Slangenburg, Doetinchem
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Onderdeel 2
Omschrijving
HISTORSCHE TUIN - EN PARKAANLEG behorend bij de historische buitenplaats Slangenburg. De aanleg van Slangenburg bestaat uit een trapeziumvormig patroon van rechte lanen, dat in 1679 tot stand kwam; het patroon wordt gevormd door 4 min of meer evenwijdige NW-ZO lopende lanen, waarvan de Varsseveldseweg en de toegangslaan vanaf de Plakdijk de twee middelste zijn; het omgrachte kasteel ligt ertussen met de zuidwestelijke grachtarm direct langs de Varsseveldseweg; de twee andere, onverharde, lanen liggen respectievelijk ten NO (Schapendrift) en ten ZW (Lindenlaan); de lange, bij de Brunsveldweg beginnende van NO naar ZW lopende en op de voordeur van het kasteel gerichte Kasteellaan staat bijna haaks op de 4 hiervoor genoemde lanen en vormt de middenas; de Loordijk en de Holdrostweg (beide onverhard) komen onder een scherpe hoek op een denkbeeldig punt - vele kilometers ten zuidwesten van het kasteel - samen en geven hierdoor de trapeziumvorm aan het terrein dat omgeven wordt door de oprijlaan, de Varsseveldseweg, de Loordijk en de Holdrostweg; ten NW van en evenwijdig aan de Loordijk ligt de Plakdijk, een openbare met asfalt verharde weg; hij vormt de NW-grens van het complex; ten ZO en min of meer evenwijdig aan de Holdrostweg loopt de Abdijlaan; deze is de ZO-grens van het complex; de Schapensingel en de Lindenlaan vormen de andere beide grenzen met uitzondering van de Kasteellaan; het oorspronkelijke plantverband van de lanen bestaat uit dubbele rijen eik in driehoeksverband; thans hebben enkele lanen c.q. laandelen een beplanting met beuk of linde; de vakken tussen de lanen bestaan afwisselend uit bos, akkers en weilanden. Er liggen vier vierkante vijvers (17de eeuws) op de kruisingen van de Kasteellaan met de Schapensingel en de oprijlaan; het terrein is hier en daar licht geaccidenteerd; het weiland naast de Kasteellaan direct ten NO van het kasteel heeft de functie van hertenkamp; ten ZO ervan, in een bosperceel ligt de familiebegraafplaats (zie onder 5). Ten noorden van het kasteel zijn nog de contouren te herkennen van het 17de-eeuwse sterrenbos. Op het U-vormige eiland, dat tussen de buiten- en binnengracht ligt, bevinden zich de door beukenhagen omgeven moes- en fruittuin en het zeer kleine 19de- eeuwse landschapsparkje met slingerpaadjes en enkele fraaie solitairen (tulpenboom en rode beuken); in de moestuin ligt een langwerpig bassin. Het voorplein (tussen de beide bouwhuizen (zie hierna)) heeft een grindverharding en een centraal ovaal grasperk met buxusvakken en een padenkruis van klinkers; in het midden staat een zonnewijzer (zie onder 6).
Waardering
De HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG is van algemeen belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de unieke en gaaf bewaard gebleven 17e eeuwse lanenstructuur;
- vanwege de ensemble-waarden in relatie tot het kasteel;
- vanwege de landschappelijk-visuele waarden.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Omschrijving van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS SLANGENBURG bestaat uit een (gedeeltelijk) dubbel omgracht 17e eeuws gebouwencomplex (kasteel met bouwhuizen), dat als een "spin in een web" te midden van een bijzonder trapezium-vormig patroon van rechte lanen ligt; dit lanenpatroon dateert uit de derde kwart van de 17e eeuw en is in zijn omvang en opzet uniek in Nederland. Door het gebied loopt de beek Beneden Slinge; op het U-vormige eiland, dat ontstaan is door de schakeling van binnen- en buitengracht, liggen een klein landschappelijk parkje en de moestuin met boomgaard; het complex ligt ongeveer 5 km. ten oosten van Doetinchem aan de Varsseveldse weg, die ter plekke deel uitmaakt van het lanenstelsel, dat in beginsel geheel met eiken beplant is; ten oosten van het kasteel ligt een begraafplaats; op het voorplein, dat met twee bruggen verbonden is met resp. het kasteel en het "vasteland ", staan vier vazen en een zonnewijzer; aan het begin van de oprijlaan staan twee zandstenen palen met de naam Slangenburg. Het complex wordt omgeven door bossen en landerijen van het landgoed zelf. In een bosrijke omgeving aan de noordzijde van de weg van Doetinchem naar Varsseveld ligt het kasteel Slangenburg. De naam is mogelijk afgeleid van de Slingebeek die zich op korte afstand van het kasteel door het landgoed slingert. De vroegste bezitter van Slangenburg is een Thomas van Baer, die in 1354 voorkomt. De bekendste Van Baer van Slangenburg, Frederik Johan (1645-1713), is tevens de laatste van zijn geslacht. Deze treft een winkelhaakvormig kasteel aan gelegen in een dubbele omgrachting midden in het landschap, zoals te zien is op de vroegste kaart uit 1642 van Nicolaas van Geelkerken. Onder leiding van Frederik van Baer wordt het kasteel in de derde kwart van de 17de eeuw verbouwd tot de huidige symmetrische U-vorm en wordt tevens een trapezium lanenstelsel in vroeg barokke stijl aangelegd. Kort na de verbouwing van het kasteel in 1675 wordt allereerst loodrecht op de nieuwe entree een lange oprijlaan (Kasteellaan) aangeplant. Ter weerszijden van deze laan worden twee vierkante vijvers gegraven. Voor het realiseren van het lanenstelsel (dat 135 ha beslaat) worden grote stukken land aangekocht. In het archief zijn gedateerde landmeterskaarten (1676-1679) aanwezig met opmetingen ten behoeve van deze aankopen. Bijdrijfskaarten uit 1774 en 1796 tonen de aanleg zoals deze thans nog aanwezig is (oprijlaan, vijvers, lanenstelsel, sterrenbos, omgrachting).
Ook de uitvoering van het interieur werd door Frederik Johan grootscheeps aangepakt met rijk stuc- en houtsnijwerk in de zalen en vertrekken. Schilder Gerard Hoet krijgt de opdracht schilderingen te maken voor de vertrekken, waarvan 8 ensembles bewaard zijn gebleven (6 vertrekken beneden, 2 boven, in totaal 41 doeken). Het zijn mythologische voorstelling met een eigen iconografie, waarvan een groot deel gewijd is aan de liefde, zijn vrouw Dorothea Petronella van Steenbergen tot Duistervoorde, die in het huwelijksjaar overleed. Het goed vererfd verschillende keren en wordt in 1895 verkocht aan de Duitse industrieel Arnold Passman. Deze kocht het ongezien met als doel al het hout te laten kappen, maar na bezichtiging van zijn aankoop besloot hij alles intact te laten. Zoon Oskar Passman erfde het in 1919, doch in 1945 werd het landgoed verbeurd verklaard als vijandelijk vermogen. Sindsdien is het beheer in handen van Staatsbosbeheer. In het kasteel werd een klooster van de Benedictijnen ingericht, die echter in 1948 een nieuwe abdij op een deel van het landgoed bouwden, waarna het kasteel gasthuis werd.
De historische buitenplaats Slangenburg bestaat uit de volgende samenstellende onderdelen: KASTEEL (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), BOUWHUIZEN (3A en 3B), BRUGGEN en KEERMUREN (4A en 4B), BEGRAAFPLAATS (5) en TUINORNAMENTEN (6A - 6D).
Op de bij de omschrijving behorende kaart is de begrenzing van het complex alsmede de aanduiding der onderdelen aangegeven.
De begrenzing wordt bepaald door het 17de-eeuwse trapeziumvormige stramien van de lanen te weten de Plakdijk, de Lindenlaan, de Varseveldseweg en vervolgens de Abdijlaan. Ten hoogte van de Schapensingel verloopt de grens meer grillig door de bossen ter weerszijden van de Kasteellaan die in zijn geheel binnen de omgrenzing valt.
Waardering van het complex
De HISTORISCHE BUITENPLAATS SLANGENBURG is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:
- vanwege de ouderdom;
- vanwege de -met name - voor Nederland unieke 17de-eeuwse lanenstructuur, zowel qua ouderdom als patroon;
- vanwege het gebouwen-complex dat typerend is voor de buitenplaatsarchitectuur in het oosten van Nederland;
- vanwege het rijke gaaf bewaarde interieur van het hoofdgebouw;
- vanwege de samenhang in vormgeving van huis en aanleg.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Kasteellaan | 6 | – | 7004 JK | Doetinchem | – | BY | Ja |
| Hoofdcategorie | Subcategorie | Beschrijving | Notitie |
|---|---|---|---|
| Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | – | – |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | E | 160 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 163 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 161 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 403 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 350 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 325 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 387 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 376 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 401 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 389 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 117 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 107 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 242 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 105 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 283 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 201 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 299 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 405 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 396 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 241 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 414 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 429 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 164 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 398 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 399 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 382 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 409 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 347 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 393 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 352 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 203 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 420 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 410 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 121 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 200 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 400 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 38 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 397 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 379 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 340 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 321 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 84 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 370 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 360 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 108 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 437 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 431 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 422 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 407 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 358 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 202 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 380 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 388 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 418 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 432 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 391 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 266 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 252 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 332 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 300 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 390 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 120 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 171 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 122 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 404 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 402 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 394 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 37 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 339 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 284 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 301 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 116 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 353 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 125 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 304 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 416 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 385 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 359 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 320 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 115 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 162 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 438 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 383 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 169 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 168 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 208 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | E | 204 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 640 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 850 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 942 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 1128 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 930 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 1108 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 932 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 956 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 935 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 957 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 1062 | – | Ambt-Doetinchem |
| – | K | 928 | – | Ambt-Doetinchem |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1650 | 1675 | – | vervaardiging |