Inleiding

JOODSE BEGRAAFPLAATS ingericht in de jaren 1827-1828 (5588) en uitgebreid in 1867-1868 [5628]. De begraafplaats werd gesticht op wat toen Zandwijk heette, thans een uitbreidingsgebied buiten de grachten ten noordoosten van het Tielse stadscentrum. De begraafplaats ligt hier ingebed tussen een school, bedrijfsgebouwen en arbeiderswoningen. Oorspronkelijk omvatte de begraafplaats een rechthoekig terrein (het huidige noordelijke deel) met een ingang aan de Vissersstraat. Bij de uitbreiding van het terrein in 1867-1868 werd de toegang verplaatst naar de Voor de Kijkuit. Rechts van het toegangshek aan deze straat staat een boerderij waarin van oorsprong de beheerder van de begraafplaats woonde.

Ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog zijn op de begraafplaats vele graven vernield; de graven zijn gereconstrueerd. De omvang en aanleg van het terrein en de verschijningsvorm van het metaarhuisje hebben geen wezenlijke veranderingen ondergaan.

Complexomschrijving

De BEGRAAFPLAATS (complexonderdeel A) bestaat uit een ouder (1827-1828) noordelijk deel en een haaks hierop aansluitend oostelijk deel, dat in 1867-1868 is aangelegd. Het oudste graf stamt uit 1828, het jongste uit 1997. Het terrein heeft een bakstenen ommuring, die sluit tegen de zijgevels van het METAARHUISJE (complexonderdeel B). Dit huisje bevindt zich in de zuidelijke hoek van de aanleg en vormt de enige toegang tot de begraafplaats. Het is opgericht in 1868 in eclectische stijl. Vanaf het huisje loopt een lang en smal grindpad, thans aan weerszijden beplant met coniferen, naar het TOEGANGSHEK (complexonderdeel C), dat zich direct aan de straat bevindt. Dit toegangshek stamt eveneens uit 1868.

Complexwaardering

JOODSE BEGRAAFPLAATS met METAARHUISJE en TOEGANGSHEK in kern uit 1829 en uitgebreid in 1867-1868

-Van architectuurhistorische waarde als gaaf en goed voorbeeld van een Joodse begraafplaats uit de tweede helft van de negentiende eeuw. In de hoofdvorm van de aanleg is het typische karakter van een Joodse begraafplaats aanwezig en het complex valt voorts op door het metaarhuisje dat hoogwaardige esthetische kwaliteiten bezit. De verschillende onderdelen van het complex zijn harmonisch gesitueerd en geven samen een compleet beeld van een Joodse begraafplaats.

-Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van het uitbreidingsgebied ten noordoosten van het Tielse stadscentrum, dat zich kenmerkt door de historisch gegroeide bebouwing van bedrijfsgebouwen, arbeiderswoningen en een school. De begraafplaats vormt in dit gebied een fraai eiland en is door metaarhuisje en hekwerk beeldbepalend aan de Voor de Kijkuit.

-Van cultuurhistorische waarde binnen de funeraire geschiedenis, als goed en gaaf typologisch voorbeeld van een Joodse begraafplaats. Vanwege de bestemming van belang als herinnering aan de aanwezigheid van een bloeiende Joodse gemeenschap in Tiel.