Noorderheide, Vierhouten
Omschrijving
LANDHUIS (1) naar ontwerp van ir. F.A. Eschauzier, gelegen aan de zuidzijde van de oprijlaan. Op verzoek van de opdrachtgever zijn overwegend materialen toegepast die weinig of geen onderhoud vergen. Het landhuis is gebouwd op een nagenoeg P-vormige plattegrond, afgeleid van het uit Engeland afkomstige zogenaamde 'north-corridorplan'. Het landhuis heeft één bouwlaag en is samengesteld uit twee parallel geplaatste vleugels aan weerszijden van een open binnenhof, met op het noorden de keuken en de dienstbodekamers en op het zuiden, in het verlengde van elkaar de woon-, werk- en eetkamer. De hal verbindt beide aan de westzijde, de pantry aan de oostzijde. De eerste verdieping volgt de indeling beneden: de slaapkamers voor ouders, kinderen en loges op het zuiden, die voor de dienstbodes daar tegenover. De aan de westzijde haaks hierop gelegen lagere vleugel bevinden zich een jachtkamer, werkplaats, garage en wasplaats. De vier rond de binnenplaats gelegen vleugels van het hoofdgebouw zijn voorzien van zadeldaken. Alle daken zijn voorzien van rode leipannen en bezitten op zandstenen platen rustende dakoverstekken. Het schilddak van de vleugel waarin de garage gelegen is sluit op een vloeiende manier aan op het dak van de noordvleugel van het hoofdgebouw. Op de nokeinden van de daken van de noord- en zuidvleugel van het hoofgebouw bevinden zich hoge bakstenen schoorstenen. De grote dakvlakken worden op diverse plaatsen verlevendigd door dakkapellen met platte daken. Uitzonderingen vormen de boven de hoofdentree gelegen dakkapel met gebogen dak en een in het zuidelijk dakschild van de zuidvleugel gelegen dakkapel onder een schilddak met leipannen. Op de nok van de noordvleugel bevindt zich tevens een klein klokkentorentje met schaaldak. Het hoofdgebouw wordt aan de op de heide georiënteerde zuidzijde omgeven door een terras dat bekleed is met grote blokken gele Morley zandsteen. De kern van het huis bestaat uit een gewapend betonskelet. De buitengevels zijn opgetrokken op een plint van Etringer tufsteen uit rode handvorm baksteen gemetseld in Vlaams verband. De aan de binnenplaats grenzende gevels zijn uitgevoerd in gele handvorm baksteen verlevendigd door kalkstenen speklagen. Tevens bevindt zich hier in de torenachtige uitbouw van het trappenhuis een relief van Hildo Krop. De binnenplaats is belegd met keien. De goten van het gebouw zijn uitgevoerd in koper en voorzien van enige monogrammen. Ramen en deuren zijn overwegend uitgevoerd in brons. Alleen de garagedeuren zijn uitgevoerd in blank eikenhout. De ramen zijn veelal voorzien van glas in lood. Een uitzondering vormen twee forse puien in de achter(zuid)gevel die een zes of achtdeling bezitten en zo geconstrueerd zijn dat deze in de kelder kunnen schuiven waardoor het zowel vanuit de woonkamer als vanuit de eetkamer mogelijk is onbelemmerd het terras te betreden. De VOORGEVEL is asymmetrisch ingedeeld en bestaat uit de links gelegen gevel van het hoofdgebouw en de rechts hiervan gelegen vleugel met garage. De linker gevel bezit diverse vensters alsmede een opmerkelijke als zogenaamde bay-window uitgevoerde erker. Het rechts gelegen, van een tufstenen omlijsting voorziene, ingangsportiek heeft boven het portiek een reliëf van Han Richters bestaande uit een vrouwenfiguur met herten. De entree heeft aan weerszijden een lantaarn en is voorzien van een dubbele in brons en glas uitgevoerde deur. De vleugel waarin de garage is gelegen bezit enkele vensters alsmede twee dubbele in eikenhout uitgevoerde garagedeuren. De LINKER ZIJGEVEL bestaat hoofdzakelijk uit de zijgevels van de noord- en zuidvleugel waartussen zich de aanzet van een tuinmuur bevindt. De linker gevelhelft bezit een door middel van een aantal treden te bereiken portiek met deur een bay-window. Op de verdieping bevindt zich links een smeedijzeren balkon met verdiept gelegen balkondeuren en rechts een klein hoog geplaatst venster. De rechter gevelhelft bezit onder meer een verdiept gelegen deur naar de bijkeuken, een trap naar de kelder en enige vensters. Tegen de tuinmuur zijn een aantal van eikenhouten deuren voorziene kasten geplaatst. De ACHTERGEVEL van het hoofdgebouw heeft zowel links als rechts een pui die in de kelder kan schuiven. In het midden bevindt zich een loggia met vensters en een deur. De RECHTER ZIJGEVEL van het hoofdgebouw heeft links een breed venster waarop een loggia aansluit met twee deuren en een venster. Rechts hiervan bevindt zich een breed venster met een enkelruits raam. De verdieping is voorzien van twee vensters. De gevel van de vleugel met garage bezit diverse venster alsmede een doorgang met stootpalen. Het INTERIEUR van het landhuis is vrijwel gaaf bewaard gebleven en bijzonder rijk en in kostbare materialen naar ontwerp van Eschauzier uitgevoerd. Het interieur van het landhuis kan als een der best bewaarde en belangrijkste woonhuisinterieurs van Eschauzier worden beschouwd. Zo bezit de vestibule een vloer met marmerintarsia uitgevoerd naar ontwerp van Nel Klaassen,is de gang naar de woonkamer voorzien van een zandstenen gewelf en zijn de vloeren van diverse kamers voorzien van parketvloeren. De woonkamer bezit een forse schouw waarvan de boezem voorzien is van een relief van de hand van Han Richters voorstellende St.Joris en de draak. Tussen woon- en eetkamer bevinden zich met wit leer beklede schuifdeuren. De verbindingsruimtes zijn voorzien van glas-in-lood naar ontwerp van Erna van Osselen. Verder is het huis onder meer voorzien van balustrades in smeedwerk en een keukeninrichting uit de bouwtijd.
Waardering
LANDHUIS, behorende tot de historische buitenplaats 'Noorderheide' in de jaren 1938-1941 gebouwd onder invloed van het Traditionalisme in opdracht van D.G. van BEUNINGEN naar een ontwerp van ir. F.A. ESCHAUZIER
- Van architectuurhistorische waarde als een goed voorbeeld van een groot en bijzonder rijk uitgvoerd traditionalistisch landhuis uit de dertiger jaren van deze eeuw. Het landhuis verwijst op de origineel verwerkte invloeden van de uit Engeland afkomstige plattgerondvormen als het north-corridorplan, werk van de Engelse architect Edwin Lutyens, de Oostenrijkse architect Oskar Strnad en de comtemporaine Scandinavische architectuur. Het ontwerp van de het landhuis valt op door de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van de ontwerpen die onder meer tot uitdrukking komen in de fraaie en zorgvuldige detaillering en het kostbare materiaalgebruik zoals de toepassing van tufsteen, zandsteen en brons. Het landhuis is bijzonder gaaf bewaard gebleven en bezit een rijk uitgevoerd interieur. Zo heeft het pand onder andere nog diverse fraaie schoorsteenmantels waarvan een voorzien is van sculptuur van de beeldhouwer H. Richters. Verder is er onder meer sprake van een vloer in de vestibule met marmerintarsia en parketvloeren. Het landhuis tevens van belang voor het oeuvre van Eschauzier als belangrijkste door hem ontworpen landhuis.
- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de situering in een landschappelijk bijzondere fraai bos- en heidegebied ten oosten van de Elspeterbosweg tussen Vierhouten en Elspeet en als hoofdobject van de historische buitenplaats 'Noorderheide'.
- Van cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een voor de gemeente Nunspeet kenmerkende sociaal-maatschappelijke ontwikkeling tussen 1850 en 1940, namelijk de (tijdelijke) vestiging van (nieuwe) welgestelden in fraaie landelijke gebieden: in casu de aanleg van een buitenverblijf in het geaccidenteerde, bos- en heide rijke gebied van de noordelijke Veluwezoom. Het landhuis bezit typologisch bewaarde als bijzonder voorbeeld van dit woningtype uit het Interbellum.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
Historische buitenplaats NOORDERHEIDE, vanaf 1938 aangelegd op de Elspeetse Heide tussen Vierhouten en Elspeet, in opdracht van de Rotterdamse havenbaron en kunstverzamelaar D.G. VAN BEUNINGEN (1877-1955), verbonden aan het bedrijf S.H.V. Van Beuningen liet in de jaren 1938-1941 op het bos- en heideterrein een in kostbare materialen uitgevoerd landhuis bouwen als woonhuis voorzichzelf en zijn vrouw A.E. van Beuningen Charlois, met het oog op zijn pensioen. Het landhuis werd ontworpen door de architect ir. F.A. ESCHAUZIER (1889-1957) die tot de familie behoorde. Het traditionalistische landhuis toont de voor het werk van Eschazier kenmerkende invloeden van het werk van de Engelse architect Edwin Lutyens, de ontwerpopvattingen van de Oostenrijkse architect Oscar Strnad en de contemporaine Scandinavische bouwkunst die op een zeer originele wijze tot een eigen stijl zijn verwerkt. Het twee ton kostende landhuis is het kostbaarste, grootste en belangrijkste door Eschauzier ontworpen landhuis. Eschauzier heeft tal van landhuizen ontworpen waarmee hij grote faam behaalde en invloed verwierf. Zijn verfijnde bijna Biedermeier-achtige woonhuizen representeren de individualiteit, de voorname status en de smaak van hun opdrachtgevers. Kenmerkend voor veel van zijn landhuizen is de "gesloten" bouwwijze, eenvoudige dakvormen, zuiver in de gevel geplaatste muuropeningen, een toren in de hoek van een binnenhof, de door de dakrand heenbrekende dakkapel, de hoog opgaande schoorstenen en een welhaast burgerlijke eenvoud. Veel van zijn huizen zijn voorzien van kunstwerken zoals ook Noorderheide'is voorzien van beeldhouwwerk in in- en exterieur van de beeldhouwers Han Richters (1915) en Hildo Krop (1884-1970). Verder is het voorzien interieur van het landhuis voorzien van marmerintarsia van Nel Klaasen (1906-1989) en glas-in-lood van Erna van Osselen. De tuinaanleg rond het huis is uitgevoerd naar ontwerp van J. Voorhoeve. Typerend voor de dit huis en vele andere door Eschauzier ontworpen woonhuizen is de vanzelfprekendheid waarmee zij in het landschap zijn opgenomen. Vanaf het terras aan de achterzijde van het huis heeft men behalve een weids zicht op de Noorderheide tevens zicht op het kerktorentje van Elspeet ten behoeve waarvan ooit een deel van het bos werd gekapt. De familie Van Beuningen richtte het landgoed in naar eigen smaak hetgeen resulteerde in een landschap met bankjes, zogenaamde piramides, hutten en vijvers met een systeem van overloopjes, gemetselde en van een betonen bedekking voorziene beken en vijvers en pompstations. Nu nog aanwezig en beschermenswaardig zijn de aan diverse kleinkinderen gewijde pyramides en het omvangrijke stelsel van waterwerken bestaande uit deels in beton en/of metselwerk uitgevoerde vijvers, beken, bruggetjes en pompstations. Het complex is samengesteld uit de volgende onderdelen:
01. LANDHUIS
02. TUINAANLEG
03. WATERPUT
04. WATERWERKEN (VIJVERS, BEKEN, BRUGGETJES & POMPSTATIONS)
05. PYRAMIDES
06. DIENSTWONINGEN
07. LANTAARN
08. TOEGANGSHEK MET MUUR
09. TOEGANGSKOLOMMEN
Het landgoed wordt aan de westzijde begrensd door de Elspeterbosweg die de verbinding vormt tussen Vierhouten en Elspeet. Aan de noordzijde bevindt zich het Vierhouter Bos, aan de oostzijde wordt de grens gevormd door het Gortelse Bos en aan de zuidzijde tenslotte door het Elspeetse Bos en de Elspeter Struiken. Het landgoed is tegenwoordig gesplitst waarbij het grootste deel van het bos- en heidegebied wordt beheerd door Staatsbosbeheer en het landhuis en directe omgeving beheerd wordt door nazaten van D.G. van Beuningen via de Noorderheide B.V. te Dordrecht. Het landhuis fungeert tegenwoordig evenals oorspronkelijk het geval was als weekend- en zomerverblijf.
Waardering
Historische buitenplaats NOORDERHEIDE, vanaf 1938 aangelegd in opdracht van D.G. van BEUNINGEN met o.a. een landhuis in de stijl van de Delftse School naar ontwerp van ir. F.A. ESCHAUZIER
- Van architectuurhistorische waarde als een goed en voor ons land bijzonder voorbeeld van een historische buitenplaats uit de dertiger jaren van deze eeuw met onder meer een in een bijzonder rijk uitgevoerd traditionalistisch landhuis dat in de plattegronden verwijst naar het uit Engeland afkomstige zogenaamde north-corridorplan, het werk van Edwin Lutyens, de ontwerpopvattingen van de Oostenrijkse architect Oscar Strnad en de comtemporaine Scandinavische bouwkunst. De complexonderdelen vallen op door de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van de ontwerpen die onder meer tot uitdrukking komen in de fraaie en zorgvuldige detaillering en het kostbare materiaalgebruik. Het landhuis is bijzonder gaaf bewaard gebleven en bezit een rijk uitgevoerd interieur. Zo heeft het pand onder andere nog diverse fraaie schoorsteenmantels waarvan één voorzien is van sculptuur van de beeldhouwer H. Richters. Verder is er onder meer sprake van een vloer in de vestibule met marmerintarsia en parketvloeren. Het complex is tevens van groot belang als het belangrijkste werk van ir. F.A. Eschauzier.
- Van stedenbouwkundige waarde vanwege de situering in een landschappelijk bijzondere fraai bos- en heidegebied ten oosten van de Elspeterbosweg tussen Vierhouten en Elspeet. De buitenplaats is door de situering en inrichting nauw verbonden met de ontwikkelingsgeschiedenis van dit gebied en is tevens van belang vanwege de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing en de historisch-ruimtelijke relatie met de vanuit het huis aangelegde waterwerken in het gebied. Deze laatsten hebben mede vanwege het gebied waarin zij gelegen zijn en de uitvoering een hoge zeldzaamheidswaarde.
- Van cultuurhistorische waarde als uitdrukking van een voor de gemeente Nunspeet kenmerkende sociaal-maatschappelijke ontwikkeling tussen 1850 en 1940, namelijk de (tijdelijke) vestiging van (nieuwe) welgestelden in fraaie landelijke gebieden: in casu de bouw van een landhuis met bijgebouwen, een tuinaanleg, en waterwerken in het geaccidenteerde, bos- en heiderijke gebied van de noordelijke Veluwezoom. Het complex is tevens van bijzonder belang vanwege het landhuis dat typologisch bewaarde bezit en een bijzondere plaats inneemt binnen de ontwikkelingsgeschiedenis van dit woningtype tijdens het interbellum in Nederland. De buitenplaats vormt tevens een exemplarisch voorbeeld van een in opdracht een lid van de toenmalige maatschappelijke toplaag gebouwd buitenverblijf.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Landhuis | Kastelen, landhuizen en parken | Kasteel, buitenplaats | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Elspeterbosweg | 179 | – | 8076 RB | Vierhouten | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | E | 2327 | – | Nunspeet |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1938 | 1941 | – | vervaardiging |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Eschauzier, F. ; Gelderland | ingenieur | – |
Klaassen, Nel ; Gelderland | beeldhouwer / steenhouwer / schrijnwerker | – |
Richters, Han ; Gelderland | beeldhouwer / steenhouwer / schrijnwerker | – |
Krop, Hildo ; Gelderland | beeldhouwer / steenhouwer / schrijnwerker | – |
Osselen, Erna van ; Gelderland | glazenier | – |
van Beuningen, D.G. ; Gelderland | opdrachtgever | – |