Vijverweg 9, Sittard
Inleiding
VILLA in een door het Nieuwe Bouwen beïnvloede stijl, 1933. Gebouwd in opdracht van Herbert Paulsen, naar een ontwerp van architect Joseph Gärtner te Sittard. Vrijstaand gesitueerd in de lineaire bebouwing aan de oostzijde van het Sittardse stadspark, samen met de twee naburige villa's sterk teruggerooid ten opzichte van de Vijverweg. De villa's Vijverweg 7 en Vijverweg 9 vormen daarbij elkaars spiegelbeeld.
UITGESLOTEN van bescherming zijn de twee lagen tellende aanbouw met garage uit 1991, de bakstenen tuinmuur en de in 1995 gerealiseerde eetkameraanbouw aan de achtergevel.
Omschrijving
Markante vrijstaande villa met souterrainverdieping en twee BOUWLAGEN, in dwarsrichting ten opzichte van de Vijverweg. Het huis wordt gedekt door een achter kopgevels verzonken PLAT DAK. Hoge schoorsteen.
Gewapend betonnen fundament. Binnen- en buitenmuren van klinkers. De gevels zijn boven de verticaal gemetselde bakstenen plint voorzien van grof wit pleisterwerk. Rechthoekige stalen vensters en deuren. Ongeglazuurde grijze dorpels. Betonnen luifels annex lateien.
Het exterieur van de villa wordt gedomineerd door een aantal in hoogte variërende geometrische volumes. In het linkerdeel van de VOORGEVEL een halfronde erker met balkon. De bakstenen plint is rondom deze erker uitgebouwd in de vorm van een bloembak, die doorloopt in de drie bakstenen bordestrappen aan de linker zijgevel. In de plint naast de erker twee souterrainvensters. In de erker vijf stalen vensters, oorspronkelijk met glas-in-lood in de bovenlichten. De ronde betonnen balkonvloer fungeert als erkerluifel en loopt door in de luifel boven de entreepartij aan de linker zijgevel. Het balkon is toegangelijk via een rechthoekige stalen deur.
In het rechterdeel van de voorgevel is in de tweede laag een rechthoekig stalen vensterkozijn met dubbele verticale indeling geplaatst. Boven voornoemde balkondeur en het vensterkozijn in de tweede laag een over de voorgevelbreedte geprofileerde betonluifel.
De linker ZIJGEVEL wordt gedomineerd door een risalerend, de dakhoogte overstijgend blokvormig trappenhuisvolume. In dit trappenhuis een trapsgewijs oplopende reeks stalen vensters, waarin het authentieke glas-in-lood bewaard is gebleven. Deze vensters worden gescheiden door geprofileerde verticale traceringen, die eveneens de drie souterrainvensters met glas-in-lood van elkaar scheiden. Dit trappenhuisrisaliet heeft in de links uitgebouwde zijde een rechthoekige stalen deur, waarvan de indeling authentiek is.
Ter rechterzijde van het trappenhuis bevindt zich het zijgevelvlak waarin het portiek is ondergebracht, onder de doorlopende erkerluifel. Voor de entree een bordes met een drietal bakstenen traptreden en rode betegeling. De authentieke rechthoekige paneeldeur is nog aanwezig. De betonluifel is boven deze deur verbreed. Links naast het portiek een kleine uitgebouwde scheidingsmuur. In de tweede laag, boven de portiekluifel, de authentieke vlaggenmast met houder en een rechthoekig dubbel verticaal geleed stalen vensterkozijn. Op de gevelhoek een hemelwaterafvoer met vergaarbak.
Ter linkerzijde van het trappenhuis een gevelvlak waarin in de eerste laag oorspronkelijk een rechthoekig, dubbel verticaal geleed stalen vensterkozijn, waarnaast een hemelwaterafvoer met vergaarbak. Ten gevolge van de aanbouw aan de achtergevel is dit venster vervangen door twee rechthoekige vensters, waartussen de hemelwaterafvoer.
De rechteras van de ACHTERGEVEL, waarin oorspronkelijk twee boven elkaar geplaatste stalen vensters met dubbele verticale indeling en een souterrainvenster in de plint, wordt aan het oog onttrokken door de twee lagen tellende aanbouw. De rest van de achtergevel wordt aan het oog onttrokken door de aangebouwde eetkamer. In de eerste laag van de terugliggende linker gevelhelft bevond zich oorspronkelijk een dubbele stalen tuindeur met zijlichten. Hierboven, in de tweede laag, een uitkragend slaapkamerbalkon, ondersteund door een kolom en toegankelijk via een rechthoekige stalen deur. In de oksel van de oorspronkelijke achtergevel en de oorspronkelijke achtergeveluitbouw was in elke laag een rechthoekige, thans kunststof deur geplaatst. De deur in de eerste laag gaf toegang tot het voormalige terras, de deur in de tweede laag tot het balkon.
De rechter ZIJGEVEL heeft in de eerste laag van het rechterdeel een rechthoekig, dubbel verticaal ingedeeld stalen vensterkozijn met bovenlicht. In de plint onder dit kozijn ÚÚn drievoudig en twee enkele souterrainvensters. Dit kozijn is geplaatst onder een luifel. In de tweede laag een drievoudige vensterreeks. Boven deze vensters een doorlopende betonluifel. Hemelwaterafvoer met vergaarbak.
In het linkerdeel van de rechter zijgevel een rechthoekige erker met betonluifel en balkon. Rondom uitgebouwde bakstenen plint annex bloembak. In de erker een verticaal ingedeeld stalen venster, oorspronkelijk voorzien van glas-in-lood bovenlichten. Het balkon is toegankelijk via een rechthoekige stalen deur. Beide gevelhelften worden van elkaar gescheiden door een aangebouwd schoorsteenkanaal, uitlopend in een hoge schoorsteen.
De INTERIEURindeling van de villa is op diverse onderdelen gewijzigd, het trappenhuis verkeert in authentieke staat.
Waardering
De villa is van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een plaatselijke historische ontwikkeling, is van belang als bijzonder specimen van een typologische ontwikkeling en had ten tijde van de bouw een sterke innovatieve waarde. De architectuurhistorische waarden van de villa worden bepaald door de bouwstijl, door de betrokkenheid van architect Gärtner, door de hoogwaardige esthetische kwaliteit, het materiaalgebruik en de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur. De villa is een essentieel onderdeel van het complex Amerikaanse huizen aan de Vijverweg, is vanwege de situering verbonden met de ontwikkeling en uitbreiding van Sittard, is van betekenis voor het aanzien van Sittard en beschikt over een historisch-ruimtelijke relatie met de bodemgesteldheid. De architectonische gaafheid van ex- en interieur is redelijk. Bovendien is het pand van belang in relatie tot de visuele gaafheid van de omgeving. Bovendien beschikt het pand over een hoge mate van cultuur- en architectuurhistorische, bouwtechnische en typologische zeldzaamheid.
De villa vertegenwoordigt een algemeen belang vanwege het geheel van voornoemde waarden.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Complex omvattende de drie zogenoemde AMERIKAANSE HUIZEN, bestaande uit een ensemble van twee landhuizen en een herenhuis in een door het Nieuwe Bouwen be'nvloede stijl. Gebouwd in 1933, in opdracht van Herbert Paulsen, naar een ontwerp van architect J. Gärtner te Sittard.
Opdrachtgever Herbert Paulsen, in 1874 te Holtum geboren, emigreerde in 1906 als scheepstimmerman naar Amerika. Naderhand bouwde hij op een hooggelegen plek in de Allegheny Mountains ten oosten van Pittsburg een hotel in de vorm van een schip. Dit hotel kreeg de naam Grand View-ship Hotel, "the only steamboat in the mountains". Met dit hotel maakte Paulsen fortuin en keerde sindsdien geregeld in Sittard terug.
Aan de oostzijde van het tussen 1921 en 1933 aangelegde stadspark wilde hij eveneens een gebouw laten verrijzen in de vorm van een schip. Daartoe werd de rooilijn een groot aantal meters naar achteren gelegd. Zijn bouwplan werd echter afgekeurd. Hij verleende vervolgens architect Joseph Gärtner de opdracht om de drie bovengenoemde huizen te bouwen: een aanzienlijk herenhuis in het midden, geflankeerd door twee kleinere landhuizen, die elkaars spiegelbeeld vormen.
Uitgangspunt voor het ontwerp van de landhuizen bleef Paulsen's hotelboot. De de ronde vensters van het grote herenhuis doen denken aan de patrijspoorten van een schip en ook de voor- en achterdekken zijn in de vormgeving van dit pand te ontdekken.
Op de plek waar moest worden gebouwd, was een grote vijver gelegen, die uitgebaggerd moest worden en deels gedempt met vulzand. Vanwege het moerassige gebied is het souterrain geheel in beton uitgevoerd. De bakstenen gevels zijn afgewerkt met "terra nova", wit pleisterwerk. Oorspronkelijk stalen kozijnen. De drie ver teruggerooide huizen krijgen door de grote voortuinen, die samen een parkje vormen, extra allure.
De ruimte onder het balkon aan de linker zijgevel van het herenhuis aan de Vijverweg 8 werd omstreeks 1950 gedicht vanwege de bouw van een praktijkruimte voor dr. Croughs. Het ontwerp daartoe werd gemaakt door architect W. Schelberg te Sittard. Nadien werd het landhuis aan de achtergevel uitgebreid met een serre plus een terrasoverkapping.
De bijgebouwde garages, de aan de achtergevel gebouwde serre en de gedeeltelijk overkapping van het rechter balkon van Vijverweg 8, alsmede de uit de eerste helft van de jaren negentig van de 20ste eeuw daterende achtergevelaanbouwen van Vijverweg 9 zijn UITGESLOTEN van bescherming.
Waardering
De drie zogenoemde Amerikaanse huizen aan de Vijverweg zijn van cultuurhistorische waarde als bijzondere uitdrukking van een plaatselijke historische ontwikkeling, zijn van belang als bijzonder specimen van een typologische ontwikkeling en hadden ten tijde van de bouw een sterke innovatieve waarde.
De architectuurhistorische waarden van dit complex zijn groot tot zeer groot. De panden zijn van bijzonder belang vanwege de bouwstijl, zijn van belang voor het oeuvre van architect Gärtner, beschikken over hoogwaardige esthetische kwaliteiten, zijn van belang vanwege het materiaalgebruik en beschikken over een bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur. De drie landhuizen zijn vanwege de situering ten zeerste verbonden met de ontwikkeling en uitbreiding van Sittard in de eerste helft van de twintigste eeuw en zijn van zeer grote betekenis voor het aanzien van de wijk en stad. Daarnaast heeft het geheel bijzondere betekenis vanwege verkaveling en inrichting van de percelen en bestaat er een sterke historisch-ruimtelijke relatie tussen constructiemethode en bodemgesteldheid. Het complex is van belang vanwege de redelijk tot hoge mate van architectonische gaafheid, beschikt over samenstellende onderdelen van hoogwaardige architectonische kwaliteit en is van groot belang in relatie tot de visuele gaafheid van de omgeving. Bovendien beschikt het complex in bovenregionaal kader over een hoge mate van cultuurhistorische, architectuurhistorische, bouwtechnische en typologische zeldzaamheid.
De drie zogenoemde Amerikaanse huizen aan de Vijverweg vertegenwoordigen een algemeen belang vanwege het geheel aan voornoemde waarden.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Vijverweg | 9 | – | 6133 AN | Sittard | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | C | 3878 | – | Sittard |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1933 | 1933 | – | vervaardiging |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Gärtner, J. ; Limburg | architect / bouwkundige / constructeur | – |
Paulsen, H. ; Limburg | opdrachtgever | – |