Inleiding

GEVANGENISCOMPLEX op ommuurd terrein bestaande uit rond overkoepeld cellengebouw, een rechthoekig cellengebouw, een administratiegebouw, een directeurswoning, een adjunct-directeurswoning en een buiten de ommuring staand blok bewaarderswoningen. Het complex werd ontworpen door de rijksbouwmeester W.C. Metzelaar en kwam tot stand in de jaren 1899-1901. Het ronde overkoepelde cellengebouw ontwierp hij in navolging van het door zijn vader J.F. Metzelaar reeds in Breda (1886) en Arnhem (1886) toegepaste panopticum-principe. Het ronde cellengebouw werd gebouwd als strafgevangenis en fungeert thans als huis van bewaring. Het rechthoekige cellengebouw werd gebouwd als huis van bewaring en fungeert thans als jeugdhuis van bewaring. Onder de bescherming vallen de directeurswoning (A), het administratiegebouw (B), het ronde cellengebouw (C), de adjunct-directeurswoning (D) het blok bewaarderswoningen (E), de vebindingsgang (F), het tuinhek (G) en de ringmuur (H). Voor uitgebreid onderzoek en gedetailleerde beschrijving wordt verwezen naar de opgegeven literatuur van de Rijksgebouwendienst.

N.B. Het rechthoekige cellengebouw valt buiten de bescherming.

Omschrijving

Alle gebouwen zijn opgetrokken in baksteen en uitgevoerd in overgangsarchitectuur. Het ronde overkoepelde cellengebouw is verbonden met het administratiegebouw dat met de voorzijde is gekeerd naar het voorplein aan de Harmenjansweg; hierin bevindt zich de hoofdingang. De woningen voor de directeur en adjunct-directeur flankeren het centraal geplaatste administratiegebouw op diagonale wijze. De gebouwen zijn gegroepeerd aan de zuidzijde van het voorplein. De directeurswoning is via een overdekte passage (verbindingsgang) achter een buitenmuur verbonden met het administratiegebouw. Het blok bewaarderswoningen valt buiten de pleinbebouwing. Het staat direct ten noorden van de adjunct-directeurswoning evenwijdig aan de Harmenjansweg.

Waardering

Het Haarlemse gevangeniscomplex is uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt van algemeen belang als overwegend gaaf bewaard en representatief voorbeeld van een rond 1900 gebouwde penitentiaire inrichting en vanwege de typologische waarde van het ronde cellengebouw.