Pollux, Zuurdijk
Omschrijving
DWARSHUISBOERDERIJ bestaande uit een VOORHUIS, een korte HALS en een aangebouwde SCHUUR. VOORHUIS op L-vormige plattegrond is één bouwlaag hoog, vrijwel geheel onderkelderd en wordt gedekt door een samengesteld schilddak deels met grijze leien bekleed en deels met niet-originele singels; drie schoorstenen op nok, waarvan twee gepleisterde met kap en een van baksteen. Gevels zijn in blokken gepleisterd, hebben plint van pleisterwerk en worden beëindigd door een kroonlijst. Vensters zijn T-vensters geheel omlijst met kuif; keldervensters met middenroede hebben dezelfde omlijsting als T-vensters.
Entree bevindt zich in oostgevel. Voordeur is dubbele paneeldeur met voor vensters een decoratief gietijzeren rooster en een getoogd bovenlicht; omlijsting met aan weerszijden een pilaster en beëindigd door een kroonlijst; hardstenen stoep met bordes en aan weerszijden zes treden; balustrade van smeedijzer met vier gietijzeren balusters. Naast entree een natuurstenen gevelsteen. Aan weerszijden van entree twee verticale vensters en daaronder twee keldervensters. Noordgevel springt halverwege een kwart van de totale breedte van het voorhuis terug. In vooruitspringend deel twee verticale vensters en daaronder twee keldervensters. In terugliggend deel een niet-origineel venster en een deur uit omstreeks 1890 met rechthoekig bovenlicht en lage stoep. In tussenliggende westgevel een opgeklampte deur naar de kelder. Zuidgevel heeft vier verticale vensters en daaronder vier keldervensters; in midden van gevel een hardstenen plaquette met inscriptie: "Dit Gebouw is Gesticht in het Jaar 1818 door J.P. VORK en A.L.DIEKMAN". Middelste deel van zuidgevel is tot en met zolderverdieping doorgetrokken en wordt gedekt door een zadeldak; in doorgetrokken gevel dubbele deur met bovenlicht en balkon; houten balkon heeft houten balustrade en wordt ondersteund door gietijzeren consoles. Korte HALS heeft in blokken gepleisterde gevels beëindigd door kroonlijst en wordt gedekt door een zadeldak van geglazuurde zwarte Hollandse pannen dat op dak van hoofdschuur aankapt. In zuidgevel bevindt een tweede ingang; paneeldeur met rechthoekig bovenlicht met gietijzeren decoratie voorstellende twee putti; lage stoep. SCHUUR is opgemetseld van rode baksteen en wordt gedekt door een wolfdak van deels geglazuurde zwarte Hollandse pannen en deels golfplaten in plaats van oorspronkelijk riet; in beide hoeknokken een houten uilenbord; op achterste uilenbord een metalen windwijzer met een bol en een ster. Achtergevel heeft een grote niet-originele schuurdeur uit de jaren dertig en twee kleinere dubbele opgeklampte schuurdeuren beëindigd door een korfboog. Boven niet-originele schuurdeur een betonnen latei en natuurstenen gevelsteen met jaartal 1818; rechter kleine schuurdeur heeft natuurstenen sluitsteen met de initialen "J.P.V." en "A.L.D." die staan voor dezelfde personen als vermeld op de gevelsteen in de zuidgevel van het voorhuis. Tussen schuurdeuren en aan weerszijden ervan rondboogvensters met gietijzeren roedenverdeling; boven kleine schuurdeuren vier halfronde vensters met gietijzeren roedenverdeling. Achtergevel wordt beëindigd door kroonlijst; in schuine zijstukken gevlochten metselwerk. Zijgevels van schuur hebben bakgoot en kleine stalvensters. Voorgevel van schuur heeft opgeklampte deur met tweedelig bovenlicht en drie zesruits vensters beëindigd door strekken. Voorgevel heeft in schuin zijstuk gevlochten metselwerk en wordt beëindigd door niet-originele bakgoot.
INTERIEUR van zowel voorhuis als schuur hebben een grotendeels originele indeling. De middengang van het voorhuis bestaat uit een hoger en lager gedeelte en is in eclectische stijl gedecoreerd door middel van omlijste blinde vensters en cartouches boven de paneeldeuren. Alle vensters van het voorhuis hebben originele vensterbanken en blinden. Kelder onder voorhuis heeft geheel originele indeling met vliegenkast, zuivelgedeelte en bewaarplaatsen voor fruit, groente en aardappels.
In het INTERIEUR van de schuur zijn onder meer van belang: in voorste gedeelte een dienstwoning voor de eerste arbeider en een zogenaamde donkere gang voor het personeel; originele gebinten en sporenkap.
Waardering
Dwarshuisboerderij van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- als voorbeeld van een dwarshuisboerderij met een L-vormig voorhuis uit de 19de eeuw in de provincie Groningen
- vanwege de sobere eclectische vormgeving en ornamentiek van het voorhuis van de boerderij
- vanwege de hoge mate van gaafheid van het exterieur en delen van het interieur
- vanwege de functionele en ruimtelijk-visuele relatie met andere onderdelen van het complex
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
COMPLEX, Pollux genaamd, bestaande uit een DWARSHUISBOERDERIJ, getuige de gevelsteen in het voorhuis gebouwd in 1818 door J.P. Vork en A.L. Diekhuis, een vrijstaande BIJSCHUUR vermoedelijk daterend uit het laatste kwart van de 19de eeuw, een KOETSHUIS van omstreeks 1900, HEKPIJLERS vermoedelijk daterend uit de tweede helft van de 19de eeuw en de ERFINRICHTING met dubbele omgrachting. In 1818 werd op de plek van een oudere boerderij, vermoedelijk uit 1765, een nieuwe boerderij gebouwd. Aan het voorhuis is aan de noordkant een tuinmuur aangebouwd. In het voorhuis zijn nog restanten aanwezig van het vorige voorhuis dat vermoedelijk uit 1765 dateerde. In het laatste kwart van de 19de eeuw is het voorhuis verbouwd en kreeg het een Eclectisch uiterlijk. Het interieur van het voorhuis is in de jaren dertig van de 20ste eeuw opnieuw verbouwd. Bij het complex behoorden aanvankelijk tevens een aangebouwde bijschuur en een stookhut die na de Tweede Wereldoorlog zijn afgebroken. Pollux is gelegen ten zuidoosten van het gehucht Zuurdijk, tegen de oude dijk langs het Reitdiep aan. Op dezelfde plek lag vroeger een boerderij die tot de Reformatie tot het klooster van Wittewierum behoorde. Omstreeks 1811 was Pollux samen met het ernaast gelegen Castor in handen van dezelfde eigenaar. De namen van de twee boerderijen verwijzen naar de gelijknamige tweelingbroers uit de Antieke Oudheid, waarvan de één, Pollux, onsterfelijk was en de ander, Castor, sterfelijk.
Waardering
Complex Pollux, bestaande uit een dwarshuisboerderij, een bijschuur, een koetshuis, hekpijlers en erfinrichting van algemeen cultuur- en architectuurhistorisch belang:
- als voorbeeld van een dwarshuisboerderij met aanzien uit de tweede helft van de 19de eeuw in de provincie Groningen
- vanwege de sobere eclectische vormgeving en ornamentiek van het voorhuis van de boerderij
- vanwege de hoge mate van gaafheid van de verschillende onderdelen van het complex
- vanwege de inrichting van het complex met een dubbele omgrachting
- vanwege de beeldbepalende ligging van het complex in het landschap van het Reitdiepdal
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Akkerbouwboerderij | Boerderijen, molens en bedrijven | Boerderij (M) | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Hoofdweg | 20 | – | 9966 VC | Zuurdijk | – | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Boerderijen, molens en bedrijven | Boerderij (M) | blokhuistype | Dwarshuisboerderij |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | L | 747 | – | Leens |
– | L | 746 | – | Leens |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1818 | 1818 | voorhuis dateert uit 1818, later gepleisterd? | vervaardiging |
1880 | 1890 | pleisterwerk aangebracht | verbouwing |