Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS BOUVIGNE met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSBRUG naar hoofdgebouw (3), NEERHUIS MET BOUWFRAGMENTEN ANNEX POORTGEBOUW (4), BRUG bij poortgebouw (5), COLLECTIE TUINSIERADEN (6), PERGOLA (7). Ten zuiden van Breda aan de linkeroever van de rivier De Mark ligt de historische buitenplaats Bouvigne, waarvan het huis voor het eerst werd vermeld in een testament uit 1554 van Jacob van Brecht. In een verkoopcedille uit 1605 staat het beschreven als een 'schoon gemetst huys met de wateren daertoe geleegen .. geheeten tgoet te Boeverijen'. De Franse naam 'Bouvigne' kreeg het goed pas in de 19de eeuw (koopakte 1833). In 1611 kwam de plaats in bezit van ridder Jan Baptist Keermans die het kasteel in huidige vorm liet bouwen en de aanleg uitbreidde. Op een kaart van het Mastbos van landmeter R. Lips uit 1621 en op een kaart van Berckenrode uit 1637 staat de aanleg weergegeven met het binnen een carré van lanen gelegen omgrachte huis en omgrachte vierkante burcht met op de hoeken bastionvormige uitstulpingen; ten zuiden daarvan een omsingelde, rechthoekige boomgaard grenzend aan de Grote Hoeve. De noord-zuid gerichte toegangslaan (Bouvignelaan) loopt langs het huis en dwars daarop staat een op het huis geprojecteerde zichtlaan (Bouvignedreef). De burcht is op een kaart van het Mastbosch uit 1709 verdeeld in een padenkruis met twee hoven en twee boomgaarden. Van 1614 tot 1774 werd het buiten als jachtslot gebruikt door Willem van Oranje en zijn nazaten. In 1775 wordt de aanleg omschreven als: 'tuinen, boomgaerden, cingels, twee parcelen weylanden, zijnde hetselve casteel rondsomme gelegen in zijne vijvers'. Van 1798 tot 1807 was het goed in bezit van de welgestelde koffieplanter George Adriaan Willem Ruysch, die het huis in Lodewijk XVI stijl moderniseerde en witpleisterde. Een verkoopadvertentie uit 1804 spreekt over 'een nieuw opgebouwd neerhuis [...] voor dit gebouw is een grote vijver, voorts een grote tuin, voorzien van allerlije uytgezogte vrugtbomen, broeybakken en persikkenkassen. Rontsom den tuyn een breede en diepe gragt, en rontsom gemeld kasteel en tuyn wyland voor drie paarden'. Na verschillende malen in andere handen te zijn overgegaan, kwam in 1899 het goed in eigendom van Mr. Leopold Antoine Marie de Bruyn. Onder zijn beheer vonden grote veranderingen aan het huis en tuin plaats. Zo werd de witte pleisterlaag van het huis verwijderd (1908) en werd een siertuin aangelegd. In 1930 kocht de gemeente Ginneken en Barel (thans Breda) het huis en verhuurde dit tot 1971 aan de Pius X-stichting. De religieuze opzet weerspiegelt zich in de kapel en de grafkaple, die voor de bescherming van de buitenplaats van ondergeschikt belang zijn. Tussen 1931 en 1932 vond een restauratie plaats onder leiding van ir. A.J. van der Steur. In 1972 werd het Waterschap West-Brabant (thans Hoogheemraadschap) eigenaar. Restauratie 1975-1977 door ir. J. de Wilde.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing wordt bepaald door de buitensingels, de Bouvignelaan en de Bouvignedreef.

Waardering van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS BOUVIGNE is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege het gaaf bewaarde 17de-eeuwse lanen- en grachtenstelsel en het hoofdgebouw;

- vanwege het complex van de bouwkundige onderdelen en de tuin- en parkaanleg.

- vanwege de situering in het landschap;