Omschrijving complex: HISTORISCHE BUITENPLAATS ZWALUWENBURG (Zwaluwenburg 6, 't Harde (gemeente Elburg)).

De historische buitenplaats Zwaluwenburg is gelegen ten zuidoosten van Elburg. In 1728 werd het hoofdgebouw (huis Zwaluwenburg) gebouwd ter plaatse van een ouder, wellicht versterkt huis (kasteel Wijnbergen). Met het hoofdgebouw zijn middels twee kwartronde vleugels twee bouwhuizen verbonden. Vermoedelijk lag destijds rondom het hoofdgebouw een parkaanleg in classicistische stijl: met een lange centrale as, dwars door het huis georiënteerd, in oostwestelijke richting. Het hoofdgebouw staat op een rechthoekig omgracht terrein binnen de nog aanwezige structuur van lange, rechte lanen. Het (vermoedelijk oudere) eiland is middels een brug met hekwerk uit de bouwtijd van het huis bereikbaar. De thans nog bestaande aanleg werd vermoedelijk vanaf circa 1840 in enkele fasen in een landschappelijke stijl aangelegd. Omstreeks 1870 was de transformatie van het park voltooid. Aan het begin van de 20ste eeuw legden de tuinarchitecten H.A.C. Poortman en D.F. Tersteeg -circa 1917- aan de achterzijde van het huis een geometrische tuin met onder meer borders aan. Ten oosten van het huis ligt de boerderij De Zwaluwenburg uit 1794. In de parkweide voor het huis staat een zgn. Wilhelminaboom uit 1898, het oude Kroningshek is niet meer aanwezig. Aan de Eperweg ligt de voormalige rentmeesterswoning uit ca. 1920, die de westelijke entree accentueert. Ten zuiden van het hoofdgebouw liggen aan een van de lanen twee, vroeg-19de-eeuwse boerderijen (Zwaluwenburg 2 en 7) die thans beide in gebruik zijn als woonhuis. Bij de entree aan de Zuiderzeestraatweg staat een vroeg 19de-eeuwse boerderij met op het erf een kapberg en twee schuren.

Binnen het complex zijn de volgende onderdelen niet beschermenswaardig: wegens te geringe monumentale waarden de berg, schuur en garage bij de boerderij "Zwaluwenburg" (Zwaluwenburg 3), de opstallen bij de rentmeesterswoning (Eperweg 7), de opstallen bij de twee 19de-eeuwse boerderijen aan weerszijden van het hoofdgebouw en boerderij met opstallen aan Laanzichtweg 1. De uitbouw (circa 1985?) achter het linker bouwhuis is wegens te geringe ouderdom niet beschermenswaardig.

De omgrenzing van de historische buitenplaats is aangegeven op de bij de registeromschrijving bijbehorende kaart en wordt in onderdeel 2 van dit complex nader gespecificeerd.

De historische buitenplaats Zwaluwenburg is uit de volgende samenstellende onderdelen opgebouwd: 1. Hoofdgebouw (huis Zwaluwenburg), 2. Historische tuin- en parkaanleg, 3. Toegangsbrug met hek, 4. Rentmeesterwoning en entree, 5. Boerderij Zwaluwenburg met bakhuisje, 6. Boerderij, 7. Boerderij/dienstwoning, 8. Duiker, 9. Entree, 10. Boerderij met kapberg en twee schuren. Zie voor de omschrijving hierna bij de verschillende onderdelen.

Waardering

De historische buitenplaats Zwaluwenburg is in cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch opzicht van algemeen belang, vanwege:

- het huis Zwaluwenburg, dat in 1728 werd gebouwd op het oudere kasteeleiland;

- de deels in structuur en deels in detail gaaf bewaard gebleven historische tuin- en parkaanleg in landschapsstijl, gelegen binnen een oudere, formele lanenstructuur, aangelegd tussen circa 1840 en 1870, die op het kasteeleiland omstreeks 1917 werd voorzien van een door de tuinarchitecten H.A.C. Poortman en D.F. Tersteeg ontworpen geometrische tuin;

- de visuele samenhang tussen de complexonderdelen;

- de ornamentele waarde van de complexonderdelen.