Inleiding

Geheel onderkelderd KANTOORGEBOUW met CONCIERGEWONING en GROENSTROOK met lage OMMURING voor het Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten (HPA), gebouwd tussen 1953 en 1955. Dit is het laatste werk van de Haagse architect J.W.E. Buijs (van het architectenbureau Buijs en Lürsen) waarin hij samenwerkte met architect W. Verschoor en diens zoon W.H. Verschoor. Het kantoorpand van het Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten werd gebouwd in de tijdens de Tweede Wereldoorlog door de bezetter ontruimde en als Sperrgebiet ingerichte weststrook van Den Haag. Het pand voor het HPA maakte daarmee deel uit van het door W.M. Dudok ontworpen wederopbouwplan. Het gebouw wordt door een weg gescheiden van de brede groenstructuur van het Stadhoudersplantsoen met daarin de licht meanderende Haagse Beek. Aan de westzijde van het pand is een CONCIERGEWONING aangebouwd. Ter plaatse van het eveneens door Buijs ontworpen vroegere kantoor voor het Nederlandsch Rundveestamboek, ten zuidwesten van het HPA-gebouw, bevindt zich thans een ander pand. Het kantoorgebouw voor het Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten is in 1970 verbouwd, waarbij onder andere diverse raampartijen zijn vervangen. Het interieur is deels gewijzigd. Het pand is thans (2009) nog altijd in gebruik door het Productschap Akkerbouw.

Omschrijving

Het KANTOORGEBOUW wordt van de openbare weg gescheiden door een GROENSTROOK, die wordt omsloten door een laag gemetseld MUURTJE met daarop een eenvoudige stalen balustrade. Het pand is opgetrokken op een langgerekte plattegrond. Het plat afgedekte gebouw met in- en uitspringende volumes is opgetrokken in betonskeletbouw, met een traveemaat van 1,70 meter, en heeft een deels bakstenen en deels schokbetonnen bekleding. In het via afzonderlijke dienstingangen ontsloten souterrain (huisnummer 14 in het midden van de voorgevel en huisnummer 16 in de rechterzijgevel), zijn atoomschuilkelders ondergebracht. Aan de oostzijde van het pand bevindt zich een representatief kopvolume, waarin zich op de begane grond de hoofdentree (huisnummer 12) en ter hoogte van de verdieping de grote vergaderzaal bevinden. Hierin zijn tevens het hoofdtrappenhuis en de twee liften ondergebracht. Ten westen van het volume met de hoofdentree bevindt zich de lange kantoorvleugel die, boven de kelder, zes bouwlagen omvat. De teruggerooide dakverdieping was in oorsprong bestemd als kantine en heeft twee gebogen kopzijden die toegang geven tot de dakterrassen. Het eerder beschreven hoofdtrappenhuis in het kopvolume is zodanig gepositioneerd dat tijdens avondbijeenkomsten de kantineruimten bereikt konden worden zonder dat er toegang werd verschaft tot de rest van het gebouw. De kantoorvertrekken worden vanuit een lange, centrale gang ontsloten, en waren door middel van tussenwanden in omvang te variëren. Aan de zuidzijde (achtergevel) is ten westen van het midden het diensttrappenhuis uitgebouwd. Ter westzijde van het HPA-gebouw is een CONCIERGEWONING aangebouwd (huisnummer 18), die via de oorspronkelijke rijwielstalling in het souterrain met het kantoorgebouw was verbonden. De kubistische conciërgewoning is uitgevoerd in schoon metselwerk. Deze telt twee bouwlagen en is plat afgedekt.

Het afzonderlijk vormgegeven kopvolume aan de oostzijde van het gebouw bevat de monumentale hoofdentree met een brede bordestrap en een draaideur in de noordelijke gevel. Op de hoofdverdieping van de kopgevel bevinden zich dubbelhoge ramen van de zich over twee verdiepingen uitstrekkende grote vergaderzaal. Deze zijn gelegen boven een viertal ronde kolommen. De twee bovenverdiepingen bevatten in deze gevel elk een reeks van zeven vensters, die in oorsprong van staal waren. Het geheel is als een uitspringend volume omkaderd. De repeterende vensterpartijen in de kantoorvertrekken in de lange vleugel zijn eveneens in een uitspringend volume ondergebracht. Oorspronkelijk bevonden zich hier draai-kiepramen in houten kozijnen. Aan de noordzijde (voorgevel) bevat elk van de vijf kantoorlagen 42 vensters. Aan de zuidzijde (achtergevel) is ten westen van het midden een diensttrappenhuis uitgebouwd. Ter weerszijden zijn hier dezelfde typen vensterreeksen aangebracht als aan de noordzijde.

Het kantoorgebouw voor het Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten is een kenmerkend voorbeeld van de synthese-architectuur die architecten als Buijs, Dudok, Verschoor en Wils tot stand hebben gebracht. De verschillende volumes drukken direct de oorspronkelijke functie binnen het gebouw uit, waarbij het opzettelijk asymmetrisch in het volume gesitueerde hoofdtrappenhuis fungeert als een verbindingselement tussen het monumentale kopvolume aan de oostzijde de langgerekte kantoorvleugel daarnaast. Opvallend is verder de monumentale toepassing van het destijds innovatieve schokbeton.

Typerend voor het vroeg-naoorlogse samengaan van beeldende kunst en bouwkunst is de verfraaiing van het gebouw met monumentale kunstwerken, waarvan de figuratieve voorstellingen alle verwijzen naar de activiteiten van het HPA. In de voorgevel bevindt zich boven de hoofdentree een plastiek van Albert Termote, Ceres te paard voorstellend. In de monumentale entreehal bevinden zich ter weerszijden van de trap naar het hoofdtrappenhuis twee kleurige wandschilderingen van de Haagse Verve-kunstenaar Frans Vollmer, die de Landbouw (links: Ceres en de akkerbouwproducten) en de Industrie (rechts: de bedrijfstakken voor teelt, industrie en transport) verbeelden. Deze werden ter gelegenheid van de opening van het gebouw geschonken door het personeel. In de grote vergaderzaal bevond zich oorspronkelijk een wandschildering naar ontwerp van Anton Rovers, die eveneens de landbouw verbeeldde. Mogelijk bevindt deze zich nog achter de recent toegevoegde voorzetwand.

Waardering

Het KANTOORGEBOUW van het Hoofdproductschap voor Akkerbouwproducten met CONCIERGEWONING en GROENSTROOK met lage OMMURING is van algemeen belang als zijnde een toonbeeld van de vroeg-naoorlogse synthesearchitectuur. Functionele uitgangspunten en moderne bouwmaterialen en bouwmethoden worden gecombineerd met relatief traditionele opvattingen van representativiteit en een eigentijdse monumentale kunsttoepassing naar ontwerp van gerenommeerde Haagse kunstenaars. Vanwege de situering binnen het door W.M. Dudok ontworpen wederopbouwplan voor Den Haag en de relatie met het plantsoen tegenover het gebouw, bezit het HPA-gebouw stedenbouwkundige waarde. Het kantoorpand heeft tevens symboolwaarde voor de opkomst van de productschappen, voor de wederopbouw van Den Haag én voor de toenmalige politieke aandacht voor Nederland als landbouwnatie.