Complexomschrijving

Complex 'Groot Nergena' bestaande uit INSTITUUT VOOR RASSENONDERZOEK VAN LANDBOUWGEWASSEN (I.V.R.O), TUINAANLEG en TUINSIERADEN (zonnewijzer op hardstenen sokkel en bolvormige bekroningen op gereconstrueerde hekpijlers)

Op 29 juli 1942 is het I.V.R.O. opgericht door de Directie van Landbouw om in samenwerking met diverse instellingen, instituten en het bedrijfsleven, onderzoek te verrichten naar rassen van landbouwgewassen in opdracht van: - de raad voor het kwekersrecht - de commissie belast met de samenstelling van de rassenljst voor landbouwgewassen

Het I.V.R.O. komt voort uit het het Instituut voor Plantenveredeling (1912), de instelling van een officiële beschrijvende rassenlijst voor landbouwgewassen (1924), de keuring van zaaigoed en pootgoed (1903), de oprichting van de centrale keuringsdienst NAK (1932) en het Kwekersbesluit 1941 waarin het eigendomsrecht van de kweker op zijn kweekproducten werd geregeld. Tot de nieuwbouw in 1952 heeft het instituut twee panden gehuurd in Wageningen. Het I.V.R.O. had de beschikking over de proefboerderij 'de Hoge Born' met bijbehorende proefvelden op de zandgrond, in 1964 uitgebreid met een proefboerderij op de kleigrond in Oostelijk Flevoland. Deze proefboerderijen vallen niet onder de bescherming. Omstreeks 1970 heeft het I.V.R.O. vanwege ruimtegebrek het pand verlaten waarna het pand een nieuwe functie heeft gekregen.

Het I.V.R.O. gebouwd in 1952 naar ontwerp van M. Bolten onder leiding van rijksbouwmeester Friedhoff, heeft een u-vormige opzet gesitueerd rondom de ronde vijver en beïnvloed in ontwerp door de historische opzet van een buitenplaats bestaande uit een hoofdgebouw en twee bijgebouwen. De u-vormige opzet is traditioneel vormgegeven, met van oorsprong wit gekeimde gevels. Boven de hoofdingang van het hoofdvolume bevindt zich een RELIEF van A. Haytsma.

Het ontwerp voor het I.V.R.O. is afgestemd op, en beïnvloed door, de restanten van een oude formele, waarschijnlijk vroeg 19e-eeuwse TUINAANLEG, bestaande uit een grote ronde vijver verbonden door een sloot met een kleine ovale vijver, omsloten door open velden. Op een historische kaart uit 1732 is op deze plek de aanleg van een sterrenbos te herkennen, in 1815 uitgebreid tot het 'Groot Nergenasche Bosch', eigendom van het voormalige landgoed 'de Nergena'. Op de kadastrale minuut van 1832 zijn beide vijvers zichtbaar, eigendom van de toenmalige burgermeester van Bennekom, Theodorus Prins. Zijn huis met erf, gelegen ten noorden van de tuinaanleg, wordt op de historische topografische kaarten uit het eerste kwart van de 20ste-eeuw aangeduid met 'Klein Nergena'. De vijvers vertegenwoordigden natuurschoon maar hadden ook een functie voor de visvangst. Vanwege de sterke architectuurhistorische relatie met het instituut is de tuinaanleg met daarin de beeldbepalende ronde vijver beschermd als onderdeel van het complex.

Bij de opening van het gebouw hebben de nazaten van de familie Prins drie onderdelen van het voormalige landgoed 'de Nergena' aan het I.V.R.O. geschonken: de zonnewijzer op natuurstenen sokkel, de bolvormige bekroningen met acanthusblad versiering en een haardplaat. De zonnewijzer en de bekroningen hebben een functie als TUINSIERAAD gekregen in de tuinaanleg van het I.V.R.O., de haardplaat in de hal van het instituut is tijdens het bezoek op 21 juli 2009 niet aangetroffen. Het I.V.R.O. kreeg de naam 'Groot Nergena' als verwijzing naar de geschiedenis van de grond waarop het gebouw is gesitueerd.