Inleiding

Houten ONTSPANNINGSZAAL gelegen op het landgoed Staverden. De houten barak was afkomstig uit het Belgische interneringskamp te Harderwijk. In 1921 werd de barak in opdracht van H. 's Jacob op het landgoed Staverden door timmerman G. PLANCIUS heropgebouwd en kreeg de functie van ontspanningszaal ten behoeve van recreatieve bijeenkomsten van de plaatselijke bevolking. Het theaterpodium dateert uit deze tijd en ook het pauwenbehang, dat met het pauwenmotief verwijst naar het landgoed Staverden.

Het 718 ha grote landgoed Staverden strekt zich uit over de drie gemeenten Ermelo, Nunspeet en Apeldoorn. Centraal bevindt zich een landhuis, 'Kasteel Staverden'. In 1835 kocht Jan Rudolf Kemper het goed. Deze brak het 17de-eeuwse huis af, en bouwde op het bestaande grondplan een nieuw huis. In 1905 kwam het in handen van ir F.B. 's Jacob, burgemeester van Rotterdam. Deze liet het landhuis door architectenbureau L.A. van Essen & J. van Zeggeren uit Harderwijk verbouwen en vergroten. In dat jaar kreeg het landhuis haar huidige uitstraling. De zoon, Herman Th. 's Jacob breidde het landgoed naar het noorden uit. Over dit noordelijke deel van het landgoed loopt de onverharde Allee, nabij een rond 1911 ontgonnen veengebied. In de nabijheid van de ontspanningszaal ligt ook een aantal landarbeiderswoningen, de boerderij Frederik Bernardhoeve en het houten landhuis 'De Witte Pauwen', alle tussen 1910 en 1915 gebouwd.

Omschrijving

De vrijstaande ONTSPANNINGSZAAL is opgetrokken op een kruisvormig grondplan en bestaat uit houten gevels met verticale schroten op een aangesmeerde stenen ondergrond. Het gebouw telt één bouwlaag en heeft op het hoofdgedeelte een met rode tuiles du Nord pannen belegd zadeldak voorzien van geprofileerde houten windveren in een groen-rode beschildering. De beide driezijdig afgesloten 'transepten' hebben elk een driezijdig beëindigd schilddak. Deze daken hebben een lagere nok. Rondom loopt een mastgoot. De voorzijde van het gebouw heeft een lager portiek, waarvan het zadeldak met rode Muldenpannen is belegd. Op de nok van het zadeldak van het zaalgedeelte bevindt zich een klokkenstoel, waarin zich een luidklokje bevindt. Deze klokkenstoel bestaat uit vier hoekstaanders, bekroond met een omlopend kroonlijstje en een koepeldak. Tussen de staanders bevindt zich een rondboogvormig uitgezaagde invulling.

De VOORGEVEL heeft een portiekuitbouw met in de zijgevels elk een smal tienruits houten raam. De voorzijde heeft een dubbele openslaande deur met aan weerszijden eenzelfde tienruits raam. Boven de dubbele deur bevindt zich een zeszijdige lantaarn met glasvulling. Deze lantaarn verlicht zowel de buitenzijde als de binnenzijde van het portiek. Boven de lantaarn is een bord met de tekst 'ontspanningszaal' aangebracht. De entree naar de zaal is eveneens voorzien van een dubbele deur. De geveltop van de portiekuitbouw is voorzien van opliggende houten delen met een driehoekige beëindiging aan de onderzijde. De LINKER- EN RECHTER ZIJGEVEL hebben in het zaalgedeelte aan weerszijden van de transeptaansluitingen een dubbel zestienruits raam met luiken. De transepten zelf hebben elk vijf, nagenoeg vierkante, zesruits ramen. Geheel rechts (respectievelijk links) hebben de zijgevels nog een van luiken voorzien raam ter verlichting van de achterzijde van het theaterpodium. Tegen een deel van het rechtertransept bevindt zich een bakstenen bassin en afvoerkanaal. Tegen de rechter zijgevel rechts van het transept is een luifel op staanders geplaatst. De ACHTERGEVEL heeft een enkele deur met een tweeruits raam en een bakstenen trapje in het midden. De geveltop bestaat uit een opliggende laag verticale schoten met een driehoekige beëindiging aan de onderzijde. Het INTERIEUR van het zaaltje is nauwelijks gewijzigd en valt op door de nog oorspronkelijke rankenbeschildering in rood en groen, direct onder het plafond. De rankenbeschildering loopt rondom en is ook te vinden rond de ronde ijzeren ontluchtingsroosters in het vlakke, licht geknikte, plafond. De oorspronkelijke tegelvloer in het zaaltje en in de transepten (keuken en vestibule met toiletten) is bewaard gebleven. Op het podium bevinden zich nog oorspronkelijke goed bewaard gebleven behangrestanten met pauwen en bladmotieven. Boven een vroegere schouw bevindt zich een tegeltableau met daarop de tekst "Hulde aan den Stichter van dit Gebouw/De bevolking/van Staverden/13 April 1921".

Waardering

Voormalige BARAK uit de periode 1914-1918, in Staverden in 1921 opnieuw opgebouwd als ONTSPANNINGSZAAL

- Van architectuurhistorische waarde als gaaf en goed voorbeeld van een in hout opgetrokken gebouw uit het begin van de twintigste eeuw, dat oorspronkelijk in Harderwijk is gebouwd als barak en in 1921 naar Ermelo werd getransporteerd. Als houten ontspanningsgebouw vormt het nu een uniek object met een gaaf bewaard gebleven in- en exterieur. Het gebouw valt op door esthetische kwaliteiten, zoals gave verhoudingen, en een bijzondere detaillering in de vormgeving en materiaalgebruik. Bijzonder in het interieur zijn onder meer de nog aanwezige rankenbeschildering en de restanten van het pauwenbehang.

- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de ligging op het uitgestrekte landgoed Staverden, waar het een karakteristiek onderdeel vormt van het noordelijke deel van het landgoed, dat vanaf 1911 werd ontgonnen en waar aan de Allee naast een boerderij ook enkele arbeiderswoningen en een houten landhuis werden gebouwd. De barak vormt hier een belangrijk element bij de instandhouding van het oorspronkelijke karakter van het gebied.

- Van cultuurhistorische waarde vanwege de bestemming en situering verbonden met de geschiedenis van het landgoed Staverden. Het in de decoratie van het interieur terugkomende pauwenmotief verwijst naar het landgoed. De nieuwe en de oorspronkelijke functie van het gebouw geven aan het object een cultuurhistorisch waardevol karakter.