Inleiding

In 1891-1892 naar ontwerp van de architect Ant.J. Salm G. Bzn. gebouwd HOFJE. Het ten zuiden van de Zuiderstraat gelegen hofje, Zuiderhofje genaamd, werd gebouwd in opdracht van de Doopsgezinde gemeente ter vervanging van een alhier gelegen ouder hofje dat uit 1640 dateerde en werd gesticht door Jacques van Damme en Elisabeth Blinckvliedt.

Het Zuiderhofje bestaat uit veertien woningen, een woning voor de opzichteres, een regentenkamer en enkele bijruimten zoals een bergplaats en een overdekte was- en droogplaats. Het geheel, dat is gebouwd in eclectische trant, is gelegen rondom een rechthoekige binnentuin.

In 1982-1984 werd het hofje grondig gerestaureerd en inwendig gemoderniseerd.

Omschrijving

Het Zuiderhofje is rechthoekig van hoofdvorm en bestaat uit een binnentuin waarlangs aan drie zijden (noord, west en oost) de woningen liggen. Aan de zuidzijde is het hofje door middel van een één bouwlaag hoge muur afgescheiden van een binnenplaats waarlangs onder meer het voormalige mortuarium, dat nu is ingericht tot bergruimte, ligt. Deze muur is, evenals het muurwerk rondom de binnenplaats, opgetrokken in rode baksteen. De muren zijn gedeeltelijk versierd met gele baksteen en hardstenen hoekblokken. De poort, waardoor de binnenplaats wordt bereikt, is afgesloten met een halfhoog smeedijzeren hek in Jugendstil-trant. Aan de noordzijde van de muur zijn, aan de zijde van de binnentuin, twee smeedijzeren lantaarns bevestigd. De zuidzijde van de muur is boven de poort versierd met een Jugendstil-tegeltableau waarop de naam "ZUIDER HOFJE" staat geschreven. Vanaf de beklinkerde binnenplaats leidt een dubbele houten deur naar het achtergelegen Doelenplein.

De rechthoekige binnentuin van het hofje is grotendeels symmetrisch van opzet, waarbij de straatjes zijn beklinkerd.

Aan de oost- en westzijde van de binnentuin bevindt zich, spiegelbeeldig ten opzichte van elkaar gelegen, een rij van vijf woningen elk op rechthoekige plattegrond. Deze rijen woningen zijn één bouwlaag hoog onder zadeldak, waarbij de noklijn parallel loopt aan de tuin. De daken zijn bekleed met rode kruispannen.

Aan de noordzijde wordt het hofje afgesloten door een één, respectievelijke twee, bouwlagen hoog bouwblok op samengesteld grondplan onder schild- c.q. zadeldaken met rode kruispan. Dit bouwblok ligt met de noordgevel aan de Zuiderstraat. Het bouwblok, dat in de hoeken één bouwlaag hoog is en zodoende aansluit op de oostelijke en westelijke gevelwanden van het hofje, is in het midden opgetrokken tot twee bouwlagen hoogte. Dit twee bouwlagen hoge deel van het bouwblok vormt het hoofdgebouw van het hofje, alwaar zich de entree, de woning voor de opzichteres en de regentenkamer bevinden. Op de top van dit twee bouwlagen hoge gedeelte is een houten lantaarn met roodkoperen spits aangebracht. In de hoeken van het noordelijk bouwblok bevinden zich in totaliteit vier woningen.

Het hofje is in zijn geheel, met uitzondering van de muur aan de zuidzijde van het hofje en de daarachter gelegen binnenplaats, opgetrokken in gele baksteen. De voegen zijn gevoegd met ossebloed-cement, een cementsoort met daar doorheen gemalen rode pannen, waardoor een rode kleur werd verkregen. De plint is van hardsteen. De gevels zijn versierd met enkele horizontale banden en hoekblokken van een zachte natuursteen-soort. Deze natuursteen banden lopen, als segmentbogen, door boven de vensters en deuren. Het twee bouwlagen hoge hoofdgebouw van het hofje bezit tussen de begane grond en de verdieping een cordonlijst. Aan de straatzijde is deze cordonlijst van natuursteen met daaronder een tegelband. Aan de zijde van de binnentuin wordt de cordonlijst gevormd door een band van rode en groene baksteen. De gevels van het hofje worden bovenaan langs de dakrand afgesloten door een houten geprofileerde kroonlijst. De kroonlijst langs de Zuiderstraat is versierd met guttae. Onder de kroonlijst bevindt zich ter versiering van de gevels een band van uitspringende gele bakstenen. De woningen grenzend aan de binnentuin bezitten in het dakschild boven de kroonlijst alle een kleine dakkapel waarbij het venster is omlijst door een houten pilasterstelling met hoofdgestel.

De vensters van de huizen in het hofje zijn vrijwel alle dubbele houten schuifvensters met gebogen bovendorpels, waarbij de middenstijl wordt gevormd door houten halfzuiltjes. In het twee bouwlagen hoge hoofdgebouw zijn de vensters op de verdieping openslaande houten vensters met rechte bovendorpels en de vensters op de begane grond schuifvensters met gebogen bovendorpels. De vensters hebben hier omlijstingen en middenstijlen van natuursteen. In de zuidgevel van het hoofdgebouw bevindt zich boven het middelste raam op de verdieping een wijzerplaat.

De voordeuren van de woningen in het hofje zijn van hout met glazen bovenlichten met gebogen bovendorpels. De entree tot het hofje ligt in het midden van het hoofdgebouw en bestaat uit een inpandige gang die het hofje met de Zuiderstraat verbindt. Te weerszijden van deze gang bevinden zich dubbele houten deuren met vensters en bovenlichten. De deur aan de straatzijde heeft smeedijzeren sierroosters voor de vensters. In de gang bevindt zich een marmeren plaquette ter herinnering aan de herbouw van het hofje.

De regentenkamer bevindt zich aan de westzijde van de gang en is onder meer rijk versierd met goudleerbehang.

Waardering

Het uit 1891-92 daterende Zuiderhofje met bijbehorende regentenkamer en andere onderdelen is van algemeen belang vanwege de sociaal-historische en architectuurhistorische waarde als zijnde een vanuit de Doopsgezinde gemeente gesticht complex van sociale woningbouw, gebouwd in Eclectische trant. Voorts is het hofje van algemeen belang als exponent binnen het oeuvre van de architect Ant. J. Salm G. Bzn.