Officierspaviljoen, 't Harde
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
OFFICIERSPAVILJOEN voor de huisvesting van de officieren, gebouwd in drie fasen. De linker vleugel is het oudste deel en is gebouwd in 1878. Hierin waren de vertrekken van de directeur en acht kamers met alkoof voor de officieren. De tweede fase, de rechtervleugel, kwam gereed in 1880. Het middendeel vormt de derde fase en is van na de eeuwwisseling, gebouwd in 1917. Aan de architectuur is niet direct af te lezen dat het totale gebouw in drie fasen is gerealiseerd. De oorspronkelijk houten veranda's zijn in de jaren '30 dichtgezet en het zinken roevendak is vervangen door een bitumineuze dakbedekking. Het gebouw behoort tot de eerste fase van het artillerie schietkamp (1878-1885), vormt samen met de overige gebouwen, een architectonisch geheel en maakt daarvan het zwaartepunt uit. De gebouwen uit de tijd van aanleg van het schietkamp staan in dezelfde richting en in een lijn.
Linkervleugel: De Linkervleugel heeft houten vakwerk gevels met baksteen invulling in twee kleuren. Gepleisterde plint met hardsteen blokjes met frijnslag t.p.v. de stijlen. Onder een rondomlopende houten waterlijst zijn de velden grijs gepleisterd. Aan de bovenzijde wordt de gevel beëindigd met een rondomlopend fries van 'andreaskruizen'. De overstekende zadeldaken zijn bekleed met een bitumineuze dakbedekking. De overstekken worden ondersteund door houten consoles. Aan voor- en achterzijde een dichtgezette veranda. Boven in het dwarsgeplaatste paviljoen een venster met bovenlicht (indeling 1x3/1x3+(2x1)). In de oostgevel een dubbel venster. Oorspronkelijk heeft hier een serre gezeten. De topgevel is aan de zuidzijde bekleed met houten delen.
Rechtervleugel: Gelijk aan de linkervleugel met uitzondering van de west- en noordgevel van het eindpaviljoen. Aan de westzijde is het paviljoen grijs gepleisterd met imitatievoegen, die natuursteen blokken moeten suggereren, tegen vochtdoorslag en hiertegen is een veranda aangebouwd. De noordzijde heeft een kleur metselwerk, de gele steen ontbreekt hier. In de zijgevel van het paviljoen op de verdieping een venster (indeling 2x3/2x3).
Middendeel: Vierkante bouwmassa van twee lagen met kap. Zadeldak met een bitumineuze dakbedekking. Hieraan aan beide zijden een vleugel van een laag met kap, beëindigd door dwarsgeplaatste paviljoens van twee lagen met kap. Baksteen gevels met een gepleisterde plint. Aan voor en achterzijde een houten veranda over twee verdiepingen, dichtgezet met een bakstenen borstwering en gekoppelde vensters met bovenlicht. In de topgevels, boven de serre, een rond venster met een bloemmotief. De top- en langsgevels zijn onder het dakoverstek bekleed met houten delen. De dakgootbetimmering heeft een geschulpte rand.
Door zijn grote lengte en symmetrische opbouw van de langsgevels, alsmede de nagenoeg alzijdige, lage veranda-aanbouw, maakt het gebouw een indrukwekkende en statige indruk, mede vanwege de verhoogde middenpartij. Doordat ook dit gebouw in een vakwerkstramien is ontworpen, bepaalt het, samen met de gebouwen nrs 213 en 215, een kenmerkende karakteristiek voor de toenmalige bouwwijze op het schietkamp. Het gebouw is daarmee het belangrijkste onderdeel van de historische aanleg van dit kamp. De vrije zichtbaarheid aan de noordzijde, alsmede de groenaanleg met bomenbestand, vooral aan de zuidzijde ondersteunen de voorname ligging van dit pand. Daarnaast valt het gebouw op door gave verhoudingen, bijzondere constructie en materiaalgebruik en heeft reeds zeldzame bouwdetails. Bovendien vertegenwoordigt het een gaaf voorbeeld van vakwerkbouw en houdt het de geschiedenis van het Artillerie Schietkamp zichtbaar. Dit unieke, uit historisch en architectonisch oogpunt waardevolle gebouw is wegens de daaraan verbonden geschiedkundige herinneringen, zijn voorname schoonheid en bijzondere betekenis voor de architectuur- en geschiedswetenschap van algemeen belang.
Gebouw 236 'huisvesting van de officieren' is zowel vanwege de ligging als door de samenhang met de andere bouwwerken en autonome architectuur- en cultuurhistorische waarden van belang als evident monument van jongere bouwkunst.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Het Artillerie Schietkamp is een militair complex dat in korte tijd tussen 1877 en 1885 is aangelegd. De oorspronkelijke aanleg van het kamp is nog goed herkenbaar, mede doordat het ruimtelijk karakter sindsdien nauwelijks is gewijzigd.
De opzet van het bovenkamp was voor de tijd van aanleg zeer modern, daar de functies in losstaande paviljoens werden ondergebracht. Het vormt een onderdeel van de geschiedenis van het huisvesten van manschappen, mede als gevolg van de ontwikkelingen van het geschut.
Vanwege de korte bouwperiode vertonen de bouwwerken onderling een zeer grote samenhang.
De begrenzing van het terrein is aangegeven op de bijgaande kadastrale kaart.
Het complex Artillerie Schietkamp is zowel door de ligging als de samenhang van de bouwwerken, alsmede de daaraan verbonden militair-, architectuur- en cultuurhistorische waarden van belang als evident monument van jongere bouwkunst.
Het complex Artillerie Schietkamp heeft de volgende samenstellende onderdelen:
1. HUISVESTING VAN DE OFFICIEREN (236), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396659.
2. OFFICIERSKANTINE (230), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396690.
3. KAZERNE voor onderofficieren en minderen (215), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396691.
4. WACHTGEBOUW (213), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396692.
5. KEUKEN (218) en WASCHINRICHTING (214), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396693.
6. WONING VOOR DEN CONDUCTEUR DER ARTILLERIE (71), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396694.
7. ARSENAAL (74), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396695.
8. KAMPWACHTERSWONING (78), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396696.
9. TERREIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452013.
10. PAVILJOEN 169, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452014.
11. PAVILJOEN 168, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452015.
12. PRIEEL (gebouw 182), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 522060.
13. GEDENKTEKEN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 522058.
14. URINOIR (216), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met nummer 522059.
Het ontstaan van het Artillerie Schietkamp 't Harde is gekoppeld aan de technische vooruitgang van geschut en munitie in de tweede helft van de 19de eeuw. Als gevolg van het grotere bereik van het geschut en schokgolf van de munitie, waren uitgestrekte terreinen met moderne inrichting noodzakelijk. In 1875 werden de voorbereidingen getroffen voor een Artillerie schietschool op de Veluwe. Het terrein, met een omvang van 1782 hectare, omvat de gehele Oldebroekse heide die drie gemeentegrenzen, die van Elburg, Oldebroek en Epe overschrijdt. De beschermde onderdelen bevinden zich alle binnen de grenzen van de gemeente Elburg. Het gebied ligt geklemd tussen Elburg en Epe langs de N 309 en Hessenweg en wordt onder meer ontsloten door de koningin Julianaweg. Functioneel is het ASK-terrein in drie gebieden te splitsen: boven-, benedenkamp en schietterrein. Qua ruimtelijke karakteristiek in vier gebieden:
- bovenkamp, huisvesting manschappen
- benedenkamp, opslag materieel en huisvesting paarden
- voormalige tentenveld
- schietterrein (hier vinden schietoefeningen en strategische simulaties van grondtroepen plaats)
Het militaire oefenterrein is gelegen in een heuvelachtig bos- heidelandschap. Het boven- en benedenkamp wordt gekenmerkt door een goed bewaard gebleven parkachtige aanleg van groenstroken en bossages waartussen gebouwen en (geasfalteerde) wegen door bomen omgeven. Het bovenkamp neemt daarbij landschappelijk een bijzondere plaats in. Het is gelegen op een door kruiend landijs ontstane stuwwal (Woldberg) waar, op de hoogtelijn aan de noordzijde 19de eeuwse bebouwing voor officieren en onderofficieren is gerealiseerd. De latere uitbreidingen zijn evenwijdig aan deze as gesitueerd. Vernieuwend aspect voor wat betreft de indeling van het kazerneterrein, was reeds in de begintijd de plaatsing van vrijstaande gebouwen, waarin afzonderlijke funkties (werk en huisvesting) waren ondergebracht. In het begin van de 20ste eeuw ontstonden daarbij gebouwen als keuken, magazijn en privaat.
Waardering
COMPLEX van militaire gebouwen uit de eerste helft van de 20ste eeuw.
- Van architectuurhistorisch belang als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een militair oefenterrein uit de 19de eeuw, met latere uitbreidingen. Het complex bezit een ensemblewaarde, omdat het met de redelijk goed bewaarde gebouwen een goed beeld geeft van militaire (utiliteits)gebouwen.
- Van stedenbouwkundig belang als onderdeel van een landschappelijk, voor militaire doeleinden ingericht gebied. Het ensemble heeft een bijzondere betekenis voor het dorp 't Harde. Het is tevens van stedenbouwkundig belang vanwege de uitgestrektheid van het militaire oefenterrein met een goed bewaarde structuur waar de bijzondere ligging in een heuvelachtig bos- en heidegebied is gekoppeld aan functionele en esthetische waarde. Op het terrein zijn twee concentraties van gebouwen verdeeld over het boven- en benedenkamp.
- Van cultuurhistorisch belang vanwege de goed bewaarde ruimtelijke indeling van het kazerneterrein die voorzag in door de vooruitgang in geschut en munitie aan een militair terrein nieuw te stellen eisen. Het ontwerp van het militaire oefenterrein vormt een onderdeel van de geschiedenis van een legerplaats, ingericht volgens moderne ideeën in het midden van de 19de eeuw en uitgebreid begin 20ste eeuw.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| – | Verdedigingswerken en militaire gebouwen | Militair verblijfsgebouw | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eperweg | 149 | – | 8084 HE | 't Harde | – | – | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | C | 3724 | – | Doornspijk |