Inleiding

De DRIE SCHOOLGEBOUWEN zijn gelegen in De Brink, het groene hart van Nagele. In en rond dit groene centrum van het dorp zijn alle algemene voorzieningen gelegen zoals de kerken, de winkels en de scholen. De kerken en scholen van de verschillende gezindten zijn daarbij direct naast elkaar geplaatst. De scholen vormen een onmiskenbaar onderdeel in het modernistische dorp van "de Acht" en "Opbouw".

Nagele is het modernistische modeldorp voor het Nieuwe Land, de Noordoostpolder. Het dorp is gericht op groei waarbij religie en onderwijs een centrale rol vervult. Deze functies zijn letterlijk in het centrum van de gemeenschap gelegen en hebben een conceptuele en ruimtelijke samenhang. De wisselwerking tussen de objecten in deze groene omgeving is afleesbaar aan de vormgeving van de gebouwen, namelijk open en gericht op de (groene) buitenruimte. De directe omgeving van de scholen, het groen, draagt bij aan de kwaliteit van de schoolgebouwen. De gebouwen markeren de aanvang van het configuratieve ontwerpen, de onderdelen van het gebouw (of een stedenbouwkundige eenheid) zijn zo gevormd dat hun identiteit door herhaling niet verloren gaat maar juist binnen het geheel wordt versterkt.

De architecten Aldo E. Van Eyck (1918-1999) en H.P. Daniel (Sandy) van Ginkel (1920-2009) bouwden de scholen vanuit een moderne visie, in een vormentaal met een kubistische opbouw, een horizontale ontwikkeling, en het gebruik van platte daken. De scholen zijn ontworpen als een compositie van klaslokalen die roterend zijn geplaatst waardoor een schoolplein ontstaat dat gedeeltelijk open is naar de omgeving. Een vervolg op dit ontwerp is Van Eyck's Burgerweeshuis in Amsterdam (1957-1965).

Omschrijving

DRIE SCHOOLGEBOUWEN voor het lagere onderwijs van drie richtingen, rooms-katholiek, protestants-christelijk en openbaar. De schoolgebouwen verschillen in grootte, en bestaan uit respectievelijk vier, vijf en zes lokalen. Het arrangement van de scholen (het plaatsen van de scholen in dezelfde ruimte) in de groene open ruimte versterkt de gedachte dat een gemeenschap met elkaar wordt gevormd, ook met andere richtingen (verbroedering).

Het ontwerp van de gebouwen bestaat uit verspringende volumes, zowel horizontaal als vertikaal. Met toepassing van minimale middelen, zoals beton en baksteen, is een maximaal effect bereikt. De plattegrond is functioneel en helder opgezet en bestaat uit een compositie van verschoven klaslokalen die per drietal zijn gegroepeerd, waardoor een meervormige binnenruimte wordt omsloten. De gang volgt de vorm van de lokalen en maakt het gebouw overzichtelijk. Dit ontwerp gaf de mogelijkheid om wanneer nodig de gebouwen uit te breiden tot maximaal zes lokalen.

De ruimtes zijn gelijkwaardig en bruikbaar voor diverse activiteiten en zijn tegelijkertijd een tussengebied (geen grensgebied) waar de ruime wereld buiten de school naar binnen kan dringen. Dit tussengebied zet zich, als garderobe, tot in de lokalen voort. Gang en lokaal gaan in elkaar over door een portiekachtige ingang (waar zich oorspronkelijke de garderobe bevond). De gang wordt gevormd door gangelementen die door een verschuiving in de plattegrond vierkante plekken suggereren zonder direct een verkeersfunctie te vervullen. Deze gang staat los van de lokalen maar blijft wel bruikbaar voor het onderwijs. De ingangsporches op de speelplaats verbindt de buitenruimte met de binnenruimte, de hal.

Door de betonnen puien en het vele glas met een 'vrije hoek' is een wijds uitzicht naar buiten gecreëerd dat wordt ingekaderd door de betonnen raamomlijsting. Hierdoor ontstaat een groter gezichtsveld op de omgeving. Doordat de draaiende ramen ook te gebruiken zijn als deuren is de groene buitenruimte niet alleen zichtbaar maar ook binnen bereik. Het andere 'uitzicht' is naar binnen toe. Door de ingangsplekken vanuit de hal in de lokalen en de toepassing van glas, ontstaat meer uitzicht op elkaar. Dit is een ruimtelijke voorwaarde voor meer onderlinge betrokkenheid. De muren zijn opgetrokken in schoon metselwerk en juist niet aangepast i.v.m. het buiten-binnen idee.

Waardering

Het complex van DRIE SCHOOLGEBOUWEN te Nagele gebouwd in 1957 en ontworpen door de architecten A.E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel, is een evidente mijlpaal in de ontwikkeling van de architectuur en bouwtechniek in Nederland uit de periode 1940-1958. Van nationaal belang vanwege:

- de cultuurhistorische waarden, vanwege de wijze waarop de scholen de toen levende ideeën over het onderwijs weerspiegelden: licht, lucht en ruimte. Met name de situering in het groen met rondom de open ruimte is hiervan een kenmerk en past in het concept van het dorp Nagele als geheel. De drie scholen zijn een toonbeeld van de wederopbouw en de toen heersende verzuiling, en een goed voorbeeld van de naoorlogse scholenbouw voor het lager onderwijs;

- de architectuurhistorische waarden, vanwege de zoektocht van de architecten naar een vormentaal die een tegenhanger vormt van klassieke composities en organische vormen en waarin zij vasthouden aan de geometrie en de aritmetica als compositorische instrumenten. De architectuur is met weinig middelen toch interessant. Het eenvoudige vocabulaire van rechthoeken bepaalt de hoofdopzet door een herhaling van kleine celvormige eenheden. Dit geeft het ontwerp raffinement, in vorm en materiaal. Van belang als voorloper van het latere ontwerp voor het Burgerweeshuis in Amsterdam. Van belang vanwege het toepassen van beton, zoals de dragende betonnen raamwerken in de gevels, de betonnen plint en de betonnen baldakijnen voor de ingang;

- de stedenbouwkundige waarden, van een bijzondere betekenis vanwege de gespreide ligging in het rechthoekige groene hart van het dorp Nagele. De openheid van de gebouwen benadrukt de wisselwerking tussen binnen en buiten.

Objectomschrijving Rooms-Katholieke school (thans RK Titus Brandsma School)

Inleiding

Het ROOMS-KATHOLIEKE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS ligt in de zuidwestelijke hoek van De Brink, het rechthoekige groene hart van Nagele. Geplaatst naast de voormalige Rooms-katholieke kerk, thans museum.

De school is vernoemd naar de Friese karmelietenpater Titus Brandsma, tevens hoogleraar, publicist en Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog (overleden in 1942 te Dachau).

Dit schoolgebouw heeft de minimale omvang van vier klaslokalen in het groeimodel van de architecten Aldo E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel. Aan de zuidzijde heeft het schoolgebouw een kleine vierkante tuin met lage beplanting.

De betonnen plint is recentelijk aangesmeerd waardoor de betonnen raamkozijnen in hetzelfde vlak als de plint liggen en niet meer als los onderdeel zichtbaar zijn. Recentelijk zijn in alle kozijnen dubbel glas of voorzetbeglazing aangebracht. De oorspronkelijke klep- en draairamen zijn niet meer werkzaam. Boven alle vensteropeningen zijn zonneschermen aangebracht.

Omschrijving

Het ROOMS-KATHOLIEKE SCHOOLGEBOUW bestaat uit één bouwlaag onder een plat dak. De plattegrond is helder en bestaat uit aan elkaar geschakelde rechthoekige klaslokalen waarlangs een gang is geplaatst. Ten opzichte van elkaar zijn de vier klaslokalen roterend (rond de schoorsteen) en verspringend geplaatst. De gang, het sanitair, de bergruimtes en de kamer van de hoofdmeester bevinden zich in aangebouwde lagere bouwdelen. De klaslokalen zijn zodanig geplaatst dat de open wanden zijn gericht naar het zuiden en de leerlingen uitkijken op de groene buitenruimte.

De gevels van de school bestaan uit een betonnen plint met een brede daklijst. Beide elementen benadrukken het horizontale karakter van de gebouwen. De daklijst wordt gedragen door een betonnen rechthoekig raamkozijn ingevuld met glas, met aan weerzijden twee boven elkaar geplaatste vensters met boven een klepraam naar buiten en onder een naar buiten draaiend raam. Oorspronkelijk was het kozijn van dit dubbele venster smal en donker gekleurd. In de hoeken van de gevelvlakken gemetselde muren.

De SPEELPLAATS bevindt zich ten noorden van de school en is deels omsloten door het gebouw en open naar De Brink. Op deze plaats bevond zich oorspronkelijk een betonnen zandbak en een fietsenstalling. De entree van iedere school is geaccentueerd door een betonnen plaat waarop een betonnen baldakijn op zes poten (uitleggen) is geplaatst. De kamer van de hoofdmeester bevindt zich in een deels losgeplaatst bouwblok naast de entree van de school. Vanuit deze kamer geeft een langgerekt venster uitzicht op de speelplaats.

Waardering

Het ROOMS-KATHOLIEKE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS te Nagele, gebouwd in 1957 en ontworpen door de architecten A.E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel, is een evidente mijlpaal in de ontwikkeling van de architectuur en bouwtechniek in Nederland uit de periode 1940-1958. Het schoolgebouw is onderdeel van een complex van drie scholen. Van nationaal belang vanwege:

- de cultuurhistorische waarden, van belang vanwege de wijze waarop de scholen de toen levende ideeën over het onderwijs weerspiegelden: licht, lucht en ruimte. Met name de situering in het groen met rondom de open ruimte is hiervan een kenmerk en past in het concept van het dorp Nagele als geheel. De drie scholen zijn een toonbeeld van de wederopbouw en de toen heersende verzuiling, en een goed voorbeeld van de naoorlogse scholenbouw voor het lager onderwijs;

- de architectuurhistorische waarden, vanwege de zoektocht van de architecten naar een vormentaal die een tegenhanger vormt van klassieke composities en organische vormen en waarin zij vasthouden aan de geometrie en de aritmetica als compositorische instrumenten. De architectuur is met weinig middelen toch interessant. Het eenvoudige vocabulaire van rechthoeken bepaalt de hoofdopzet door een herhaling van kleine celvormige eenheden. Dit geeft het ontwerp raffinement, in vorm en materiaal. Van belang als voorloper van het latere ontwerp voor het Burgerweeshuis in Amsterdam. Van belang vanwege het toepassen van beton, zoals de dragende betonnen raamwerken in de gevels, de betonnen plint en de betonnen baldakijnen voor de ingang;

- de stedenbouwkundige waarden, vanwege de gespreide ligging in het rechthoekige groene hart van het dorp Nagele. De openheid van de gebouwen benadrukt de wisselwerking tussen binnen en buiten.

Objectomschrijving Protestants-christelijke school (thans PC Klimop)

Inleiding

Het PROTESTANTS-CHRISTELIJKE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS en FIETSENSTALLING ligt in de noordoost hoek van de Brink, het rechthoekige groene hart van Nagele.

Dit schoolgebouw heeft de middelste omvang van vijf klaslokalen in het groeimodel van de architecten Aldo E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel. Rondom de school is een smalle strook groen met lage struiken aangelegd, met daaromheen gras. Aan de zuidzijde van de school is een kleine, vierkante tuin aangebracht omsloten met lage struiken.

Boven alle vensteropeningen zijn zonneschermen aangebracht.

Omschrijving

Het PROTESTANTS-CHRISTELIJKE SCHOOLGEBOUW bestaat uit één bouwlaag onder een plat dak. De plattegrond is helder en bestaat uit vijf aan elkaar geschakelde rechthoekige klaslokalen waarlangs een gang is geplaatst. Ten opzichte van elkaar zijn de klaslokalen roterend (rond de schoorsteen) en verspringend geplaatst. De gang, het sanitair, de bergruimtes en de kamer van de hoofdmeester bevinden zich in aangebouwde lagere bouwdelen. De klaslokalen zijn zodanig geplaatst dat de open wanden zijn gericht naar het zuiden en het westen en de leerlingen uitkijken op de groene buitenruimte.

De gevels van de school bestaan uit een betonnen plint met een brede daklijst. Beide elementen benadrukken het horizontale karakter van de gebouwen. De daklijst wordt gedragen door een betonnen rechthoekig raamkozijn ingevuld met glas, met aan weerzijden twee boven elkaar geplaatste vensters met boven een klepraam naar buiten en onder een naar buiten draaiend raam. Het kozijn van dit dubbele venster is smal en donker gekleurd. In de hoeken van de gevelvlakken gemetselde muren.

De SPEELPLAATS bevindt zich ten noorden van de school en is deels omsloten door het gebouw zelf en open naar De Brink. Op deze plaats bevindt zich een betonnen zandbak en een FIETSENSTALLING. De open fietsenstalling bestaat uit een sobere constructie van negen stalen staanders op poeren met stalen liggers waarop gebogen golfplaten als afdekking rusten. De kopse kant aan de straat is afgesloten door een rechthoekige plaat. Begin jaren zestig is de helft van de fietsenstalling toegevoegd. De eerste helft dateert uit de bouwtijd van de school. Oorspronkelijk bedoeld voor 64 fietsen bood deze fietsenstalling na het vergroten van de overkapping plaats aan 128 fietsen.

De entree van de school is geaccentueerd door een betonnen plaat waarop een betonnen baldakijn op zes poten is geplaatst. De kamer van de hoofdmeester bevindt zich in een deels losgeplaatst bouwblok naast de entree van de school. Vanuit deze kamer geeft een langgerekt venster uitzicht op de speelplaats.

Waardering

Het PROTESTANTS-CHRISTELIJKE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS en FIETSENSTALLING te Nagele, gebouwd in 1957 en ontworpen door de architecten A.E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel, is een evidente mijlpaal in de ontwikkeling van de architectuur en bouwtechniek in Nederland uit de periode 1940-1958. Het schoolgebouw is onderdeel van een complex van drie scholen (530931). Van nationaal belang vanwege:

- de cultuurhistorische waarden, vanwege de wijze waarop de scholen de toen levende ideeën over het onderwijs weerspiegelden: licht, lucht en ruimte. Met name de situering in het groen met rondom de open ruimte is hiervan een kenmerk en past in het concept van het dorp Nagele als geheel. De drie scholen zijn een toonbeeld van de wederopbouw en de toen heersende verzuiling, en een goed voorbeeld van de naoorlogse scholenbouw voor het lager onderwijs;

- de architectuurhistorische waarden, vanwege de zoektocht van de architecten naar een vormentaal die een tegenhanger vormt van klassieke composities en organische vormen en waarin zij vasthouden aan de geometrie en de aritmetica als compositorische instrumenten. De architectuur is met weinig middelen toch interessant. Het eenvoudige vocabulaire van rechthoeken bepaalt de hoofdopzet door een herhaling van kleine celvormige eenheden. Dit geeft het ontwerp raffinement, in vorm en materiaal. Van belang als voorloper van het latere ontwerp voor het Burgerweeshuis in Amsterdam. Van belang vanwege het toepassen van beton, zoals de dragende betonnen raamwerken in de gevels, de betonnen plint en de betonnen baldakijnen voor de ingang;

- de stedenbouwkundige waarden, van een bijzondere betekenis vanwege de gespreide ligging in het rechthoekige groene hart van het dorp Nagele. De openheid van de gebouwen benadrukt de wisselwerking tussen binnen en buiten;

- de gaafheid en herkenbaarheid van het schoolgebouw en de speelplaats met fietsenstalling.

Objectomschrijving Openbare school (thans OBS De Ringloop)

Inleiding

Het OPENBARE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS en FIETSENSTALLING ligt in het westen van De Brink, het rechthoekige groene hart van Nagele.

Dit schoolgebouw heeft de maximale omvang van zes klaslokalen in het groeimodel van de architecten Aldo E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel. In tegenstelling tot de andere scholen binnen het complex heeft De Ringloop 2 entrees aan de noordzijde. Ook deze entree rust op een grote betonnen plaat en heeft een portaal op zes staanders. Aan de zuidzijde heeft ieder schoolgebouw een kleine vierkante tuin met lage beplanting.

Omschrijving

Het OPENBARE SCHOOLGEBOUW bestaat uit één bouwlaag onder een plat dak. De plattegrond is helder en bestaat uit zes aan elkaar geschakelde rechthoekige klaslokalen waarlangs een gang is geplaatst. Ten opzichte van elkaar zijn de klaslokalen roterend (rond de schoorsteen) en verspringend geplaatst. De gang, het sanitair, de bergruimtes en de kamer van de hoofdmeester bevinden zich in aangebouwde lagere bouwdelen. De klaslokalen zijn zodanig geplaatst dat de open wanden zijn gericht naar het zuiden en het westen en de leerlingen uitkijken op de groene buitenruimte.

De gevels van de school bestaan uit een betonnen plint met een brede daklijst. Beide elementen benadrukken het horizontale karakter van de gebouwen. De daklijst wordt gedragen door een betonnen rechthoekig raamkozijn ingevuld met glas, met aan weerzijden twee boven elkaar geplaatste vensters met boven een klepraam naar buiten en onder een naar buiten draaiend raam. Het kozijn van dit dubbele venster is smal en donker gekleurd. In de hoeken van de gevelvlakken gemetselde muren.

De SPEELPLAATS bevindt zich ten noorden van het schoolgebouw en is deels omsloten door het gebouw en open naar De Brink. Op deze plaats bevond zich oorspronkelijk een betonnen zandbak en een FIETSENSTALLING. De open fietsenstalling bestaat uit een constructie van negen stalen staanders op poeren met stalen liggers waarop gebogen golfplaten als afdekking rusten. De kopse kant aan de straat is afgesloten door een rechthoekige plaat.

De entree van de school is geaccentueerd door een betonnen plaat waarop een betonnen baldakijn op zes poten is geplaatst. De kamer van de hoofdmeester bevindt zich in een deels losgeplaatst bouwblok naast de entree van de school. Vanuit deze kamer geeft een langgerekt venster uitzicht op de speelplaats.

Waardering

Het OPENBARE SCHOOLGEBOUW met SPEELPLAATS en FIETSENSTALLING te Nagele, gebouwd in 1957 en ontworpen door de architecten A.E. van Eyck en H.P.D. van Ginkel, is een evidente mijlpaal in de ontwikkeling van de architectuur en bouwtechniek in Nederland uit de periode 1940-1958. Het schoolgebouw is onderdeel van een complex van drie scholen. Van nationaal belang vanwege:

- de cultuurhistorische waarden, vanwege de wijze waarop de scholen de toen levende ideeën over het onderwijs weerspiegelden: licht, lucht en ruimte. Met name de situering in het groen met rondom de open ruimte is hiervan een kenmerk en past in het concept van het dorp Nagele als geheel. De drie scholen zijn een toonbeeld van de wederopbouw en de toen heersende verzuiling, en een goed voorbeeld van de naoorlogse scholenbouw voor het lager onderwijs;

- de architectuurhistorische waarden, vanwege de zoektocht van de architecten naar een vormentaal die een tegenhanger vormt van klassieke composities en organische vormen en waarin zij vasthouden aan de geometrie en de aritmetica als compositorische instrumenten. De architectuur is met weinig middelen toch interessant. Het eenvoudige vocabulaire van rechthoeken bepaalt de hoofdopzet door een herhaling van kleine celvormige eenheden. Dit geeft het ontwerp raffinement, in vorm en materiaal. Van belang als voorloper van het latere ontwerp voor het Burgerweeshuis in Amsterdam. Van belang vanwege het toepassen van beton, zoals de dragende betonnen raamwerken in de gevels, de betonnen plint en de betonnen baldakijnen voor de ingang.

- de stedenbouwkundig waarden, van een bijzondere betekenis vanwege de gespreide ligging in het rechthoekige groene hart van het dorp Nagele. De openheid van de gebouwen benadrukt de wisselwerking tussen binnen en buiten;

- de gaafheid en herkenbaarheid van het schoolgebouw en de speelplaats met fietsenstalling.

3

1