Voor de Kijkuit 7, Tiel
Omschrijving onderdeel B Het rechthoekige METAARHUISJE is afgedekt met een zadeldak tussen twee tuitgevels. De schilden zijn belegd met gesmoorde Hollandse pannen en de afwatering vindt plaats via vernieuwde mastgoten. De gevels zijn opgetrokken in baksteen in kruisverband. Ze hebben een grijs gepleisterde plint en worden gekenmerkt door een pleisterwerkversiering. De symmetrisch ingedeelde VOORGEVEL is voorzien van gepleisterde hoekpilasters die uitlopen in een klimmend fries. In de hoeken loopt dit fries uit in een versiering en onder de top is een klein klaverblad in het pleisterwerk gesneden. De tuitgevels worden aan de bovenzijde afgezet door een geprofileerde lijst en worden op de tuit bekroond door een in terra cotta uitgevoerd, kuifachtig ornament met een acanthusblad. In het midden van de gevel bevindt zich een dubbele, opgeklampte deur onder een meerruits, tweedelig getoogd bovenlicht met ruitvormige roedeverdeling. Deze gevelopening is omlijst door pleisterwerk. De gepleisterde sluitsteen van de toog boven de deur, draagt een Hebreeuws opschrift. Hierboven bevindt zich een rond en met pleisterwerk omgeven, ijzeren ventilatierooster. De RECHTER ZIJGEVEL is evenals de LINKER ZIJGEVEL verdeeld in drie assen door gepleisterde hoekpilasters en lisenen. Deze pilasters en lisenen lopen uit in een horizontaal fries dat de gevel afsluit. De hoeken van lisenen en fries zijn net zoals in de voor- en achtergevel geprofileerd. Voor de lichttoetreding zijn in de RECHTER ZIJGEVEL van het huisje drie segmentboogvormig afgesloten vensters aangebracht. De vensters hebben gietijzeren ramen, waarvan de drie middelste ruiten openzetbaar zijn. De ACHTERGEVEL is vrijwel identiek aan de voorgevel. Het INTERIEUR bestaat uit een enkele ruimte met een niet-oorspronkelijk plafond (oorspronkelijk wellicht open dakstoel). De wanden zijn volledig gepleisterd en, vergelijkbaar met de buitengevels geleed door lisenen. Tegen de zijwanden zijn vier eenvoudige, houten zitbanken bevestigd. De ruimte bevat voorts nog een platform met een eenvoudig, zwart geschilderd spreekgestoelte en een (vermoedelijk uit de achttiende eeuw daterende) houten draagbaar, voorzien van een Hebreeuws opschrift en een lijkkist.
Waardering
METAARHUISJE (complexonderdeel B) uit 1868
-Van architectuurhistorische waarde als goed en gaaf bewaard voorbeeld van een metaarhuisje uit de tweede helft van de negentiende eeuw. Het gebouwtje is uitgevoerd in eclectische stijl en valt op vanwege de fraaie architectonische kwaliteiten die onder meer tot uitdrukking komen in de in baksteen en pleisterwerk uitgevoerde gevels. Het huisje heeft een eenvoudige, maar typologisch zeer herkenbare hoofdvorm en een redelijk gaaf bewaard interieur, waarin op de wanden de pleisterwerk-detaillering van de buitengevels herhaald wordt.
-Van stedebouwkundige waarde als onlosmakelijk onderdeel van het complex. Het huisje is gelegen tussen de straat en de begraafplaats en speelt door situering en verschijningsvorm een beeldbepalende rol, die versterkt wordt door de zichtas die vanaf de straat door het grindpad gecreëerd wordt.
-Van cultuurhistorische waarde binnen de funeraire geschiedenis, als goed typologisch voorbeeld van een Joods metaarhuisje.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
JOODSE BEGRAAFPLAATS ingericht in de jaren 1827-1828 (5588) en uitgebreid in 1867-1868 [5628]. De begraafplaats werd gesticht op wat toen Zandwijk heette, thans een uitbreidingsgebied buiten de grachten ten noordoosten van het Tielse stadscentrum. De begraafplaats ligt hier ingebed tussen een school, bedrijfsgebouwen en arbeiderswoningen. Oorspronkelijk omvatte de begraafplaats een rechthoekig terrein (het huidige noordelijke deel) met een ingang aan de Vissersstraat. Bij de uitbreiding van het terrein in 1867-1868 werd de toegang verplaatst naar de Voor de Kijkuit. Rechts van het toegangshek aan deze straat staat een boerderij waarin van oorsprong de beheerder van de begraafplaats woonde.
Ten gevolge van de Tweede Wereldoorlog zijn op de begraafplaats vele graven vernield; de graven zijn gereconstrueerd. De omvang en aanleg van het terrein en de verschijningsvorm van het metaarhuisje hebben geen wezenlijke veranderingen ondergaan.
Complexomschrijving
De BEGRAAFPLAATS (complexonderdeel A) bestaat uit een ouder (1827-1828) noordelijk deel en een haaks hierop aansluitend oostelijk deel, dat in 1867-1868 is aangelegd. Het oudste graf stamt uit 1828, het jongste uit 1997. Het terrein heeft een bakstenen ommuring, die sluit tegen de zijgevels van het METAARHUISJE (complexonderdeel B). Dit huisje bevindt zich in de zuidelijke hoek van de aanleg en vormt de enige toegang tot de begraafplaats. Het is opgericht in 1868 in eclectische stijl. Vanaf het huisje loopt een lang en smal grindpad, thans aan weerszijden beplant met coniferen, naar het TOEGANGSHEK (complexonderdeel C), dat zich direct aan de straat bevindt. Dit toegangshek stamt eveneens uit 1868.
Complexwaardering
JOODSE BEGRAAFPLAATS met METAARHUISJE en TOEGANGSHEK in kern uit 1829 en uitgebreid in 1867-1868
-Van architectuurhistorische waarde als gaaf en goed voorbeeld van een Joodse begraafplaats uit de tweede helft van de negentiende eeuw. In de hoofdvorm van de aanleg is het typische karakter van een Joodse begraafplaats aanwezig en het complex valt voorts op door het metaarhuisje dat hoogwaardige esthetische kwaliteiten bezit. De verschillende onderdelen van het complex zijn harmonisch gesitueerd en geven samen een compleet beeld van een Joodse begraafplaats.
-Van stedenbouwkundige waarde als onderdeel van het uitbreidingsgebied ten noordoosten van het Tielse stadscentrum, dat zich kenmerkt door de historisch gegroeide bebouwing van bedrijfsgebouwen, arbeiderswoningen en een school. De begraafplaats vormt in dit gebied een fraai eiland en is door metaarhuisje en hekwerk beeldbepalend aan de Voor de Kijkuit.
-Van cultuurhistorische waarde binnen de funeraire geschiedenis, als goed en gaaf typologisch voorbeeld van een Joodse begraafplaats. Vanwege de bestemming van belang als herinnering aan de aanwezigheid van een bloeiende Joodse gemeenschap in Tiel.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Baarhuisje | Uitvaartcentra en begraafplaatsen | Begraafplaats en -onderdelen | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Voor de Kijkuit | 7 | – | 4001 HG | Tiel | – | BY | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | C | 6761 | – | Tiel |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1868 | 1868 | – | vervaardiging |