Inleiding

De direct in de rooilijn van 't Zand gelegen PASTORIE op de hoek met St. Agathastraat, werd in 1899 door H. Kroes in opdracht van het bestuur van de Oud-Katholieke parochie van de Heilige Gregorius ontworpen. Het pand werd in een gecombineerde bouwstijl uitgevoerd met invloeden van de neorenaissance en de neogotiek.

Later werd de pastorie in gebruik genomen door de Zusters van Onze Lieve Vrouwe als woning voor een aantal zusters. Als gevolg hiervan werden op de zolder enkele kamers ingericht. Het interieur bezit nog oorspronkelijke details. Het exterieur is nauwelijks gewijzigd, alleen aan de achterzijde van de pastorie werd rond 1927 een schuur annex ketelhuis toegevoegd, die van ondergeschikt belang is. De pastorie maakt deel uit van een complex katholieke gebouwen (deels rooms-, deels oud-katholiek), dat aan de noordzijde van 't Zand is gelegen. Links van de pastorie werd in 1910, eveneens naar ontwerp van H. Kroes, het rooms-katholieke patronaatsgebouw opgericht. In 1927 werd ter rechterzijde van de pastorie een kerk naar ontwerp van W. van Gent gebouwd. De kamer op de begane grond van de kerktoren werd toen met de woonkamer van de pastorie verbonden. Een houten deur met ijzeren hangwerk in de voorkamer op de eerste verdieping geeft toegang via een kleine ruimte in de toren, tot het balkon in de kerk.

Omschrijving

De deels onderkelderde pastorie bezit een trapeziumvormige plattegrond. De hoofdstructuur van het pand is nog aanwezig. Het pand bezit twee bouwlagen en een afgeplat schilddak, bedekt met blauwe kruispannen.

De voorgevel met links een trapgevel is rijk gedecoreerd. De linkerzijgevel is op twee kleine vensters na blind en sober, de rechterzijgevel grenst geheel aan de kerk. De sobere asymmetrische achtergevel is voorzien van een serre, een achteruitgang en meerdere vensters.

De voorgevel (zuidzijde) is onderverdeeld in vier traveeën met op beide bouwlagen, in diepe door oranje bakstenen en van een kraal voorzien geaccentueerde spaarbogen, éénlichtsvensters met tweelichtsbovenlicht met glas-in-lood. De vensters zijn voorzien van hardstenen onderdorpels op de gemetselde waterlijst. De entree is in de tweede travee van links ondergebracht. Een paneeldeur met glas-in-lood bovenlicht is bereikbaar via twee hardstenen treden. Boven de twee linker traveeën bevindt zich de trapgevel met overhoeks geplaatse pinakels. Deze pinakels worden bekroond door tentvormige afdekkingen met siersmeedwerk. In het midden van de trapgevel is, in een diep spaarboogveld, een smal éénlichtsvenster aangebracht. De twee traveeën rechts worden bekroond door een uitkragende muizentandlijst van oranje baksteen met daarboven een zakgoot. De gevel wordt horizontaal geleed door een uitgemetselde plint, ononderbroken waterlijsten en oranje bakstenen banden ter hoogte van de bovenzijde van de vensters. De dicht aan elkaar grenzende vensters zijn gelegen in diepe spaarboogvelden, met onder de gedrukte bogen rijk gekleurde baksteenoramentiek en gekruld loodwerk. Tussen en naast de bogen bevinden zich op elke bouwlaag vijf siermuurankers.

De achtergevel heeft de vorm van een lijstgevel. Op de begane grond bevindt zich van links naar rechts een brede, grotendeels glazen serre met glas-in-lood bovenlichten en daarnaast een deur en een T-venster. Op de verdieping zijn drie vensters aangebracht. De vensters en de deur hebben een tweelichts bovenlicht en worden overspannen door segmentbogen met in de spaarvelden eenvoudige baksteenornamentiek. Rechts voor de achteringang is sinds 1927 een vrijstaande schuur annex ketelhuis gelegen. Een gemetselde rondboog vormt de enige verbinding. Het gebouw bestaat uit één bouwlaag op een rechthoekige plattegrond, bedekt door een zadeldak. De bouwstijl van het bijgebouw is identiek aan de bouwstijl van de kerk.

De indeling van het interieur is, op de zolder na, ongewijzigd. In de centrale hal ligt de originele tegelvloer, vele deuren zijn geprofileerd, waarbij zich in de tussendeur in de gang een glas-in-loodvenster met Nieuwe Kunst-motieven bevindt, de trap met trappaal en balusters is authentiek en achter het thans verlaagde plafond in de kamers op de begane grond is het gestucte plafond nog aanwezig. De kozijnen bevatten begane gronds nog de vouwblinden die in de bestaande luikkasten worden opgeborgen.

Waardering

Het pand is van algemeen belang vanwege zijn architectuurhistorische waarde als gaaf voorbeeld van een pastorie, uitgevoerd in een bouwstijl met invloeden van de neorenaissance en de neogotiek. De pastorie valt op door zorgvuldige detaillering en verscheidenheid materiaalgebruik en bezit in het interieur nog enkele waardevolle onderdelen. De pastorie is tevens van ensemblewaarde in relatie tot een gave reeks van gebouwen met een katholieke achtergrond.