Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), POORTGEBOUW ANNEX KASTEELHOEVE (3), BIJGEBOUW MET GROEVE EN NOORDPOORT (4), TOEGANGSHEK (5), VERDEDIGINGSMUUR MET HOEKTOREN EN PRIEEL (6), TERRASMUUR MET BORDESTRAP EN DRIE HEKKEN (7), TERRASMUREN MET HEK van de (nuts)tuinen (8).

Ten zuiden van Maastricht, aan de steile linker dalwand van het riviertje de Jeker ligt de historische buitenplaats Neercanne. Het kasteel, dat uit 1698 dateert, is tegen een heuvelrug gesitueerd waardoor aan de oostzijde een terrassenaanleg gerealiseerd kon worden. Achter het kasteel ligt een plateau met loofbos (Cannerbos).

In de middeleeuwen vormde de vrije heerlijkheid Neercanne een allodiaal goed van het Hof van Luik en werd rond het midden van de veertiende eeuw door de prins-bisschop in leen gegeven aan ridder Betrand II van Liers. De middeleeuwse voorganger van het kasteel werd meerdere malen verwoest. Enkele bijgebouwen, die thans nog aanwezig zijn, werden opgetrokken in de tijd dat het goed in bezit was van Melchior van Pallant. Deze liet ten zuiden van het kasteel een kasteelhoeve (1611) bouwen waarvan de stallen bewaard zijn gebleven, ook het bijgebouw met verhoogde poort en hoektoren in Maaslandse renaissancestijl dateert uit deze periode.

De buitenplaats zoals we deze nu kennen werd gesticht in 1697 toen de militaire gouverneur van Maastricht, Daniel Wolff baron van Dopff, het goed Neercanne kocht. Als blijk van succes en status had van Van Dopff zich een buiten aangeschaft om zijn positie te vertegenwoordigen. Het kasteel was tot een ruïne vervallen en werd door Van Dopff in Frans-classicistische stijl herbouwd en de tuinen werden in terrasvorm aangelegd en eveneens in Franse stijl ingericht met parterres de broderie en fonteinen/waterwerken. Een lofdicht uit 1713 van F. Halma, geïllustreerd met een gedetailleerde kopergravure van Guillaume de Bruijn uit Brussel, geeft een beschrijving van de aanleg: er waren verschillende terrasssen oplopend van een laagterras grenzend aan de rivier de Jeker, een middenterras (boven maaiveldniveau) en een hoogterras voor het kasteel. Ten noorden van deze terrassen lag een moestuin, die ook in kleine terrassen was verdeeld. Achter het huis lag het Cannerbos met hoefbron, een kleine mergelgrot met drukresevoir en pomp (1707), een sterrenbos met obelisk en speelhuisje (1710) op de noordwestpunt en een amfitheater die in de helling was uitgespaard. Het huis en de structuur van de aanleg zijn bewaard gebleven.

In de loop van de negentiende eeuw vervaagde de aanleg en inrichting steeds meer. Een aquarel uit circa 1840 van J. Lefebure toont het kasteel met terrassen, rondelen en kabinetten en het laagste terras dat enigszins was verlandschappelijkt (waterbassin vergraven).

In 1942 werd het kasteel door de Duitsers gevorderd en aan het einde van de oorlog geplunderd achtergelaten. Enkele jaren later (1947) kocht de stichting Het Limburgs Landschap het kasteel. Vervolgens werd het kasteel in 1952 door architect Jean Huysmans gerestaureerd en in 1956 als restaurant in gebruik genomen. Deze functie heeft het kasteel nog steeds.

Tussen 1989 en 1992 vond historisch en archeologisch onderzoek plaats naar de tuinaanleg door tuinarchitect W.J.A Snelder, waarna in 1997 met de eerste fase van reconstructie en herstel van de aanleg werd begonnen.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De begrenzing omvat de huisplaats, de oorspronkelijke (nuts)tuinen - links en rechts van de huisplaats -, de terrasaanleg tot aan de rivier de Jeker en het Cannerbos als voormalig sterrenbos behorende bij de aanleg.

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS NEERCANNE is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege het hoofdgebouw dat naar Franse voordeelden in classicistische stijl in 1698 is opgetrokken;

- vanwege de terrassenaanleg die geënt is op Italiaanse (huis als meest representatieve standpunt om overzicht over de zichtas te verkrijgen) en Franse voorbeelden (lanenstelsel, symmetrische ontwerp);

- vanwege kenmerken die wijzen op een militaire iconografie;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.