Boerderij Uilsmahorn, Holwerd

Omschrijving onderdeel 1: Friese STELPBOERDERIJ met aangebouwde BIJSCHUUR.

Boerderij uit 1911 met aangebouwde bijschuur naar ontwerp van Gebr. J. en J.W. Booijenga te Metslawier en jonger aangebouwd BUSSENHOK. Het geheel opgetrokken uit bruinrode machinale baksteen (gesneden en platvolle kalkmortelvoeg) met siermetselwerk in rode en gele baksteen, banden in (geschilderde) kunstzandsteen en gedekt door een hoog opgaand met pannen en riet gedekt schilddak met (vernieuwd) uilenbord met gesneden makelaar en windwijzer aan achterzijde. Op het voorschild blauwgeglazuurde Friese pannen; op een klein deel der zijschilden en onderlangs het rietdak blauwgeglazuurde Hollandse pannen; topschoorsteen met bord; geprofileerde lijstgoot aan voorzijde; de overige goten eenvoudig uitgevoerd.

WOONGEDEELTE EXTERIEUR. De voorgevel symmetrisch ingedeeld: centraal even uitgemetseld middenrisaliet met aardig bewerkte kajuit met vleugels, sierspant en pirons; beganegronds dubbele houten deuren (die geen functie hebben als toegangsdeur en ook nooit hebben gehad) met glas en gietijzeren deurroosters; stoepplaat van granito; aan weerszijden twee H-vensters onder rondbogen; geknipte loodslabben. In de rechterzijgevel H-raam, stichtingssteentje met opschrift: De eerste steen gelegd door Anna en Maaike D. Hiddema 18 juni 1911, deur (oorspronkelijk dubbel) waarvoor stoep van granito; twee H-vensters onder rondbogen; trommelvelden met kleurig siermetselwerk; in de bekroning ter hoogte van de even uitgemetselde keuken het opschrift ANNO UILSMAHORN 19 + 11. In de linkerzijgevel twee H-vensters. Alle ramen met granito dorpels.

WOONGEDEELTE INTERIEUR. In het interieur zijn ondermeer van belang: de gang met gestukadoorde geprofileerde doorgang en het oorspronkelijke (thans aan het zicht onttrokken) plafond met sjabloonschilderingen op asbest; de beide woonkamers en de onderkelderde opkamer daar tussen, de suitedeuren en de paneeldeuren. Op de zolder (met jufferkap) bevinden zich nog enkele (getoogde) paneeldeuren afkomstig uit de oude boerderij, een kamertje met bedstee, de onderduikruimte en een houten droogrek.

BEDRIJFSGEDEELTE EXTERIEUR. De rechterzijgevel (deur en raam niet origineel) is voorzien van een reeks licht getoogde stalramen; aan het uiteinde aangebouwd plat afgedekt jonger BUSSENHOK met deur, bij het bedrijfsgedeelte passende raamdetaillering en goot op klosjes. In de ten dele herstelde achtergevel onder meer één klein en twee hoge stalramen; alle licht getoogd en met ijzeren verdeling; hoge dubbele schuurdeuren. In de linkerzijgevel royale stalramen in bijpassende trant, eveneens met ijzeren profilering; staldeuren. De gevels verlevendigd door siermetselwerk in gele baksteen.

BEDRIJFSGEDEELTE INTERIEUR. Hier zijn onder meer van belang: de nog herkenbare hoofdindeling en het in 1911 grotendeels hergebruikte zeer zware dekbalkgebint met getrokken telmerken en stijlen op klippen van afbraaksteen.

BIJSCHUUR (lytshûs). De aangebouwde bijschuur (waarvan de oorspronkelijke indeling niet meer aanwezig is) is, evenals de boerderij opgetrokken uit bruinrode baksteen en gedekt door een met blauwe Hollandse pannen belegd schilddak met vernieuwde uilenborden met makelaar aan voor- en achterzijde. In de voorgevel twee royale stalramen; in de linkerzijgevel twee staldeuren; in de achtergevel twee stel dubbele staldeuren en een groot en een klein stalraam; de ramen licht getoogd en met ijzeren profilering. De gevels verlevendigd door siermetselwerk in gele baksteen.

Waardering

De Friese STELPBOERDERIJ uit 1911 met aangebouwde BIJSCHUUR (lytshûs) en jonger aangebouwd BUSSENHOK is van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:

- vanwege de ouderdom en de bouw- en gebruiksgeschiedenis;

- vanwege het kenmerkende materiaalgebruik;

- vanwege de sobere maar verzorgde vormgeving en ornamentiek;

- vanwege de herkenbaarheid en de redelijke mate van gaafheid van ex- en interieur;

- vanwege de aanwezigheid van een vrijwel gave plattegrond van het woongedeelte;

- vanwege de aanwezigheid van waardevolle interieuronderdelen;

- vanwege de aanwezigheid van een schuilplaats uit de periode 1940-1945;

- als herkenbare schakel in de ontwikkeling van de Friese boerderijbouw;

- vanwege de monumentale verschijningsvorm in relatie tot de karakteristieke ligging aan de dijk tussen Holwerd en Ternaard;

- vanwege de natuurlijke verweving met het omringende grootse landschap.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
528045
Complexnaam
Stelpboerderij Uilsmahorn
Provincie
Plaats
Complexomschrijving

Complexomschrijving

Inleiding

Friese STELPBOERDERIJ UILSMAHORN met aangebouwde BIJSCHUUR (lytshûs) en jonger aangebouwd BUSSENHOK, contemporaine TUIN met SINGEL en betonnen VOETGANGERSBRUG, karakteristiek gelegen aan de voet van de oude zeedijk in het gehucht Drieboerehuizen tussen Holwerd en Ternaard. Friese stelpboerderij (stjelp) uit 1911 in verzorgde Overgangsstijl. Voor ontwerp en bestek tekenden de Gebr. J. en J.W. Booijenga te Metslawier. De tuinaanleg, eveneens uit 1911, is van de hand van L.S. Edema uit Dokkum. Opdrachtgever was D.O. Hiddema te Holwerd. Bestek, bouwtekening en tuinontwerp zijn bewaard gebleven. De naam Uilsmahorn herinnert aan het vroegere buurtschap Ulsmahorn. Op de plaats van de huidige boerderij - gebouwd als gemengd bedrijf met de nadruk op akkerbouw, maar thans geheel als akkerbouwbedrijf in gebruik (pootaardappelteelt) - hebben verschillende voorgangers gestaan. Bij de bouw van de huidige boerderij is afbraakmateriaal van de vroeg-18de-eeuwse voorganger gebruikt: binten, stenen, deuren, tegels, putten e.d. Als bijzonderheid zij vermeld dat op de zolder boven het woongedeelte van de boerderij nog een schuilplaats voor Joodse onderduikers bewaard is gebleven (periode 1940-1945). De bouw van Uilsmahorn is hier en daar afwijkend van de tekening uitgevoerd. Zo zouden volgens overlevering aan de voorzijde T-vensters in plaats van H-vensters zijn aangebracht. Omstreeks 1925-1935 hebben enkele verbouwingen aan de boerderij plaats gevonden: verplaatsing privaat, nieuwe schouwen en aanbouw bussenhok. Uit die periode dateert ook de betonnen voetgangersbrug. In 1999 is het interieur op onderdelen aangepast aan moderne bewoning; een bescheiden deel van het bedrijfsgedeelte is toen bij de woonfunctie getrokken. Ook is omstreeks die tijd het westelijke deel van de tuin heringericht. In 2003 werd Uilsmahorn verkozen tot Fryske Pleats van it Jier 2003. Ter herinnering daaraan werd een steentje in de achtergevel ingemetseld.

Waardering

De Friese STELPBOERDERIJ uit 1911 met aangebouwde BIJSCHUUR (lytshûs), aangebouwd (jonger) BUSSENHOK, contemporaine TUIN met SINGEL en betonnen VOETGANGERSBRUG van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:

- vanwege de ouderdom en de bouw- en gebruiksgeschiedenis;

- vanwege het kenmerkende materiaalgebruik;

- vanwege de sobere maar verzorgde vormgeving en ornamentiek;

- vanwege de herkenbaarheid en de redelijke mate van gaafheid van ex- en interieur van zowel boerderij als bijschuur;

- vanwege de aanwezigheid (in hoofd- en bijgebouw) van waardevolle interieuronderdelen;

- vanwege de aanwezigheid in het woongedeelte van de boerderij van een schuilplaats uit de periode 1940-1945;

- vanwege de aanwezigheid van een contemporaine tuinaanleg waarin opgenomen een oudere deels vergraven singel;

- als herkenbare schakel in de ontwikkeling van de Friese boerderijbouw;

- vanwege de monumentale verschijningsvorm in relatie tot de karakteristieke ligging aan de oude dijk tussen Holwerd en Ternaard;

- vanwege de natuurlijke verweving met het omringende grootse landschap.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Boerderij(M1) Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij (M) oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Ternaarderdyk 17 9151 AD Holwerd Ja
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Boerderijen, molens en bedrijven Boerderij (M) Stelp
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
E 1099 Holwerd
E 1100 Holwerd
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1911 1911 vervaardiging
Naar boven