Inleiding

In de gemeente Haarlem gelegen voormalige CAVALERIEKAZERNE, sinds 1934 Ripperdakazerne geheten. Het kazernecomplex werd gebouwd in 1883-1884, naar ontwerp van majoor I.J.H. Gijsberti Hodenpijl, Eerstaanwezend Ingenieur der Genie. Hij werd geassisteerd door de Eerste Luitenant-Ingenieur A.J. Doorman, de Civiel-Ingenieur F.G.N. Haitsma Mulier en de Tweede Luitenant-Ingenieur F.R. van Roijen. Van Roijen was met name belast met de bouw van de manege met paardestallen en de smederij. Na het verlaten door de Cavalerie in 1922 is het complex bij andere onderdelen van de Landmacht in gebruik geweest tot in 1992, in welke periode diverse uitbreidingen tot stand kwamen. Het voormalige kazernecomplex bestaat uit: hoofdgebouw (A), fouragegebouw (B), manege met vier paardestallen (C), hoefsmederij (D), tweede overdekte rijbaan (E) en vijf blokken dienstwoningen (G;H;I;J;K;). Het complex wordt omsloten door Kleverlaan (N), Schoterweg (O), Saenredamstraat (Z) en achtererfscheidingen van de Judith Leysterstraat (W).

NB De na 1940 gerealiseerde uitbreidingen vallen buiten de bescherming.

Omschrijving

Het kazernecomplex is gefaseerd tot stand gekomen waarbij verschillende stijlen zijn toegepast die niettemin met elkaar harmoniëren door een verwant materiaal-, vorm-, en detailgebruik. De bebouwing ligt overwegend op de westelijke helft van het voormalige kazerneterrein, de oostelijke helft wordt merendeels in beslag genomen door het open exercitieterrein. Dit exercitieterrein, dat sinds 1942-43 aan de zuidzijde wordt bezet door munitiebunkers grenst volgens de oorspronkelijke opzet aan de Schoterweg en de Kleverlaan. Het exercitieveld wordt aan de westzijde beheerst door de totale breedte van het hoofdgebouw, dat evenals de meer westwaarts gesitueerdemanege met vier paardestallen lineair van opzet is en een noordzuidelijke hoofdrichting heeft. De manege ligt als centraal element binnen het stallencomplex in een as loodrecht op de Schoterweg, gevormd door de weg aan de zuidzijde van het exercitieveld en langs de zuidelijke kopgevel van het hoofdgebouw. Ten noordwesten van de noordelijke stallen staat de voormalige smederij. De in 1907 gerealiseerde tweede overdekte rijbaan (tweede manege) ligt op enige afstand ten zuidoosten van het manegegebouw. Direct ten noorden van het hoofdgebouw staat het fouragemagazijn met de noklijn in oost-westelijke hoofdrichting. De vijf blokken met voormalige dienstwoningen, die rond 1965 aan particulieren werden verkocht, bevinden zich direct ten zuiden van het kazerneterrein aan de Saenredamstraat. De gebouwen zijn alle opgetrokken in baksteen en voorzien van kappen en accenten in natuursteen en pleisterwerk.

Waardering

Het in hoofdzaak uit 1883-84 daterende, in 1907 uitgebreide, voormalige kazernecomplex van de Ripperdakazerne is van algemeen belang vanwege de cultuur-, architectuur- en militairhistorische alsook typologische waarde als kenmerkend voorbeeld van een gefaseerd tot stand gekomen ensemble van cavalerie-en landmachtgebouwen met de bijbehorende oefenruimten uit de late 19de -en de vroege 20e eeuw en tevens als uitdrukking van de ontwikkeling van Haarlem als garnizoensstad, de herkenbaar gebleven samenhang van het complex en de architectonische vormgeving en typologische betekenis van de bebouwing.