Inleiding

Het Vierde Verlaat, Eerste Musselverlaat of Sapsverlaat werd aangelegd in 1841 in opdracht van de stad Groningen (stadsbezitting). De naam Sapsverlaat is afkomstig van de sluismeesters J.E. Sap en O. Sap die in functie waren, uit het tweede helft van de negentiende eeuw in Musselkanaal. De schutsluis met draaibrug was oorspronkelijk een enkelvoudige sluis, aangelegd door U.J. Reinders uit Hoogezand. De sluis werd in 1910 aan de Schoolkadezijde uitgebreid met een tweede sluiskom en draaibrug in verband met de toename van het scheepsverkeer. De sluis is in de loop der tijd vernieuwd op onderdelen. Het houten materiaalhokje en het gemaal, gelegen op de dam, zijn na-oorlogs en komen voorlopig wegens te geringe ouderdom niet voor bescherming van rijkswege in aanmerking. De sluismeesterswoning uit 1858 werd in 1962 afgebroken.

Omschrijving

SCHUTSLUIS, bestaande uit twee bovenhoofden, twee benedenhoofden en twee schutkolken, met dubbele DRAAIBRUG.

De beide schutkolken hebben donker bakstenen wanden afgezet met hoekstaal en worden gescheiden door een gemetselde dam met aan beide zijden twee dichtgemetselde rondbogen; ijzeren bolders.

Boven- en benedenhoofd van de kleine schutkolk (straatzijde), oorspronkelijk aangelegd in 1841, hebben donker bakstenen sluiswanden met natuurstenen dekstenen. In het bovenhoofd houten puntdeuren met ijzeren leuningen van hoekstaal en ijzeren bedieningsmechanisme; dubbele schotbalksponningen aan weerszijden. In het benedenhoofd vernieuwde houten puntdeuren met niet-originele leuningen (buisstaal); dubbele schotbalksponningen aan weerszijden.

Boven- en benedenhoofd van de grote kolk (kadezijde), aangelegd in 1910, hebben donker bakstenen sluiswanden met natuurstenen dekstenen. In het boven- en benedenhoofd houten puntdeuren met ijzeren leuningen van hoekstaal en ijzeren bedieningsmechanisme. In het bovenhoofd aan de zuidzijde één en aan de noordzijde twee schotbalksponningen; in het benedenhoofd aan weerszijden dubbele schotbalksponningen.

De beide, niet in het verlengde van elkaar geplaatste, ongelijkarmige DRAAIBRUGGEN hebben houten rijvloeren op INP hoofd- en tussenliggers; brugleuningen van gelaste ijzeren profielen; brug aan de kadezijde gemetselde draaikom. De brug gelegen aan de straatzijde is ingekort; gemetselde draaikom afgedekt met beton.

Waardering

Dubbele schutsluis met dubbele draaibrug van algemeen belang vanwege cultuurhistorische en stedenbouwkundige waarde:

- als voorbeeld van een van oorsprong negentiende-eeuwse enkele schutsluis, waarvan in de jaren tien van de twintigste eeuw een dubbele sluis is gemaakt, in de provincie Groningen

- vanwege de historisch-functionele relatie met de andere schutsluizen in het kanaal

- vanwege de typologische zeldzaamheid in de provincie Groningen

- vanwege de markante en beeldbepalende ligging in het Musselkanaal

- vanwege de herinnering aan de veenafgravingen en bloeiende scheepvaart.