Inleiding

Het complex van de voormalige nazorgkolonie 'Zonnestraal' bestaat uit dertien objecten, verdeeld over 5 complexonderdelen, die in verschillende fasen tot stand zijn gekomen ten behoeve van de Algemene Nederlandse Diamantbewerkers Bond ter plaatse van het vroegere landgoed Loosdrechtse of Emmikerbos ten zuidwesten van Hilversum. De hoofdonderdelen van het complex, het HOOFDGEBOUW MET TWEE PAVILJOENS en het DIENSTBODENHUIS zijn in de periode 1926-'31 ontworpen door J. Duiker en B. Bijvoet en zijn exemplarisch voor het Nieuwe Bouwen. Voorts behoren tot het complex een houten Engels LANDHUIS `de Pampahoeve' uit ca. 1911, een ensemble van VIER WERKPLAATSEN en MOTTOREN en één BOSHUTJE naar ontwerp van J. Duiker uit omstreeks 1927, een blok van drie NAZORGWONINGEN uit 1938 naar ontwerp van B. Bijvoet en een GEDENKBANK.

Omschrijving

Het complex 'Zonnestraal' ligt op een bebost gebied dat aan de noord-, oost- en zuidzijde wordt omgeven door een zeventiende-eeuwse wal die het bos scheidt van de heide. Het terrein wordt in het noorden begrensd door de Van Ghentlaan en de Zuiderheideweg, in het oosten door de Bosdrift, in het zuiden door de Noodweg en in het westen door de Rading.

Op het terrein zijn restanten van de 18de-eeuwse aanleg met de rechte lanenstructuur van het landgoed Loosdrechtse- of Emmikerbos nog herkenbaar aanwezig met als voornaamste as de geknikte huidige toegangsweg, Loosdrechte Bos. De beplanting van het terrein dateert grotendeels uit de jaren twintig en is aangelegd in het kader van de werkverschaffing en arbeidstherapie. In het noordoostelijke deel van het bos is het amfitheater uit 1922 nog deels herkenbaar bewaard gebleven. De geschermde objecten op het terrein vormen 5 complexonderdelen. Het hoofdgebouw met de 2 paviljoens, het ensemble van vier werkplaatsen met mottoren en het dienstbodenhuis. Het plat afgedekte hoofdgebouw met aan weerszijden de beide paviljoens in het zuidwestelijk deel van het terrein vormt het hart van het complex. Ten noordwesten van het hoofdgebouw bevindt zich de Pampahoeve met het naastgelegen boshutje en ten noordwesten daarvan het dienstbodenhuis. Het ensemble van werkplaatsen met mottoren ligt ten noordoosten van het hoofdgebouw dicht langs de weg het Loosdrechte Bos. Het blok nazorgwoningen en de gedenkbank bevinden zich in meer noordelijke richting dicht bij de entree vanaf de Van Ghentlaan. De boshutjes liggen verspreid over het terrein.

Waardering

Het complex 'Zonnestraal' is van algemeen belang vanwege de cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een sanatorium met nazorgkolonie voor arbeiders uit de periode 1920-1940, tot stand gekomen op initiatief van de arbeidersbeweging. De gebouwen van J. Duiker en B. Bijvoet zijn van algemeen belang vanwege de architectuurhistorische waarde als belangrijke exponenten van het Nieuwe Bouwen. Het complex heeft hoge ensemblewaarde door de historisch-functionele en ruimtelijke samenhang van de verschillende onderdelen in relatie met de oudere aanleg op het terrein.