Inleiding

Voormalig WOONHUIS van het type herenhuis in Eclectische stijl, dat in de periode 1856-1860 is gebouwd in opdracht van de zeepzieder Theodorus Pieter Viruly. Reeds in de 16de eeuw was op het terrein aan de Oosthaven een zeepziederij gevestigd, welke in de 19de eeuw 'De Hamer' werd genoemd. Onder deze naam is het complex in 1841 gekocht door Michiel Viruly, Heer van Vuren en Dalem. Uit een drietal percelen langs de gracht is, zoals ondermeer blijkt uit het samengestelde dakenplan, het huidige monumentale, brede, herenhuis gebouwd. De architect is onbekend, maar het vertoont stilistisch overeenkomsten met het voormalige kantongerecht en tekenschool 'Art et Legi' (Markt 27), dat een ontwerp is van W.C. van Goor uit 1853-1855. In 1901 is de zeepziederij opgeheven; al eerder in 1892 was het woonhuis verkocht aan Vereniging Centraal Israelistisch Oude-Mannen en Vrouwenhuis.

Tot 1943 heeft het gefungeerd als 'Joodsch Rusthuis', waarvoor ondermeer in 1899 een LIJKENHUISJE is gebouwd in 1914 een nieuwe vleugel is toegevoegd. In 1943 heeft de Duitse bezetter het pand geconfisceerd. Na 1945 heeft het gebouw diverse bestemmingen gehad, onder andere als tijdelijke huisvesting van het gemeentehuis. Sinds 1953 is het als Hervormde Centrum 'De Haven' in gebruik als centrum voor diverse kerkelijke activiteiten.

Vanwege bouwvalligheid is de hoge rijk versierde attiek met rondboogfries omstreeks 1960 gesloopt en vervangen door een eenvoudiger. Ook de stoeppalen met hardstenen stoep zijn niet meer aanwezig. Een ingrijpende renovatie vond plaats in de periode 1989-1991, waarbij de plattegrondindeling sterk is verstoord en het dakenplan vooral aan de achterzijde is aangetast, mede door het aanbrengen van een staalskelet. Restanten van een 17de-eeuws beschilderd balkenplafond zijn opgehangen in het gebouw. Het voormalige lijkenhuis is in 1994 gerestaureerd en heeft de functie van gedenkteken gekregen.

N.B. De bescherming heeft wat betreft het woonhuis alleen betrekking op de voorgevel met de aangrenzende poort en de nog herkenbare hoofdindeling van het hoofgebouw met in het interieur de gang met tochtportaal en het trappenhuis met traplicht. De uitbouw uit 1914 valt buiten de bescherming van rijkswege.

Omschrijving

Oosthaven 31 ligt binnen het beschermde stadsgezicht van Gouda aan de oostzijde van de rivier de Gouwe. Langs één van de meer monumentale grachtenwanden in de binnenstad valt het gebouw binnen de vrijwel aaneengesloten grachtenwand sterk op het vanwege zijn omvang.

Het lijkenhuisje staat op het achtererf in de oosthoek van de tuin. Het is tegen twee muren geplaatst met de nokrichting haaks op dat van het hoofdgebouw.

Waardering

Oosthaven 31 is van algemeen belang vanwege architectuur- en cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een monumentaal herenhuis uit het derde kwart van de 19de eeuw, gebouwd in een voor de bouwtijd kenmerkende Eclectische stijl.

Het bijbehorende lijkenhuis is van algemeen belang wegen architectuur- en cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een lijkenhuisje uit het eind van de 19de eeuw in een rijk gedetailleerde Traditioneel-Ambachtelijke bouwtrant.

Het complex is van algemeen belang wegens cultuurhistorische waarde door zijn oorspronkelijke functie als herenhuis voor een zeepzieder, dat nadien als 'Joodsch Rusthuis' heeft gefungeerd. Aan laatstgenoemde functie herinnert tevens het lijkenhuisje.

De bouwkundige onderdelen van de voorgevel van het voormalige woonhuis zijn redelijk gaaf in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering. Het lijkenhuisje is vrij gaaf in hoofdvorm, materiaalgebruik en detaillering.

Stedebouwkundig is het pand van algemeen belang vanwege de ensemblewaarde als één van de monumentale 19de-eeuwse herenhuizen langs één van de voornaamste grachten in de binnenstad.