Arnhemseweg 213, Amersfoort
Omschrijving
Tot het landgoed Nimmerdor behoort een aan de noordzijde van de vijver gelegen ORANJERIE met aan de noordzijde een woning. Zowel de oranjerie als de woning zijn in de eerste helft van de negentiende eeuw gerealiseerd. Het uiterlijk heeft sindsdien slechts kleine wijzigingen ondergaan. In 1979 werd de oranjerie tot woning verbouwd, waarbij in de zijgevels een aantal kleine vensters werd aangebracht. Het interieur is bij de verbouwing tot woning opgedeeld.
De oranjerie heeft een rechthoekige plattegrond en bestaat uit één bouwlaag, besloten door een zeer flauw hellend schilddak. De noordgevel van de oranjerie grenst aan een woning, die gesitueerd is op een kleinere rechthoekige plattegrond met daarop één bouwlaag en een afgeplat schilddak.
Hoewel oranjerie en woning in bouwstijl van elkaar verschillen, kan voor beide het classicistische idioom als voornaamste bron worden aangewezen. Horizontale gevelelementen hebben een nadruk gekregen, gelet op de plint en de geprofileerde kroonlijst van de oranjerie en de gootlijst van de woning. Deze gootlijst wordt ondersteund door consoles. De voorgevel is sterk verticaal geleed door deels gecanneleerde pilasters en hoogopgaande gevelopeningen met dubbele deuren, waarboven halfronde bovenlichten. De gevel is opgebouwd uit rode bakstenen, met natuurstenen elementen zoals de pilasters, de cordonlijsten, de halfronde lijsten rond de bovenlichten en de daarin aangebrachte sluitstenen. De overige gevels zijn bepleisterd.
De symmetrische voorgevel (zuidzijde) is horizontaal onderverdeeld door een dubbele cordonlijst op halve hoogte en een enkele cordonlijst op circa een halve meter onder de geprofileerde kroonlijst. Tevens is een cordonlijst aangebracht op circa een halve meter boven het grondniveau. De voorgevel is verdeeld in zes traveeën. De buitenste traveeën vormen hoekrisalieten met een relatief gesloten gevelvlak, terwijl de overige vier traveeën een relatief open zijn. De hoekrisalieten bezitten twee gestapelde pilasterstellingen, waarbij de pilasters tussen de dubbele cordonlijst en de enkele cordonlijst zijn gecanneleerd. In het vlak onder de dubbele cordonlijst is een smal rondboogvenster aangebracht. De bakstenen boog heeft een natuurstenen sluitsteen. Het boven de sluitsteen gesitueerde natuurstenen veld - tussen de twee cordonlijsten - is voorzien van een paneel, dat gedecoreerd is met rozet- en krulmotieven.
De vier middentraveeën worden in tweeën gedeeld door een vergelijkbare maar enkele gestapelde pilasterstelling, die aangebracht is op een zeer licht risalerend bakstenen veld. De dubbele cordonlijst is alleen aangebracht over deze smalle risaliet. In de teruggelegen gevelvlakken, die voorzien zijn van hoogopgaande halfronde geveluitsparingen, wordt de horizontale strook gemarkeerd door een afwisseling van houten panelen, die tussen de dubbele openslaande deuren en de halfronde bovenlichten zijn aangebracht, en van reliëf voorziene natuurstenen in de muurdammen tussen de vensters. De door twee verticale roeden verdeelde bovenlichten zijn voorzien van geprofileerde natuurstenen lijsten. Daarin bevinden zich sluitstenen, die raken aan de doorlopende enkele cordonlijst. Aan de bovenzijde van deze cordonlijst bevindt zich recht boven de muurdammen tussen de tweede en derde travee en de vierde en vijfde travee een cirkelvormige natuurstenen decoratie.
De achtergevel bestaat uit de symmetrische voorgevel van de woning, die asymmetrisch voor de blinde achtergevel van het grotere volume van de oranjerie is geplaatst: de strook ter linkerzijde van de woning is aanzienlijk breder dan de strook ter rechterzijde van de woning.
De voorgevel van de woning bestaat uit drie traveeën. In de middelste travee is een entree aangebracht. In de twee flankerende traveeën bevinden zich rechthoekige T-vensters. Entree en venster zijn aan de bovenzijde gedecoreerd met een geprofileerde lijst, met in het midden een sluitsteen.
De linker zijgevel bestaat uit het rechthoekige en bepleisterde geveloppervlak van de oranjerie, met ter linkerzijde het iets teruggelegen rechthoekige geveloppervlak van de woning. De zijgevel van de oranjerie is voorzien van hoekrisalieten. De rechterhoekrisaliet is uitgevoerd in baksteen. Geheel links in de zijgevel van de oranjerie is in 1979 een rechthoekig venster aangebracht. In de gevel van de woning zijn twee vensters geplaatst met een vergelijkbare decoratie als het venster in de voorgevel.
De rechterzijgevel heeft een vergelijkbare maar gespiegelde hoofdopzet als de linkerzijgevel. In de linker hoekrisaliet, die opgetrokken is uit rode bakstenen, is een klein rechthoekig venster aangebracht. In het middendeel van de gevel bevindt zich een hoogopgaande rechthoekige geveluitsparing. In de onderste helft hiervan zijn in 1979 twee deuren aangebracht, met daarboven een groot driedelig bovenlicht. Het geheel wordt besloten door een halfrond bovenlicht, dat eveneens door twee verticale roeden is onderverdeeld.
Het interieur van de oranjerie is door de verbouwing in 1979 tot woning ingrijpend gewijzigd.
Waardering
De oranjerie met woning, gesitueerd op het landgoed Nimmerdor, is van algemeen belang vanwege zijn architectuurhistorische waarde als relatief gaaf voorbeeld van een oranjerie, ontworpen in neoclassicistische stijl. Het pand bezit een grote ensemblewaarde in relatie tot de overige onderdelen van het landgoed.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Het COMPLEX van LANDGOED Nimmerdor - bestaande uit de TUINAANLEG, een DIENSTWONING, een KOETSHUIS, een VILLA, een ORANJERIE, een DUIVENTIL en tot slot een WEEGBRUG - maakt deel uit van een reeks van landgoederen en buitenplaatsen langs de oostkant van de Utrechtse Heuvelrug. Nimmerdor grenst aan De Treek, Heiligenberg en Lockhorst. Het landgoed is gelegen tussen de Arnhemseweg, de Leusderweg en de rijksweg A28. Het terrein heeft een omvang van circa 68 ha. Daarvan is 40 ha productiebos, dat gelegen is op het westelijk deel van het terrein. Dit gedeelte valt buiten de bescherming. Het resterende deel, tussen Arnhemseweg en het verlengde van de Kelvinstraat wordt in beslag genomen door de tuin en het parkbos.
Het landgoed Nimmerdor dateert oorspronkelijk uit de 17de eeuw. De 'woeste' gronden werden in 1640 aangekocht door Everard Meyster die in de daarop volgende jaren een geometrische tuin heeft laten aanleggen, waarin altijd groen blijvende naaldbomen overheersten; vandaar de veelzeggende naam 'nimmer dor'. In de 18de eeuw werd Nimmerdor en het naast gelegen landgoed Waterdal tot één landgoed samengevoegd.
In de eerste helft van de 19de eeuw werd de tuin van Nimmerdor getransformeerd in de Engelse landschapsstijl, waarbij enige oudere formele elementen in het nieuwe ontwerp werden opgenomen. De tuinarchitect is niet bekend.
Vermoedelijk werden in de tweede helft van de 19de eeuw enkele van de reeds in 18de-eeuwse bronnen genoemde panden verbouwd of vernieuwd, waaronder de oranjerie en de duiventil, en enige nieuwe gebouwen toegevoegd, waaronder een villa, een koetshuis en een dienstwoning. Ook het landhuis werd in die periode verbouwd.
De panden zijn in die tijd in een eclectische bouwstijl vormgegeven met invloeden uit het classicisme, de Engelse neogotiek en de chaletstijl. De gebouwen vormen thans een sterke eenheid met de omringende landschappelijk aangelegde tuinaanleg.
Twee dagen voor het einde van de Tweede Wereldoorlog werd het hoofdgebouw tijdens een bombardement zodanig ontzet, dat het uiteindelijk in 1953 afgebroken moest worden. In 1974 werd op dezelfde plaats een nieuw landhuis gebouwd. Door de aanleg van de A28 is het zuidelijk deel van het landgoed doorsneden.
Omschrijving
Het landgoed Nimmerdor bestaat uit een in de eerste helft van de 19de eeuw in Engelse landschapsstijl vormgegeven tuin en parkbos, waarin met name in de tweede helft van de 19de eeuw verschillende panden zijn verbouwd of vernieuwd èn nieuwe gebouwen zijn toegevoegd. Tot het landgoed behoren de vlakbij de Arnhemseweg gelegen woning Arnhemseweg 213 I, het daarnaast gelegen koetshuis Arnhemseweg 213 II, de ten noorden van het landhuis gesitueerde villa Arnhemseweg 213 IV, en de ten noordwesten gelegen orangerie Arnhemseweg 213 V. Tevens werd op het open terrein tussen het landhuis en de Arnhemseweg een duiventil gebouwd.
Op het noordelijke deel van het terrein, oorspronkelijk behorend tot het landgoed Waterdal, verrees een kleine boerderij, die thans door verschillende verbouwingen aanzienlijk is gewijzigd. Tegenover de villa Arnhemseweg 213 IV werd een schuur gebouwd. Vlakbij het landhuis is onder een heuvel een dichtgestorte ijskelder gelegen. Aan de Arnhemseweg (nummer 215) werd aan het begin van de twintigste eeuw een dienstwoning gebouwd, die evenals de boerderij aanzienlijk is gewijzigd. De kleine boerderij, de schuur en de woning Arnhemseweg 215 zijn van ondergeschikt belang en vallen buiten de bescherming.
Het landgoed Nimmerdor bestaat uit de volgende beschermde onderdelen: 1. de tuinaanleg 2. een kleine dienstwoning, Arnhemseweg 213 I; 3. het koetshuis, Arnhemseweg 213 II; 4. een villa, Arnhemseweg 213 IV; 5. de oranjerie, Arnhemseweg 213 V; 6. de duiventil.
7. de weegbrug
Waardering
Nimmerdor is van algemeen belang en van grote architectuur- en cultuurhistorische waarde als gaaf voorbeeld van een 19de eeuws landgoed, bestaande uit een tuinaanleg in Engelse landschapsstijl met daarin verschillende in eclectische stijl ontworpen panden. Tevens heeft het landgoed door de verbondenheid met de naam Everard Meyster een historische betekenis. Tot slot bezit het landgoed een ensemblewaarde in relatie tot de omringende landgoederen aan de oostzijde van de Utrechtse Heuvelrug.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Orangerie | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Arnhemseweg | 213 | V | 3817 CG | Amersfoort | Leusderkwartier | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | B | 2042 | – | Amersfoort |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1800 | 1850 | – | vervaardiging |
1979 | 1979 | – | verbouwing |