Inleiding

VOLKSPARK met PARKGEBOUW, een VOLIERE en een GEDENKNAALD. Het park is aangelegd in gemengde stijl in opdracht van P.A.H. en J. ter Horst J.Hzn 'tot lering en vermaak van de arbeidende klasse', en is ontworpen door L.A. Springer in 1914-1919. De officiële opening vond plaats in 1920. Al in 1893 diende de leiding van de textielfabriek een verzoek in bij de gemeente om een volkspark te stichten ter herinnering aan J.H. en G.H. ter Horst en "tot bevordering van nuttige en aangename ontspanning voor de arbeidende klasse". De parkinrichting zou door D. Wattez ontworpen worden. Deze plannen gingen niet door. In 1912 kwamen P.A.H. en J. ter Horst met plannen die wel uitgevoerd zijn. Er werd hiertoe een stuk grond van het landgoed de Oosterhof aangekocht. Dat de fabrikantenfamilie Ter Horst de aanleg van dit park opgedragen en gefinancierd heeft, past geheel in de tuinstadgedachte zoals die geformuleerd werd tijdens de industrialisering van de steden. Hierin hebben recratieve voorzieningen te midden van landschappelijk groen een elementaire functie: een gezonde, tevreden arbeider is een produktieve arbeider. De aanleg van het park door een textielmagnaat (in dit geval met als specialiteit juten zakken) had een precedent in de vorm van het Van Heekpark in Enschede dat enkele jaren eerder was aangelegd.

Omschrijving

Het Volkspark werd aangelegd tussen de bebouwing van Rijssen (west) en de buitenplaats de Oosterhof (oost), waarvan de tuinaanleg wordt gekenmerkt door formele lanenpatronen en bospercelen. Ten zuiden van het park heeft een villa met tuin gelegen die met de naam De Westerhof de woonstee was van de familie Ter Horst. Het park grenst in het noorden aan de Witmoesdijk, de westelijke grens wordt gevormd door de rondweg rond Rijssen. De grens in het zuiden en oosten wordt bepaald door respectievelijk de Westerhofweg en de Aelbertsdijk. Het parkgebouw is gebouwd in 1914 naar ontwerp van Karel Muller, voornamelijk in Hollandse Neo-Renaissancestijl, met invloeden van Expressionistische Duitse architectuur. Ondanks wijzigingen in in- en exterieur is het karakter en de typologie van het gebouw niet aangetast, evenmin als de samenhang met parkaanleg en andere objecten daarin. In 1922 werd in het park een gedenknaald opgericht door de arbeiders en arbeidsters van Ter Horst en Co. ter nagedachtenis aan de stichters van het park. De voliëre is in 1922 gebouwd in opdracht van M.G. van Heel op de plaats van de speeltuin. Het parkgebouw en de voliëre zijn in de zuidwestelijke hoek van het park gesitueerd. De gedenknaald staat centraal in het park, ten noordoosten van het parkgebouw en is van alle kanten zichtbaar. Het op het terrein aanwezige boerderijtje werd in het parkontwerp opgenomen (functioneert nu als kinderboerderij) en in 1979 gerestaureerd; de oorspronkelijk houten muziekkoepel is na de Tweede Wereldoorlog vervangen door een gemetselde muziekkoepel. Beide objecten zijn voor bescherming van rijkswege van ondergeschikt belang.

Waardering

Volkspark met Parkgebouw, voliëre en gedenknaald van cultuur-, architectuur-, tuinhistorisch en stedebouwkundig belang:

- daar de stichting van het park nauw verbonden is met de industrialisering van Rijssen en de ermee gepaard gaande emancipatie van de arbeidende klasse in het licht van de tuinstadgedachte.

- als voorbeeld van de aanleg van openbare parken door fabrikanten, zoals die rond 1900 in zwang was.

- als goed voorbeeld van de ontwikkeling in de parkarchitectuur van het begin van de 20ste eeuw waarbij parken werden aangelegd waarin gebouwen met culturele en recreatieve functies werden opgenomen.

- als goed en gaaf voorbeeld van een parkaanleg binnen het oeuvre van L.A. Springer en vanwege de esthetische kwaliteiten van het oorspronkelijke ontwerp, met name de aansluiting van park op gebouwen met gebruik van zichtlijnen en een symmetrie-as, en de zorgvuldige situering van de gebouwen en onderdelen binnen het park

- vanwege de kwaliteiten van de ontwerpen van de onderdelen, met name het parkgebouw van Karel Muller

- vanwege de zelzaamheid van de combinatie van volkspark met een parkgebouw.