Inleiding

FLATGEBOUW, genaamd Gemeenteflat, in de jaren 1948 -1950 in twee fasen tot stand gekomen. De architect was F.C.J. (Frans) Dingemans (1905-1961), destijds directeur stadsontwikkeling en later stadsarchitect van Maastricht. De flat is in opdracht van de gemeente gebouwd. In de verpauperde industriestad heerste grote woningnood. Het is daarom opmerkelijk te noemen dat de gemeente in dit geval toch subsidie heeft gegeven voor de bouw van deze flat, die niet bedoeld was voor de huisvesting van kinderrijke gezinnen, maar voor 'onvolledige gezinnen' dat wil zeggen alleenstaanden en oudere echtparen. Ook het feit dat nadrukkelijk voor hoogbouw is gekozen is opmerkelijk. De flat is daarmee de eerste hoogbouw in de stad Maastricht en heette sindsdien de Gemeenteflat.
Voor de bouw is gebruikgemaakt van het zogeheten Bouwsysteem Bartels, een techniek met pre-fab bekisting. Hierdoor kon het beton glad en slank worden geprofileerd. Daarnaast werden voor die tijd moderne voorzieningen in het gebouw aangebracht zoals een centrale verwarming, twee liften en vuilstortkokers.
De Gemeenteflat is in architectuur en als stedenbouwkundig accent duidelijk geënt op het Koningsplein en omgeving. In de uitbreidingsplannen (1947) voor Maastricht-Oost was het Koningsplein als verblijfsplein gedacht. (Samen met de President Rooseveltlaan en het Oranjeplein (verkeersplein) bepalend door de stedenbouwkundige opzet van Maastricht-Oost.) Door de aanleg van de A2 is deze situatie echter ingrijpend veranderd.
Het gebouw heeft dankzij de verschillende woningtypen die erin zijn ondergebracht redelijk tot goed kunnen blijven functioneren. Er zijn in de loop van de tijd verschillende wijzigingen opgetreden. Zo zijn aan de westzijde de meeste vensterpartijen in kunststof vernieuwd. In de woningen zijn badkamers en keukens vernieuwd. In veel gevallen is een slaapkamer opgeofferd ter vergroting van de woonkamer.
In de eerste jaren van de 21ste eeuw werd het voortbestaan van de flat bedreigd. Voor de naastgelegen drukke verkeersroute A2 werden plannen voor ondertunneling gemaakt, waarbij de flat mogelijkerwijs zou moeten worden gesloopt. Uiteindelijk bleek ondertunneling ook zonder sloop mogelijk. Op 22 maart 2007 is in Maastricht het gebied Noordoost (Wyckerpoort, Wittevrouwenveld, Limmel en Nazareth) door de toenmalige minister van Wonen, Werken en Integratie, E. (Ella) Vogelaar aangewezen als zogeheten prachtwijk of krachtwijk. De flat is gelegen in dit gebied (Wittevrouwenveld).

Omschrijving

In 1948 respectievelijk 1950 in twee fasen tot stand gekomen FLATGEBOUW van de hand van architect F.C.J. Dingemans, genaamd Gemeenteflat. De flat is gelegen aan het Koningsplein (oostzijde) op de hoek van de A2 (westzijde) en de Scharnerweg.
De bouwmassa van de Gemeenteflat bestaat uit drie aan elkaar geschakelde volumes. Deze zijn verschillend in hoogte, respectievelijk zeven bouwlagen op de hoek met de Scharnerweg en twee maal vijf bouwlagen. Daaronder een souterrain waarin de bergingen zijn ondergebracht. De flat wordt gedekt met een platdak. Langs de zijde van het Koningsplein wordt de daklijst geritmeerd onderbroken door schoorstenen.
Deze geleding wordt in verticale zin versterkt door verhoogde eindpartijen en trappenhuizen en in horizontale zin door de verbijzondering van de plint en een terugliggende hoogste bouwlaag. In zijn geheel is hierdoor een alzijdige architectuur ontstaan met een gevarieerde ritmiek en plasticiteit.
De flat is een galerijflat met de galerijen aan de oostzijde (horizontale geleding). De gevel aan de westzijde wordt gekarakteriseerd door uitspringende balkons (verticale geleding). Deze beide gevels vertonen een sterk van elkaar verschillend beeld.
De beide kopgevels en de gevels van de trappenhuizen hebben ieder een eigen indeling met vensterreeksen, toegangspartijen in de trappenhuizen en balkons aan de kopgevels.
Het gebouw is opgetrokken in gewapend beton. De gevelvlakken zijn gemetseld van een geelgrijze metselklinker. Dit komt sterk naar voren in de koppen en de geaccentueerde trappenhuizen. In de delen daartussen zijn de pre-fab betonelementen zichtbaar. Ook in de details, balkons en vensteromlijstingen keert het beton terug. De galerijen zijn afgewerkt met stucwerk. De vensters zijn oorspronkelijk alle van hout.
De ontsluiting van de flat geschiedt via de drie trappenhuizen die als 'scharnierpunten' dienen, met geaccentueerde toegangspartijen aan de westzijde. De trappenhuizen zijn uitgevoerd in schoon metselwerk. De individuele woningen worden via de galerijen ontsloten. Het gebouw bevat 90 woningen in acht verschillende typen, variërend met een, twee of drie slaapkamers, een woonkamer, keuken en sanitaire voorzieningen. De woonkamers liggen aan de zijde van het Koningsplein. Iedere woning heeft tenminste één balkon.

Waardering

FLATGEBOUW, genaamd, Gemeenteflat, van algemeen belang vanwege
- Cultuurhistorische waarden als typerend voorbeeld van een bouwwerk tot stand gekomen ten gevolge van de heersende na-oorlogse woningnood, in het bijzonder voor 'onvolledige gezinnen' (sociale huurwoningen in diverse typen). Opmerkelijke voorzieningen als cv, lift en vuilstortkokers. Eerste hoogbouwflat in Maastricht;
- Architectuurhistorische waarden als voorbeeld van een essentieel toonbeeld van wederopbouwarchitectuur in de traditie van het Nieuwe Bouwen in alzijdige architectuur in een hoogwaardige compositie door onder andere de afwisseling in kleur- en materiaalgebruik, ritmiek en plasticiteit. Daarbij gebruikmakend van de bouwhistorisch van belangzijnde techniek van het systeem Bartels. Tevens van belang in het oeuvre van architect F.C.J. Dingemans. Typologisch van belang als een mijlpaal in de ontwikkeling van de volkshuisvesting;
- De redelijke gaafheid en goede herkenbaarheid van de architectuur;
- Stedenbouwkundige waarde vanwege de markante ligging aan het Koningsplein en op de hoek A2 en Scharnerweg. Van deze ligging wordt gebruik gemaakt in de architectonische opzet.