Dijk 34, Enkhuizen

Inleiding

Het prieel werd in oktober 1892 geleverd, in aansluiting op de vernieuwing van de tuinaanleg. Het werd geleverd door de firma Moerkoert. Deze Utrechtse firma werkte veel samen met Copijn uit Groenekan, de vermoedelijke maker van het tuinontwerp voor het Snouck van Loosenhuis. Het bedrijf was gespecialiseerd in het - veelal seriematig - vervaardigen van kunstgrotten, -rotsen, sierwanden en schijnruïnes. Het prieel is vervaardigd in cementrustiek, een techniek van gewapende cementbouw. Het wekt de indruk uit boomstammen en takken te zijn samengesteld. Mogelijk is het prieel in prefab elementen aangevoerd en ter plaatse samengesteld en afgewerkt. Zeker is dat het geschilderd was toen het werd afgeleverd.

Omschrijving

Het PRIEEL betreft een vijfhoekig bouwsel uit een skelet van als boomstammen uitgevoerde stijlen. De twee achterwanden in de hoek zijn gesloten. De zijden aan de tuin zijn open gelaten. Aan twee tuinzijden zijn tussen de stijlen lage, boomtakvormige hekwerken aanwezig. De stijlen met schoren - uitgevoerd als gebogen takken - dragen een tentdak.

De stijlen, waarvan oorspronkelijk drie geïntegreerd waren in de gesloten wanden, bestaan uit ijzeren buizen met een witgrijze cementbedekking. Het cement is ruw bewerkt om een schorsachtige uitstraling te verkrijgen. De gesloten wanden bestaan uit gaas waarover de cementbedekking is aangebracht. Ze zijn verfraaid met druivenranken bovenaan. Thans is één van de twee gesloten wanden vervangen door een houten afscheiding. De dakrand is gewapend met cirkelvormige wapening die verbonden is met de stijlen. Het dak zelf bezit intern betonijzer en gaas. Plaatselijk zijn in de cementbedekking afdrukken van verdwenen consoles of bekroningen aanwezig. Sommige onderdelen, met name de knoppen op de stammetjes, lijken een lichtbruine, okergele kleur te bezitten.

Waardering

Het prieel is van algemeen belang:

- uit architectuur- en bouwhistorisch oogpunt vanwege de toegepaste constructiewijze, detaillering, ornamentiek en esthetische kwaliteiten;

- uit tuinhistorisch oogpunt als onderdeel van een aan het eind van de negentiende eeuw aangelegde tuin, waarin tevens en waterput gesitueerd is die stilistisch verwantschap vertoont;

- vanwege de ensemblewaarde als onderdeel van het complex;

- vanwege het belang voor het oeuvre van de firma Moerkoert;

- vanwege de uniciteit en zeldzaamheid.

Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland

Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.

Locatie

Monumentnummer
528080
Complexnaam
Snouck van Loosenhuis
Provincie
Gemeente
Plaats
Complexomschrijving

Omschrijving van het complex

Het Snouck van Loosenhuis-complex bestaat uit een achttiende-eeuws woonhuis met koepel ofwel het SNOUCK VAN LOOSENHUIS, een aangebouwd, negentiende-eeuws BEJAARDENTEHUIS, een TUINHUIS, een TUINMUUR en een PRIEEL.

Het woonhuis met koepel kwamen in 1742 tot stand op initiatief van koopman en burgemeester Dirk Semeyns van Loosen (1696-1757). In 1786 kwam het pand in handen van zijn neef Dirk Elias van Loosen (1738-1812). Op diens initiatief werden twee belendende percelen gekocht en werd het pand aan de linkerzijde vergroot. Hierdoor kreeg het pand een centrale gang met aan weerszijden rijk gedecoreerde kamers: links kamers in neoclassicistische stijl en rechts kamers in rococostijl. In 1893 werd het woonhuis naar het ontwerp van de Amsterdamse architect C.B. Posthumus Meyes fors uitgebreid. Dit geschiedde in opdracht van de stichting Snouck van Loosen die ontstaan was uit de nalatenschap van de in 1885 overleden Margaretha Maria Snouck van Loosen. In haar testament had zij te kennen gegeven dat haar nalatenschap aangewend moest worden voor de opvang van ongehuwde vrouwen of weduwen. Na haar dood werd aan de achterzijde van het Snouck van Loosenhuis de voornoemde aanbouw gerealiseerd en werd het geheel in gebruik genomen als damestehuis. Bij de totstandkoming werden het achttiende-eeuwse trappenhuis en achterhuis gesloopt. Daarvoor in de plaats ontstond een nieuw achterhuis met acht appartementen en een trappenhuis. In de tijd dat het opvanghuis tot stand kwam moeten ook het in chaletstijl uitgevoerde tuinhuis, de tuinmuur en het prieel gebouwd zijn. De tuinaanleg, die buiten de bescherming valt, is naar alle waarschijnlijkheid aan Hendrik Copijn toe te schrijven. Copijn werkte veel samen met firma Moerkoert uit Utrecht. Deze firma leverde het prieel in cementrustiek in 1892.

Het woonhuis, dat prominent aan de Oude Haven van Enkhuizen is gelegen, bevindt zich vooraan op het perceel en is voorzien van een hardstenen stoep met stoeppalen en trap aan de voorzijde. Ter rechterzijde bevindt zich een koepel die met een korte, vermoedelijk negentiende-eeuwse gang verbonden is aan het woonhuis. Aan de voorzijde van de koepel zijn smeedijzeren hekken en een hardstenen stoep met stoeppalen aanwezig. Aan de achterzijde van het woonhuis bevindt zich het vrouwenopvangtehuis uit de negentiende eeuw. In het verlengde van dit bouwdeel ontspringt de tuinmuur die verder evenwijdig aan de H.J. Schimmelstraat loopt. Het in chaletstijl uitgevoerde tuinhuis bevindt zich links achter op het perceel. Rechts achter op het perceel is het prieel gesitueerd.

Waardering van het complex

Het complex is van algemeen belang

- uit cultuurhistorisch oogpunt als belangrijkste nog bestaande achttiende-eeuwse koopmanswoning van Enkhuizen;

- uit cultuurhistorisch oogpunt als voorbeeld van een in 1893 door een charitatieve instelling gesticht damestehuis;

- uit architectuur- en bouwhistorisch oogpunt vanwege de typologie, architectonische concepten, gehanteerde stijlvormen en toegepaste constructie;

- vanwege het belang van de gebouwen voor het oeuvre van de architect C.B. Posthumus Meyes en de firma Moerkoert;

- vanwege de ensemblewaarde door de samenhang van de opstallen;

- als beeldbepalend complex op de dijk in Enkhuizen.

Eigenschappen

Functies
Functie Hoofdcategorie Subcategorie Functietype Is hoofdfunctie
Priëel Kastelen, landhuizen en parken Tuin, park en plantsoen oorspronkelijke functie Ja
Adressen
Straat Getal Achtervoegsel Postcode Plaats Locatie Situatie Is hoofdadres
Dijk 34 1601 GJ Enkhuizen BY Ja
Dijk 36 1601 GJ Enkhuizen BY
Types
Hoofdcategorie Subcategorie Beschrijving Notitie
Woningen en woningbouwcomplexen Appartementengebouw
Percelen
Kadastraal perceel Kadastrale sectie Kadastraal object Appartement Kadastrale gemeente
F 3350 Enkhuizen
Bouwperioden
Start Eind Notitie Beschrijving
1890 1890 vervaardiging
Naar boven