HISTORISCHE BUITENPLAATS HUIS TE VOGELENZANG Bekslaan 14 te Vogelenzang (gemeente Bloemendaal)

Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), ZONNEWIJZER (3), TUINORNAMENTEN (4), moestuincomplex met TUINMUUR MET SCHUURTJE EN BROEIKAS (5), DRUIVENKAS (6), ORCHIDEEËNKAS (7) en KOUDE BAK (8), TUINBEELD (9), ARBEIDERSWONING (10), DIENSTWONING (12), STALGEBOUW (13), twee HEKKEN (14), DIENSTWONING (15), WATERWERING (16), HOOFDGEBOUW TEYLINGERBOSCH (17), BIJGEBOUW TEYLINGERBOSCH (18), DUIKER (19), moestuin met TUINMUUR (20), BOERDERIJ (21). Ten noordwesten van het dorp Vogelenzang bij Bennebroek tegen de duinrand ligt de buitenplaats Huis te Vogelenzang, die sinds 1778 één geheel vormt met de buitenplaats Teylingerbosch. Het Huis te Vogelenzang heeft een middeleeuwse oorsprong als jachthuis 'De Voghelsanck' gesticht door graaf Floris V in ca.1290. Het goed kwam aan het begin van de zeventiende eeuw in ruïneuze staat in bezit van Jacob Jacobsz. de Jongh. Deze liet een aanzienlijke hofstede bouwen op een omgracht terrein, zoals te zien is op de tekening van Hendrik Pola (1718). Mogelijk zijn er delen van de omgrachting opgenomen in de huidige vijverpartij, maar dat is niet met zekerheid vast te stellen. De periode van 1757 tot 1807 zijn van belang voor de ontwikkeling van de buitenplaats. Toen werd onder het beheer van Jan van Marelis jr., Heer van Zandvoort, het Huis te Vogelenzang in classicistische stijl herbouwd. Ook werd er een tuinaanleg in vroege landschapsstijl gerealiseerd, mogelijk door de Duitse tuinarchitect J.G. Michael. De landmeterskaart van D. Engelman uit 1794 geeft de, thans nog aanwezige, zeventiende-eeuwse kern van de aanleg weer bestaande uit het formele rechthoekige lanenstelsel en een enkele waterloop en tevens de vrij gaaf bewaard gebleven achttiende-eeuwse elementen bestaande uit de centrale as, de vijverpartij en het parkbos met slingerpaden. In het begin van de negentiende eeuw werd de aanleg, vermoedelijk door J.D. Zocher sr., verder verfraaid. Nadat in 1807 het goed in het bezit van de familie Barnaart was gekomen, lieten deze in 1867 op Teylingerbosch een groot buitenhuis in neoclassicistische stijl bouwen.

De niet-genoemde bouwkundige onderdelen zijn voor de bescherming van de buitenplaats van ondergeschikt belang. Op de bij de beschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing wordt aan de oost- en noordzijde bepaald door de Tweede Doodweg en de Bekslaan (inclusief de Kleine Bekslaan). Aan de westzijde grenst de buitenplaats aan de duinen van de Amsterdamse Duinwaterleiding en aan de zuidzijde aan de camping.

Waardering De HISTORISCHE BUITENPLAATS HUIS TE VOGELENZANG is van algemeen cultuur-, architectuur-, en tuinhistorisch belang - vanwege zijn 13de-eeuwse grafelijke oorspong als jachthuis van Floris V; - vanwege het 17de-eeuwse hoofdgebouw, dat in de tweede helft van de 18de-eeuw in classicistische stijl is verbouwd; - vanwege de deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven historische tuin- en parkaanleg in vroege landschapsstijl, die in de 19de eeuw verder is verrijkt en gelegen is binnen de achttiende-eeuwse lanenstructuur met als belangrijkste element de kijklaan; - vanwege de visuele samenhang tussen de complex onderdelen; - vanwege de ornamentele waarde van de complexonderdelen.