Ridderplein 15, Gemert
Omschrijving onderdeel 1
Het op U-vormige grondslag opgetrokken HOOFDGEBOUW in classicistische stijl dateert uit 1740 en is deels gebouwd op de vijftiende-eeuwse gewelfde fundamenten (kelders) van het voorafgaande kasteel. Het huis bestaat uit een middendeel met twee haakse vleugels die een binnenplaats omvatten en is opgebouwd uit een souterrain en twee bouwlagen onder een met leien gedekt mansardedak met daklichten; dit dak is aangebracht in 1883 nadat een brand het oorspronkelijke schilddak verwoestte. De gevels worden beëindigd door een kroonlijst en kennen een regelmatige geleding van licht getoogde zesruitsvensters met tweeruits bovenlicht gevat in een natuurstenen omlijsting en in het souterrain deels omlijste, getraliede vensters; in de buitengevel enkele deuren in het souterrain. Het middendeel van de vijf traveeën brede voorgevel heeft een risaliet van drie traveeën bekroond door een fronton; het timpaan is versierd met wapens en snijwerk. Centraal de dubbele toegangsdeur aan een bordes met balustrade in siersmeedwerk; de deur is gevat in een natuurstenen omlijsting, die ook het verdiepingsvenster omvat; balkon van siersmeedwerk op de verdieping, Aan weerszijden van de deur staat een natuurstenen schilddragende leeuw op een voetstuk. De ornamentering van de middenrisaliet is uitgevoerd in Lodewijk XVl-stijl. De regelmatig ingedeelde achtergevel heeft in het midden een dubbele houten deur in een natuurstenen omlijsting van pilasters, hoofdgestel en een gebroken fronton met een gemetselde nis in het midden waarin een wapenschilddragende leeuw staat, die gevonden is in de gracht. Het poortje diende als achteruitgang naar de kerk. Restauratie 1881 en 1947. In het verlengde van de westvleugel is in de jaren '30 van de twintigste eeuw een kapel gebouwd, onderdeel van de structuur van het complex. In de vroege jaren '60 is aan de oostvleugel een refter in Bossche Schoolstijl gebouwd, die de verbinding vormt met de Jezuïetenvleugel.
In het INTERIEUR is ondermeer van belang de ruimte-indeling; beneden een achttiende-eeuwse schouw, boven een 18de-eeuwse haardplaat en tegels. De vijftiende-eeuwse kelders in de noord- en oostvleugel zijn voorzien van verschillende gevormde stergewelven die zijn bepleisterd; in de westvleugel zijn achttiende-eeuwse kelders eveneens met stergewelven. In de westvleugel, op de bel etage, een zonnewijzer met tijdsvereffeningslus, met kopspijkers in de vloer aangebracht tussen 1901 en 1909. In de oostvleugel een gietijzeren wenteltrap uit 1883, van de kelder tot de verdieping. Waardering
HOOFDGEBOUW (Kasteel Gemert), behorend tot de historische buitenplaats Kasteel Gemert, van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de vormgeving in classicistische stijl met Lodewijk XVI-omamentiek;
- vanwege de historische gelaagdheid;
- vanwege de ruimte-indeling in het interieur en een aantal interieurelementen; - vanwege de kenmerkende ligging binnen de historische tuin- en parkaanleg;
- vanwege de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSHEK (3), POORTGEBOUW (4), VOORBURCHT BESTAANDE UIT BRUG, POORT EN DONJON (5), BOTENHUIS (6), BOOGBRUG (7), OMMUURDE MOESTUIN (8), INRIJHEK (9), LIBERMANNKAPEL (10). Binnen de bebouwde kom van het dorp Gemert direct ten zuiden van de kerk ligt het kasteel Gemert, dat reeds in de dertiende eeuw als een heerlijkheid wordt vermeld. Voor de ene helft behoorde het toe aan de Ridderlijke Duitse Orde en voor de ander helft aan het geslacht Van Gemert. In 1366 werden de bezittingen van het geslacht Gemert eerst in leen en vervolgens in eigendom aan de commandeur van Alden Biesen van de Duitse Orde overgedaan. In 1391 gaf commandeur Henric Reynart van Husen de opdracht tot de bouw van een kasteel (1400-1435) ten zuiden van de dorpskerk en ten noorden van het riviertje de Rips (gelegen tussen de Kasteellaan en de Heilige Geestlaan). Van dit omgrachte middeleeuwse kasteelcomplex is alleen nog de donjon van de voorburcht in oorspronkelijke stijl bewaard gebleven, Aan het einde van de zestiende, begin zeventiende eeuw is het grondgebied naar het zuiden toe uitgebreid en werd de Rips over een lengte van ca.400 meter gekanaliseerd, tevens werd het poortgebouw (1607) neergezet en waarschijnlijk kwam toen ook de dubbele omgrachting tot stand. De achttiende eeuw luidde een nieuwe periode in waarin de nadruk op verfraaiing en modernisering van het goed werd gelegd. Dit werd veroorzaakt door de nieuwe, van hoge Duitse adel afkomstige landscommandeur van Alden Biesen (Damian Hugo, Graaf von Schönborn), die eerst het kasteel Alden Biesen tot een zomerresidentie verbouwde en vervolgens plannen maakte voor kasteel Gemert, waar hij in 1715 was ingehuldigd. Tussen 1735 en 1744 vond de herbouw van het huis in classicistische stijl plaats. Hiervan zijn opmetings- en ontwerptekeningen evenals een brievenboek over de gang van zaken bewaard gebleven. De eenvoudige aanleg in renaissancestijl (kopergravure Romeijn de Hooghe ca. 1700) maakte toen plaats voor een aanleg met brede wandellanen en grasparterres (olieverfpaneel voor 1850). In 1794 legden de Fransen beslag op de goederen van de Duitse Orde, vervolgens werd door Napoleon in 1809 een decreet vervaardigd waarin kasteel Gemert verbeurd werd verklaard. In 1813 werd het kasteel verkocht aan jhr. mr. Adriaan van Riemsdijk, die het bewoonde als zomerhuis en vanaf 1816 delen van het complex als fabrieksruimte verhuurde. Onder het beheer van de eigenaar jhr. mr. Everard Hugo Scheidius werden van 1869 tot 1879 het huis en de donjon gerestaureerd. De aanleg kreeg een landschappelijk karakter door het vergraven van de binnengracht en aanplant van slingerlanen, zoals thans nog aanwezig. Ook het botenhuis en het oorspronkelijke prieel (geheel vernieuwd in 2005) dateren uit deze periode. In 1881 kwam het goed in bezit van de uit Frankrijk verjaagde Jezuïeten, die aansluitend aan de voorburcht twee vleugels bouwden. De paters van de Heilige Geest bewoonden vanaf 1916 het kasteel en verkregen het in 1928 in eigendom; door hen werd ca. 1962 het kasteel met de Jezuïetenvleugel verbonden door middel van een refter. Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing wordt bepaald door de Heilige Geestlaan/Kasteellaan (=toegangslaan) met een uitstulping rond de moestuin, de Scheidiuslaan, de Ridder Rutgerlaan en het Ridderplein.
Waardering
De HISTORISCHE BUITENPLAATS Kasteel Gemert is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de visuele en historische relatie tussen de buitenplaats en het dorp Gemert;
- vanwege het achttiende-eeuwse hoofdgebouw in classicistische stijl deels gebouwd op de vijftiende-eeuwse fundamenten van de voorganger;
- vanwege de gaaf bewaarde infrastructuur van grachten en lanen en de kleinschalige aanleg in landschapsstijl;
- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen;
- vanwege de lange ontwikkelingsgeschiedenis.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Kasteel | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ridderplein | 15 | – | 5421 CW | Gemert | – | – | Ja |
Ridderplein | 17 | j | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | – | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | a | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | f | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | e | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | h | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | d | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | c | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | b | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Ridderplein | 17 | g | 5421 CW | Gemert | – | – | – |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | – | – |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | N | 2636 | – | Gemert |
– | N | 2633 | – | Gemert |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1740 | 1740 | – | vervaardiging |