stucwerk. Aan de noordzijde, bij het Henrick de Keijserplein springt de bebouwing terug. Hier bevinden zich portiekwoningen met een afwijkend plattegrondtype en met uitkragende trappenhuizen aan de straatzijde. De bebouwing aan de binnenzijde, rond de hof, bestaat naast de poortopeningen en de lees- en vergaderzaal uit blokken in een meer traditionele architectuur, met steile dakschilden aan de plantsoenzijde en in groepen geplaatste vensters en deuren.

Waardering

Complex de Coöperatiehof uit 1925-1928 met bijbehorende onderdelen van algemeen belang vanwege de cultuur-, sociaal- en architectuurhistorische waarde als overwegend gaaf bewaard en representatief voorbeeld van sociale woningbouw waarin tevens algemene wijkvoorzieningen zijn geïntegreerd en waarin twee gedenktekens zijn opgenomen voor voorvechters van sociale woningbouw.

Het complex is tevens van belang wegens stedenbouwkundige en ensemblewaarde vanwege de bijzondere hofvormige aanleg en als essentieel onderdeel van de omringende bebouwing in dit deel van het Plan Zuid van Berlage, alsook wegens de stilistische samenhang met de omringende woningbouwcomplexen. Tevens van belang in het oeuvre van P.L. Kramer.