Kazernegebouw, 't Harde
KAZERNEGEBOUW ten behoeve van de onderofficieren en minderen, gebouwd in 1878. Oorspronkelijk ingericht voor de huisvesting van 160 militairen en 30 a 40 onderofficieren is het nu in gebruik als lesgebouw. In 1893 werden de kamers van de onderofficieren voorzien van houten vloeren. De kamers van de manschappen volgden een jaar later. Het gebouw heeft samen met het officierspaviljoen en het wachtgebouw een vakwerkarchitectuur. Bovendien is het, samen met de andere gebouwen van de eerste aanleg van dit artillerie kamp (nrs 236, 230 en 213), in een lijn gesitueerd. De rij lindebomen naast het lesgebouw benadrukt deze richting. Dit maakt dat deze gebouwen een ensemble zijn, die niet los van elkaar moeten worden beschouwd.
Oorspronkelijk was boven op de nok een opbouw ten behoeve van de ventilatie van de slaapzalen. Ook de hooggeplaatste vensteropeningen zijn naderhand verlaagd tot borstweringhoogte vanwege de functieverandering in een lesgebouw. Deze laatste wijziging is geheel ingepast in het stramien van het vakwerk.
Langwerpige bouwmassa van een laag met kap. Houten vakwerk gevels met baksteen invullingen in twee kleuren. In verticale zin verdeelt het vakwerk de gevel in velden met de verhouding 1:2:2:1. Gepleisterde pint, waarin hardstenen blokjes met frijnslag ter plaatse van de houten stijlen. Onder het grote dakoverstek zijn de velden voorzien van een 'andreaskruis', welke een rondomlopend fries vormt. Het overstek wordt aan de kopgevels door houten consoles ondersteund. Het schilddak heeft een zinken roevendak. Symmetrische gevelopbouw. Voorgevel heeft vensters over vier vakwerkvelden met een roede-indeling (2x3/2x3+2x3/2x3). Om de drie venstervelden een paneeldeur met bovenlicht. De vensters nabij de hoeken zijn in oorspronkelijke staat met lage bovenramen (indeling 2x3/2x3 + 2x1/2x1). Vrijwel blinde zijgevels met een venster (indeling 2x3/2x3) voor lichttoetreding van de zolderruimte. De westgevel is, in verband met vochtdoorslag, grijs gepleisterd met imitatievoegen die natuursteen blokken suggereren.
De achtergevel heeft dezelfde indeling als de voorgevel. Hieraan twee platte uitbouwen van later datum, waarin sanitaire voorzieningen zijn aangebracht.
De ondergeschikte wijzigingen die zijn aangebracht hebben geen invloed op het vormbepalende karakter van het gebouw. De situering is van historisch stedebouwkundige betekenis. Het gebouw valt op door gave verhoudingen, bijzondere constructie en materiaalgebruik en heeft reeds zeldzame bouwdetails. Bovendien vertegenwoordigt het een gaaf voorbeeld van vakwerkbouw en houdt het de geschiedenis van het Artillerie Schietkamp zichtbaar.
Gebouw 215 'kazerne voor onderofficieren en minderen' is zowel vanwege de ligging als door de samenhang met de andere bouwwerken en de autonome architectuur- en cultuurhistorische waarden van belang als evident monument van jongere bouwkunst.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Het Artillerie Schietkamp is een militair complex dat in korte tijd tussen 1877 en 1885 is aangelegd. De oorspronkelijke aanleg van het kamp is nog goed herkenbaar, mede doordat het ruimtelijk karakter sindsdien nauwelijks is gewijzigd.
De opzet van het bovenkamp was voor de tijd van aanleg zeer modern, daar de functies in losstaande paviljoens werden ondergebracht. Het vormt een onderdeel van de geschiedenis van het huisvesten van manschappen, mede als gevolg van de ontwikkelingen van het geschut.
Vanwege de korte bouwperiode vertonen de bouwwerken onderling een zeer grote samenhang.
De begrenzing van het terrein is aangegeven op de bijgaande kadastrale kaart.
Het complex Artillerie Schietkamp is zowel door de ligging als de samenhang van de bouwwerken, alsmede de daaraan verbonden militair-, architectuur- en cultuurhistorische waarden van belang als evident monument van jongere bouwkunst.
Het complex Artillerie Schietkamp heeft de volgende samenstellende onderdelen:
1. HUISVESTING VAN DE OFFICIEREN (236), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396659.
2. OFFICIERSKANTINE (230), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396690.
3. KAZERNE voor onderofficieren en minderen (215), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396691.
4. WACHTGEBOUW (213), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396692.
5. KEUKEN (218) en WASCHINRICHTING (214), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396693.
6. WONING VOOR DEN CONDUCTEUR DER ARTILLERIE (71), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396694.
7. ARSENAAL (74), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396695.
8. KAMPWACHTERSWONING (78), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 396696.
9. TERREIN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452013.
10. PAVILJOEN 169, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452014.
11. PAVILJOEN 168, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 452015.
12. PRIEEL (gebouw 182), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 522060.
13. GEDENKTEKEN, zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met monumentnummer 522058.
14. URINOIR (216), zie voor omschrijving bij complex-onderdeel met nummer 522059.
Het ontstaan van het Artillerie Schietkamp 't Harde is gekoppeld aan de technische vooruitgang van geschut en munitie in de tweede helft van de 19de eeuw. Als gevolg van het grotere bereik van het geschut en schokgolf van de munitie, waren uitgestrekte terreinen met moderne inrichting noodzakelijk. In 1875 werden de voorbereidingen getroffen voor een Artillerie schietschool op de Veluwe. Het terrein, met een omvang van 1782 hectare, omvat de gehele Oldebroekse heide die drie gemeentegrenzen, die van Elburg, Oldebroek en Epe overschrijdt. De beschermde onderdelen bevinden zich alle binnen de grenzen van de gemeente Elburg. Het gebied ligt geklemd tussen Elburg en Epe langs de N 309 en Hessenweg en wordt onder meer ontsloten door de koningin Julianaweg. Functioneel is het ASK-terrein in drie gebieden te splitsen: boven-, benedenkamp en schietterrein. Qua ruimtelijke karakteristiek in vier gebieden:
- bovenkamp, huisvesting manschappen
- benedenkamp, opslag materieel en huisvesting paarden
- voormalige tentenveld
- schietterrein (hier vinden schietoefeningen en strategische simulaties van grondtroepen plaats)
Het militaire oefenterrein is gelegen in een heuvelachtig bos- heidelandschap. Het boven- en benedenkamp wordt gekenmerkt door een goed bewaard gebleven parkachtige aanleg van groenstroken en bossages waartussen gebouwen en (geasfalteerde) wegen door bomen omgeven. Het bovenkamp neemt daarbij landschappelijk een bijzondere plaats in. Het is gelegen op een door kruiend landijs ontstane stuwwal (Woldberg) waar, op de hoogtelijn aan de noordzijde 19de eeuwse bebouwing voor officieren en onderofficieren is gerealiseerd. De latere uitbreidingen zijn evenwijdig aan deze as gesitueerd. Vernieuwend aspect voor wat betreft de indeling van het kazerneterrein, was reeds in de begintijd de plaatsing van vrijstaande gebouwen, waarin afzonderlijke funkties (werk en huisvesting) waren ondergebracht. In het begin van de 20ste eeuw ontstonden daarbij gebouwen als keuken, magazijn en privaat.
Waardering
COMPLEX van militaire gebouwen uit de eerste helft van de 20ste eeuw.
- Van architectuurhistorisch belang als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een militair oefenterrein uit de 19de eeuw, met latere uitbreidingen. Het complex bezit een ensemblewaarde, omdat het met de redelijk goed bewaarde gebouwen een goed beeld geeft van militaire (utiliteits)gebouwen.
- Van stedenbouwkundig belang als onderdeel van een landschappelijk, voor militaire doeleinden ingericht gebied. Het ensemble heeft een bijzondere betekenis voor het dorp 't Harde. Het is tevens van stedenbouwkundig belang vanwege de uitgestrektheid van het militaire oefenterrein met een goed bewaarde structuur waar de bijzondere ligging in een heuvelachtig bos- en heidegebied is gekoppeld aan functionele en esthetische waarde. Op het terrein zijn twee concentraties van gebouwen verdeeld over het boven- en benedenkamp.
- Van cultuurhistorisch belang vanwege de goed bewaarde ruimtelijke indeling van het kazerneterrein die voorzag in door de vooruitgang in geschut en munitie aan een militair terrein nieuw te stellen eisen. Het ontwerp van het militaire oefenterrein vormt een onderdeel van de geschiedenis van een legerplaats, ingericht volgens moderne ideeën in het midden van de 19de eeuw en uitgebreid begin 20ste eeuw.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| – | Verdedigingswerken en militaire gebouwen | Militair verblijfsgebouw | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eperweg | 149 | – | 8084 HE | 't Harde | – | – | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | C | 3724 | – | Doornspijk |