Villa Tricot Jan, Winterswijk
Inleiding
Rijk geornamenteerde FABRIKANTENVILLA in eclectische stijl uit 1864 met aangebouwd KOETSHUIS als onderdeel van het complex 'NV Tricotfabriek G.J. Willink' gebouwd in opdracht van textielfabrikant Hendrik Willink (1825-1877) naar ontwerp van architect L.G. Richter (1831-1902). De villa met aangebouwd koetshuis is gelegen in een tuin en gesitueerd op de hoek van de Wilhelminastraat en de Groenloseweg. De tuin heeft geen bijzondere historische tuinaanleg. Aan de straatzijde resteert nog een deel van het oorspronkelijke ijzeren tuinhek. De fabrikantenvilla werd bewoond door de oprichter van de fabriek Gerrit Jan Willink (1864-1933). De eerste experimenten met machinaal breien in het koetshuis aan het einde van de 19e eeuw hebben geleid tot de oprichting van de Tricotfabriek in 1888.
Omschrijving
FABRIKANTENVILLA op vrijwel vierkante plattegrond bestaande uit twee bouwlagen afgesloten door een met pannen gedekt omlopend schilddak met pironnen en in het linker- en rechter zijschild twee gepleisterde schoorstenen. De gepleisterde gevels met hardstenen plint zijn voorzien van een geprofileerde cordonlijst en worden aan de bovenzijde afgesloten door een architraaf, fries en kroonlijst. Aan de voorzijde wordt het hoofdgestel verrijkt met geprofileerde consoles om de hoeken en de middenrisaliet te benadrukken. De linker zijgevel is grotendeels niet gepleisterd vanwege een voormalig aangrenzend pand. De regelmatig verdeelde gevelopeningen zijn voorzien van een geprofileerde omlijsting met afgeronde hoeken met een rococo kuifstuk als decoratie midden boven de ramen.
De symmetrisch ingedeelde VOORGEVEL kenmerkt zich door een rijkere vormgeving ten opzichte van de overige gevels aan weerszijden afgesloten door een hoekpilaster met geleding. De gevel bestaat uit drie traveeën. De risalerende middentravee wordt benadrukt door een dubbele paneeldeur met gietijzeren sierroosters en bovenlicht op de begane grond. Voor de ingang bevindt zich een hardstenen bordestrap. Op de verdieping een T-schuifraam waaronder een balkon waarvan de balustrade is verdwenen, ondersteund door geprofileerde consoles en rijk geprofileerde lijst.
Aan weerszijden van de middentravee bevindt zich een identieke travee bestaande uit een grote vensterpartij op de begane grond bestaande uit drie gekoppelde enkelruits ramen met bovenlicht omsloten door een geprofileerde lijst met een kuifornament midden boven het raam, aan de onderzijde afgesloten door een onderdorpel waaronder een entre-lis ornament met aan weerzijden een console. Op de verdieping bevinden zich twee T-schuiframen identiek aan het raam in de middentravee met een iets minder rijke omlijsting.
De LINKER ZIJGEVEL is grotendeels een gesloten gevel bestaande uit schoon metselwerk ontstaan na de sloop van de aangrenzende woning van Herman Christiaan Jurjaan Willink broer van Herman Willink. Uiterst rechts bevindt zich een gepleisterde vensteras met op de begane grond een schuifraam en op de verdieping een blind venster.
In de symmetrisch ingedeelde ACHTERGEVEL bevindt zich centraal op de begane grond een dubbele deur met op de verdieping een T-schuifraam. Aan weerzijden van de middenas bevindt zich een identieke as met op de begane grond en de verdieping een brede vensteropening. Rechts tegen de achtergevel bevindt zich een deel van het koetshuis.
In RECHTER ZIJGEVEL bevinden zich zes regelmatig verdeelde vensteropeningen waarvan vijf ramen identiek aan die in de linker zijgevel. Het zesde venster centraal op de begane grond is blind uitgevoerd met dubbele rondboog omlijsting.
Het INTERIEUR van de villa is op diverse onderdelen goed bewaard gebleven zoals onder meer parketvloeren, marmeren gangvloer, marmeren schouwen (geleverd door de firma Beltmann uit Deventer), paneeldeuren met schouderomlijsting en fronton, geornamenteerde stucplafonds, trappartij en stenen versieringen.
Het KOETSHUIS met onregelmatige plattegrond bestaande uit een bouwlaag wordt afgesloten door een afgeknot schilddak gedekt met gesmoorde (niet oorspronkelijke) pannen. De gepleisterde gevels met plint aan de onderzijde en een fries aan de bovenzijde worden afgesloten door een geprofileerde bakgoot. De rechthoekige gevelopeningen worden afgesloten door segmentbogen en teruggelegen gepleisterde boogtrommels.
Centraal in de VOORGEVEL bevindt zich de voormalige dubbele deuropening momenteel gewijzigd in een raam. De voormalige entreepartij wordt benadrukt door een hoger opgetrokken middendeel met dubbel luik en fronton. Aan weerszijden van deze middentravee bevinden zich drie venters met gewijzigde ramen. Het tweede raam van links was voorheen een deur met bovenlicht.
Links tegen de LINKER ZIJGEVEL bevindt zich een aanbouw met plat dak. Rechts hiervan bevindt zich een raam identiek aan die in de voorgevel. De indeling in de ACHTERGEVEL is vrijwel identiek aan de voorgevel met nog een oorspronkelijke invulling van de gevelopeningen. Centraal in de gevel bevindt zich een dubbele deur met aan weerszijden staande ramen en een deur.
De RECHTER ZIJGEVEL is een blinde gevel bestaande uit schoon metselwerk ontstaan na de sloop van de aangrenzende woning van Herman Christiaan Jurjaan Willink, broer van Herman Willink.
Waardering
De FABRIKANTENVILLA (1864) met aangebouwd KOETSHUIS als onderdeel van het complex 'N.V. Tricotfabriek G.J. Willink' is van algemeen architectuurhistorisch, cultuurhistorisch en stedebouwkundig belang:
- vanwege de functionele en historische samenhang van de fabrikantenvilla als woonhuis van de directeur en het koetshuis als herinnering aan de eerste huisvesting van de weverij van de 'N.V. Tricotfabriek G.J. Willink';
- als goed voorbeeld van een fabrikantenvilla in Winterswijk uit 1864 naar ontwerp van L.G. Richter (1831-1902);
- vanwege de beeldbepalende ligging op een hoek en de situering nabij de tricotfabriek;
- vanwege de zorgvuldig vormgegeven architectuur, toegepaste materialen en rijke ornamentiek van zowel interieur als exterieur;
- vanwege de functioneel-historische relatie van de villa met het koetshuis.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
Complex 'N.V. Tricotfabriek G.J. Willink' bestaande uit een
- HOOFDGEBOUW(1890-1915/1934)
- SPOELERIJ (1912-1922)
- FABRIEKSSCHOORSTEEN
- FABRIKANTENVILLA met aangebouwd KOETSHUIS (1864)
Het complex is gesitueerd op een driehoekig terrein aan de noordwestelijke rand van het dorpscentrum van Winterswijk aan de noordoostzijde omsloten door de Groenloseweg, aan de zuidzijde door de Wilhelminastraat en aan de westzijde door de Prins Hendrikstraat.
In 1889 is in opdracht van GERRIT JAN WILLINK (1864-1933) gestart met een stoomweverij in het KOETSHUIS aan de Wilhelminastraat, terwijl hij zelf woonde in de aangrenzende FABRIKANTENVILLA (1864) aan de Groenloseweg. Ten behoeve van de tricotfabriek wordt in 1890 gestart met de bouw van het HOOFDGEBOUW, gesitueerd aan de zuidzijde van het terrein met de voorgevel aan de Wilhelminastraat. Het hoofdgebouw bestaat uit de eerste tricotfabriek uit 1890 naar ontwerp van GERRIT BELTMAN (1843-1915), die vervolgens in de periode 1890-1915 meerdere malen is verbouwd en uitgebreid tevens naar ontwerp van AREND GERRIT BELTMAN (1869-1934). In 1934 wordt aan de westzijde van het hoofdgebouw de laatste uitbreiding voltooid naar ontwerp van de architect HEININK uit Winterswijk.
De SPOELERIJ, aan de noordzijde van het hoofdgebouw, is een betonskeletbouw van het systeem Hennebique, gebouwd in drie fasen naar ontwerp van de architect AREND GERRIT BELTMAN (1869-1934). De eerste fase is gerealiseerd in 1912 en betreft de oostelijke helft. Tegen de westzijde van deze eerste fase is één bouwlaag gerealiseerd, die in 1922 in een derde fase is verhoogd met drie bouwlagen.
De SCHOORSTEEN bevindt zich aan de noordoostzijde van beide onderdelen, vervaardigd omstreeks het midden van de twintigste eeuw door de firma CANOY-HERFKENS uit Venlo. De ronde, rode bakstenen schoorsteen is circa vijfenveertig meter hoog.
De huidige nog bestaande onderdelen waren voorheen verbonden met inmiddels gesloopte onderdelen zoals bijvoorbeeld de watertoren grenzend aan de spoelerij, de éénlaagse hallen met sheddaken ten noordwesten van het hoofdgebouw, meerdere ketelhuizen met schoorstenen, tussenleden en verscheidene historisch-ruimtelijk aan de fabriek gerelateerde woonhuizen.
Waardering van het complex
Complex 'N.V. Tricotfabriek G.J. Willink' gebouwd in opdracht van GERRIT JAN WILLINK (1 864-1933), bestaat uit een HOOFDGEBOUW (1890-1915/1934), een SPOELERIJ (1912-1922) een SCHOORSTEEN en een FABRIKANTENVILLA met aangebouwd KOETSHUIS (1864). Het complex is van algemeen cultuurhistorisch, architectuurhistorisch en stedenbouwkundig belang:
- als goed en zeldzaam voorbeeld van een textielfabriek met gebruik van innovatieve constructies naar ontwerp van het architectenbureau Beltman uit Enschede, gespecialiseerd in het ontwerpen van textielfabrieken in Nederland en Duitsland;
- als voorbeeld uit de geschiedenis van nijverheid en techniek van de aan het einde van de negentiende eeuw gemechaniseerde textielfabrieken in Nederland;
- als vertegenwoordiging van de belangrijkste tak van industrie in de Achterhoek, die van grote invloed was voor de ruimtelijke, culturele, sociale en economische ontwikkeling van de Achterhoek en Winterswijk in het bijzonder, maar ook voor de ontwikkeling van Twente en het aangrenzende deel van Duitsland;
- als voorbeeld van een fabriekscomplex beeldbepalend gesitueerd aan de toenmalige rand van de dorpskern van Winterswijk, karakteristiek voor de vestiging van de eerste fabriekscomplexen aan het einde van de negentiende eeuw;
- vanwege de ruimtelijke en historisch functionele relatie tussen de onderdelen (hoofdgebouw, spoelerij, schoorsteen, directeurswoning met aangebouwd koetshuis) van het complex. Als historisch gegroeid geheel zijn alle nog bestaande onderdelen karakteristiek voor de ontwikkeling van de fabriek;
- vanwege de zeldzaamheidswaarde als één van de weinige overgebleven oudere textielfabrieken in Nederland.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Woonhuis | Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Groenloseweg | 1 | – | 7101 AA | Winterswijk | – | – | Ja |
Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
---|---|---|---|
Woningen en woningbouwcomplexen | Woonhuis(K) | – | Villa |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | L | 5753 | – | Winterswijk |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1864 | 1864 | – | vervaardiging |