Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde HISTORISCHE BUITENPLAATS BORGHAREN met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSHEK (3), TOEGANGSBRUG (4), TUINVAZEN (5), BRUG (6), TUINMUUR MET HEK (7), KADEMUREN (8), POORTGEBOUW (9), BURCHTHOEVE (10), PACHTHOEVE (11), TUINMUREN rondom voormalige moestuin (12).

Ten oosten van de rivier de Maas en ten noorden van de stad Maastricht ligt de historische buitenplaats Borgharen op een omgracht terrein. De vroegste vermelding van het goed dateert uit 1217 toen de Ridders van Haren werden genoemd woonachtig in een huis 'poort van Haren'. In de loop van de dertiende eeuw werd een burcht (donjon met ringmuur) gebouwd als steunpunt voor de leenheer, heer van Valkenburg, ter verdediging en om tol te heffen van de belangrijke aanvoerroute over de Maas naar de (vijandelijke) stad Maastricht. De burcht werd verschillende malen verwoest (1318 en 1483) en vervolgens weer hersteld.

Onder het beheer van Herman Scheiffart van Merode werd vanaf 1552 het kasteel verbouwd en vergroot (1555), deze liet een 'somerhuys timmeren' met water omgeven en voorzien van 'eene ophaelbrugge met ketens'. Na 1648 vond een volgende ingrijpende verbouwing plaats in opdracht van Philibert van Isendorn à Blois (bouw van een 'gallerije' door steenhouwer Lambert du Hutois in 1653 en de bouw van de hoeve rond 1658). Ook de dienstvleugels werden in deze periode opgetrokken (1648-1669).

Aan het begin van de 18de eeuw raakte het kasteel in verval tot het in bezit kwam van Charles Servais de Rosen, die het als zomerhuis ging gebruiken. In 1760 kreeg het huis zijn huidige aanzien. De aanvankelijk aanwezige poortvleugel werd in 1776 vervangen door een smeedijzeren hek. In deze periode is het huis ook inwendig grondig verbouwd onder andere betimmeringen naar ontwerp van M. Soiron en schilderingen die blijkens signaturen tussen 1781 en 1801 zijn uitgevoerd door P.M. de Lovinfosse.

Na 1850 ging het goed verschillende malen in andere handen over. Een foto uit 1888 toont een geheel witgepleisterd kasteel. Onder leiding van architect P.J.H. Cuypers volgde in 1895 een ingrijpende restauratie: onder meer werd het kasteel ontpleisterd, vensters gewijzigd en een poortgebouw toegevoegd. In deze periode stond er tegen de linkerzijde van het kasteel een hoge kas, waaraan de muur met rotsimitatie nu nog herinnert.

In 1953 werd het goed verkocht aan A. de Cocq die het als hotel exploiteerde. De buitenplaats is thans nog als hotel en jeugdherberg in gebruik.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven.

Waardering van het complex

De HISTORISCHE BUITENPLAATS BORGHAREN is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de ouderdom;

- vanwege de bouwgeschiedenis;

- als voorbeeld van een in oorsprong 13de-eeuwse versterkte burcht met ringmuur en donjon, die vanaf de 16de eeuw tot een lustoord/buitenplaats is ontwikkeld;

- vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.