Laan van Wisch 4, Terborg
Inleiding
Moestuinmuur met hekwerk, die de moestuin in het noorden en oosten begrenst. Tegen de muur stonden twee kassen die in de Tweede Wereldoorlog werden beschadigd. De hoekkas is herkenbaar aanwezig. Van de linker kas is een kippenhok gemaakt. Deze wordt niet beschermd.
Omschrijving
MOESTUINMUUR MET HEKWERK EN HOEKKAS. Laat 19de-eeuwse rood bakstenen MOESTUINMUUR, deels afgedekt door een ezelsrug en deels door een rollaag. Ter plaatse van de voormalige linkerkas is de muur hoger en voorzien van een natuurstenen afdekking, dit deel wordt aan weerszijden afgesloten door een bakstenen pijler. In de muur bevindt zich een halfronde doorgang waarin een houten deur. Het meest zuidelijke muurdeel wordt afgesloten door twee bakstenen pijlers waartussen zich een 19de-eeuws dubbel smeedijzeren HEK voorzien van pijlpunten bevindt. In de hoek van de moestuinmuur staat een laat 19de-eeuwse KAS op bakstenen voet met afzaat; de opstand en lessenaardak bestaan uit glasramen. In de korte zijde een deur. Het is een bijzonder type muurkas: een hoekkas. Daarvan zijn er niet veel in ons land. De kas is een of twee keer aangepast aan een andere functie. Thans is de kas in gebruik als druivenkas.
Waardering
MOESTUINMUUR MET HEKWERK EN HOEKKAS behorende tot de historische buitenplaats Wisch, van algemeen belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens het materiaalgebruik en doelmatige vormgeving;
- wegens de zeldzaamheid van het type kas
- wegens de functioneel-ruimtelijke relatie met de andere onderdelen van de buitenplaats;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel van de buitenplaats
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
De in structuur en detail goed bewaard gebleven HISTORISCHE BUITENPLAATS WISCH bestaat uit de volgende onderdelen: HOOFDGEBOUW (Huis Wisch) (1), HISTORISCHE TUIN- en PARKAANLEG (2), MOESTUINMUUR met HEKWERK en KAS (3), TUINMUUR (4), KOUDE BAKKEN (5), DIENSTWONING (6), TOEGANGSHEK (7), BRUG (8) en ZONNEWIJZER (9).
Het historische buitenplaatscomplex WISCH is gelegen direct ten zuiden van het stadje Terborg. De vroegste vermelding van de heren van Wisch dateert uit circa 1200; samen met de baanderheren Baer, Bergh en Bronckhorst vormden zij een aparte stand binnen de Gelderse adel. In 1207 wordt een huis Wisch genoemd, waarschijnlijk het na enkele eeuwen verloren gegane slot op de zogenaamde Hoven (of Heuven) van Wisch, halverwege tussen Etten en Doetinchem. In de tweede helft van de 13de eeuw verrees op de plaats van het huidige huis Wisch een borch, waarbij de nederzetting Terborg ontstond, die in 1419 door de heren van Wisch met stadsrechten werd begiftigd. Het tegenwoordige huis Wisch bevat nog enkele onderdelen uit de 15de eeuw (de ronde toren, is in de 17de eeuw verhoogd) en stamt voor het overige uit de 16de (woongebouw aanpalend aan de toren) en 17de eeuw (hoofdgebouw uit 1648 en langgerekte dienstvleugel van omstreeks 1700). Opmerkelijk is de L-vormige plattegrond die het huis zijn karakteristiek voorkomen geeft. In de Tweede Wereldoorlog werd het huis tijdens een bomaanval zwaar beschadigd. In de jaren '50 en '60 werd het huis grotendeels herbouwd en gerestaureerd onder leiding van architect Canneman. Het interieur van het huis werd tijdens deze restauratie vrijwel geheel vernieuwd met behulp van oude, niet van oorsprong bij het huis behorende onderdelen. De thans nog bestaande historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl dateert grotendeels van omstreeks 1879 en is deels gelegen binnen een nog bestaande midden 17de-eeuwse lanenstructuur -met onder meer de Laan van Wisch en het noordelijk gelegen dwarslaantje- en de IJsseldijk
Waardering van het complex
Het historische buitenplaatscomplex Wisch is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang:
- wegens de ouderdom
- wegens de voor Nederland weinig voorkomende opzet van het huis Wisch op L-vormige plattegrond, met langgerekte dienstvleugel en dwars geplaatst hoofdgebouw, in oorsprong daterend uit de 15de eeuw;
- de historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl uit het vierde kwart van de 19de eeuw gesitueerd binnen een structuur die tussen het einde van de 17de eeuw en de eerste decennia van de 19de eeuw is ontstaan;
- de visuele en historische relatie tussen de buitenplaats Wisch en het stadje Terborg ter plaatse van de Laan van Wisch;
- de compositorische en ornamentele waarde van de verschillende complexonderdelen.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Broeikas | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | – |
| Tuinmuur | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Laan van Wisch | 4 | – | 7061 CX | Terborg | – | BY | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | F | 1695 | – | Wisch |