Marienwaerdt 't Klooster 8, Beesd
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Omschrijving onderdeel 3: DIENSTGEBOUW.
Nabij het huis Mariënwaerdt staat een pand uit circa 1734 met middeleeuwse kelders en verbouwingen uit het midden van de 19de eeuw. Het op U-vormige grondslag opgetrokken bakstenen dienstgebouw is samengesteld uit een tuinmanswoning, een oranjerie, een koetshuis en een stal (thans timmerwerkplaats).
De frontgevel aan de oostzijde is naar het hoofdgebouw gekeerd en bestaat uit één bouwlaag met een verhoogde middenpartij, voorzien van een kroonlijst met tuinvazen op de hoeken. Aan weerszijden hiervan een vleugel waarin vier ijzeren meerruits vensters met rondboog bovenlicht voorzien van rozetvormige roedeverdeling; alleen het venster uiterst rechts is blind.
De linker vleugel doet dienst als oranjerie met in de zuidgevel twee identieke rondboogvensters en twee getoogde kelderlichten aan weerszijden van een trap met dubbele deur met smal bovenlicht.
In de middenpartij bevindt zich een getoogde poort, die toegang geeft tot het koetshuis in de rechter vleugel, en daarboven een ronde wijzerplaat. Ook de achtergevel aan de westzijde heeft een verhoogde middenpartij met een getoogde poort en links daarvan nogmaals een poort.
Haaks op de oranjerie staat de tuinmanswoning van twee bouwlagen onder een met Oud-Hollandse pannen gedekt schilddak met klokkentorentje. In de zuidgevel bevinden zich meerruits vensters met persiennes en een getoogde poort, in de noordgevel meerruits vensters van verschillend formaat.
Haaks op het koetshuis is de stal met blinde noordgevel, in de zuidgevel een toegangsdeur met halfrond bovenlicht en in de kopse gevel een meerruits venster met luiken op de begane grond en een meerruits venster in de top.
Kelders bevloerd met rode plavuizen en met tongewelven, die deel hebben uitgemaakt van het middeleeuwse abdijcomplex.
Waardering
Het DIENSTGEBOUW behorend tot de historische buitenplaats Mariënwaerdt is van algemeen cultuurhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de vormgeving in classicistische stijl;
- wegens de funderingsresten (kelders met tongewelf) verwijzend naar het middeleeuwse abdijcomplex;
- als karakteristiek en functioneel onderdeel;
- wegens de ensemblewaarde.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS MARIËNWAERDT met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), DIENSTGEBOUW (3), GRAFZERK (4), TUINMUUR (5), KOUDE BAKKEN (6), POMP (7), DRUIVENKAS (8), KAS (9), PRIEEL (10), DIENSTWONINGEN (11), BOERDERIJ 'NIEUWE BOUWING' (12), SCHUUR (13), TWEE KAPBERGEN (14A en 14B), BOERDERIJ 'ABTSBOUWING' (15), BOERDERIJ 'LINGENHOF' (16), VLOEDSCHUUR (17), HOUTEN SCHUUR (18), WOONHUIS (19), BOERDERIJ 'DE HOGE SPIJCK' MET AANGEBOUWD BAKHUIS (20), KAPBERG (21), BOSWACHTERSWONING 'PRINKEL' (22), TOEGANGSHEK (23), BOERDERIJ 'DE MOUWE' (24), VLOEDSCHUUR 25), KAPBERG (26A) en HOOIBERG (26B), BOERDERIJ 'DE LAGE SLUIS' (27), BOERDERIJ 'DE HOGE SLUIS' (28), SCHUUR (29), SLUIS (30), VLOEDSCHUUR (31), BOERDERIJ DE NEUST (32).
Ten oosten van het dorp Beesd aan de Linge ligt de historische buitenplaats Mariënwaerdt ter plaatse van de in 1129 gestichte Praemonstratenserabdij Mariënwaerdt. Dit klooster, bestaande uit een uitgebreid complex van gebouwen met kerk en klokkentoren, werd tussen 1566 en 1567 verwoest en afgebroken. De goederen werden daarna beheerd door het Kwartier van Nijmegen. In 1704 verhief de Landdag Mariënwaerdt tot een heerlijkheid met hoge, middelbare en lage jurisdictie om het goed beter te kunnen verkopen. Graaf van Bylandt kocht de plaats in 1734 en liet tussen 1734 en circa 1790 op het terrein een buitenhuis bouwen, met gebruikmaking van restanten van de abdij. Aan de noordoostzijde van het huis werd een parkbos met slingerlanen aangelegd.
Een overzichtskaart uit circa 1624 (aanwezig op het huis) en een kaart van landmeter Bajonville uit 1664 tonen de omgrenzing, de percelering, de ligging van de goederen en de lanenstructuur van het oude kloostercomplex, zoals thans nog gaaf bewaard en in één bezit is gebleven.
Op deze gronden is in de achttiende eeuw de buitenplaats gesticht, waarvan de markante kern gevormd wordt door de omgeving van het huis met parkbos, moestuin en toegangslaan, geflankeerd door weilanden en doorsneden door twee dwarslanen. De verwevenheid van de buitenplaats met het oude kloostergoed (thans landgoed) is kenmerkend en vrij uniek te noemen.
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. Aan de zuidkant is de Linge de begrenzing. Aan de oostkant vormt de Bisschopsgraaf de begrenzing: de watergang waarover de bisschop van Utrecht klooster Mariënwaerdt kon bereiken.
Waardering van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS MARIËNWAERDT is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- wegens de ouderdom;
- wegens de ontwikkelingsgeschiedenis;
- wegens de middeleeuwse restanten van het abdijencomplex;
- wegens de gaaf bewaard gebleven historische infrastructuur;
- wegens het 18de-eeuwse hoofdgebouw in classicistische stijl;
- wegens de aanleg in landschapsstijl en het moestuinensemble;
- wegens de inpassing in en de samenhang met het omringende landschap;
- wegens de visuele samenhang met de andere onderdelen van de buitenplaats.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Tuinmanswoning(L) | Kastelen, landhuizen en parken | Bijgebouwen kastelen enz. | oorspronkelijke functie | – |
| Orangerie | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | – |
| Stalgebouw(L) | Kastelen, landhuizen en parken | Bijgebouwen kastelen enz. | oorspronkelijke functie | – |
| Koetshuis(L) | Kastelen, landhuizen en parken | Bijgebouwen kastelen enz. | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Marienwaerdt 't Klooster | 8 | – | 4153 RR | Beesd | – | – | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Bijgebouwen kastelen enz. | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | C | 593 | – | Beesd |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1734 | 1734 | – | vervaardiging |