Zonne-energie en monumenten
Ook als eigenaar van een monument kunt u gebruik maken van zonne-energie. Zelfs als u op uw eigen dak of erf geen zonnepanelen mag plaatsen. Bekijk wat voor uw monument geschikt is of ontdek welke alternatieven er zijn.
Systemen voor zonne-energie
Er zijn vier manieren om met uw pand stroom of warmte op te wekken met de zon:
- Zonnecollectoren voor warmtewinning
- Zonnepanelen voor stroomopwekking
- Hybride systemen die stroom én warmte opwekken
- Speciale bouwmaterialen zoals dakpannen voor stroomopwekking
Als eigenaar van een monument of een beeldbepalend zijn alleen de eerste drie opties voor u geschikt. Bij de vierde optie worden door het vervangen van de originele bouwmaterialen de monumentale waarden van uw pand aangetast. Op een nieuwbouw of een aanbouw kunt u wel gebruik maken van stroomopwekkende bouwmaterialen.
Wat is de beste plek?
Bij reguliere woonhuizen en gebouwen worden zonnepanelen of -collectoren bijna altijd op het dak geplaatst. Als uw pand een monument is of valt binnen een beschermd stads- of dorpsgezicht, dan is zonne-energie alleen in bepaalde gevallen mogelijk.
Bij monumentale panden plaatst u zonne-energiesystemen het liefst:
- op het erf in plaats van op het dak;
- op een plat dak in plaats van een schuin dak;
- op bijgebouwen in plaats van op het hoofdgebouw.
Het systeem toch op uw historische dak plaatsen
Plaats u het systeem toch op een historisch dak of erf, hou er dan rekening mee dat deze dalen in waarde. Om de dakpannen te behouden, mag u het systeem er alleen los boven plaatsen in plaats van tussen de dakpannen. Ook mag het niet zichtbaar zijn vanaf de openbare weg.
Wanneer is het niet mogelijk?
Zonne-energie is niet voor elk monumentale pand een mogelijkheid. U kunt geen gebruik maken van zonne-energie als:
- uw monument een speciale cultuurhistorische waarde of betekenis heeft;
- u een dak heeft met een bijzondere vorm, zoals ronde of spitse daken;
- u een dak heeft met pannen in een bijzonder of decoratief patroon;
- u een dak heeft van materialen die minder vaak voorkomen, zoals riet, leien, metalen en zeldzame typen dakpannen;
- uw dak onderdeel uitmaakt van een bijzonder historisch dakenlandschap.
Alternatieven voor zonne-energie
Zonne-energie is gelukkig niet de enige manier waarmee u duurzaam kunt wonen en energie kunt besparen. Is zonne-energie geen optie voor uw monument? Kijk dan eens naar andere opties zoals groene stroom, coöperatieve zonnepanelen of andere duurzame energiesystemen.
-
Energiebesparende maatregelen
Begin met het duurzamer maken van uw pand met kleine dingen zoals tochtstrips, energiezuinige verlichting of een goede regeling van uw cv. Deze kleine maatregelen kunnen al voor een groot verschil zorgen!
-
Coöperatieve zonnestroom
Ook zonder zelf zonnepanelen op uw dak te hebben, kunt u gebruikmaken van zonne-energie. Dit doet u door zonnepanelen te delen. Hierbij bent u samen met anderen eigenaar van een installatie van zonnepanelen.
-
Duurzame energiesystemen
Zonne-energiesystemen zijn niet de enige milieuvriendelijke of duurzame installaties. Mogelijk zijn andere systemen geschikter voor uw monument. Denk hierbij aan HRe-ketels, houtgestookte cv-ketels en cv-kachels, warmtepompen en hybride warmtepompen.
Is een vergunning nodig?
In de meeste gevallen heeft u een omgevingsvergunning nodig voor het plaatsen van een zonne-energiesysteem. Dit geldt voor systemen die u plaatst:
- op monumenten;
- op panden in een beschermde stads- of dorpsgezicht;
- op erven zoals tuinen;
- op andere plekken van gebouwen dan het dak.
Vergunningvrij zonne-energiesystemen plaatsen
Voor beschermde stads- en dorpsgezichten is soms geen vergunning nodig bij plaatsing op het schuine achterdakvlak. Dit mag echter alleen als de installatie op het dakvlak niet is te zien vanaf de openbare weg. Uw gemeente kan u meer vertellen over welke voorwaarden er voor uw pand gelden.
Vind de juiste expert
Ook voor het plaatsen van zonne-energiesystemen is uw gemeente uw eerste aanspreekpunt. Ga voordat u een plan uitwerkt of een zakelijke verplichting aangaat, in gesprek met uw gemeente. De gemeente kan aangeven wat uw kansen zijn op een vergunning en eventueel ook hoe u die kans vergroot.
Heeft de gemeente uw plannen goedgekeurd? Laat dan een ervaren installateur uw systeem plaatsen. In onze SpecialistenWijzer vindt u een uitgebreid overzicht van vakmensen die u kunnen helpen.
Meer over monumenten en zonne-energie
Zonne-energie in de historische omgeving
In deze gids leest u meer over het toepassen van zonne-energie bij monumenten en historische gebouwen, hun omgeving en beschermde stads- of dorpsgezichten.
Wegwijzer voor eigenaren en huurders
Deze publicatie helpt eigenaren en huurders op weg die zonne-energie overwegen bij een monument of binnen een beschermd gezicht.
Infographic zonnepanelen op erfgoed
Van grachtenpand tot jaren dertigwoning en van kerk tot industrieel erfgoed: voor verschillende monumenten zijn er verschillende mogelijkheden voor het plaatsen van zonnepanelen. Je bekijkt ze in de infographic van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Versoepeling adviesbeleid zonnepanelen
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) past zijn adviesbeleid aan voor zonnepanelen (pv-cellen) op monumenten. Doel is om monumenteneigenaren meer mogelijkheden te geven om gebruik te maken van pv-cellen bij de verduurzaming van hun monument.
Zonne-energie
Ook monumenten kunnen van het gas af!
Veelgestelde vragen
-
Mag ik zonnepanelen plaatsen?
Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland vertelt over de meest gestelde vragen over zonne-energie.
Wim Jakobsen en zijn collega’s krijgen vaak vragen over verduurzaming. ‘Bij zeker 75% van de eigenaren waar wij over de vloer komen, gaat het gesprek hierover. Ze veronderstellen dan vaak al dat zonne-energie afvalt. ‘omdat dat bij monumenten niet mag.’ Maar dat hoeft niet zo te zijn, dat hangt echt van de lokale situatie af. Onder bepaalde voorwaarden kan het vaak wel. De vergunningverleners letten vaak op de zichtbaarheid van de panelen vanaf de openbare weg. Op de achterzijde van het dak of op een tussendak zijn er dan vaak wel mogelijkheden.’‘Sommige eigenaren hebben op hun erf andere gebouwen staan, die geen monumentale status hebben. Die kunnen een optie zijn om zonnepanelen – of collectoren op te plaatsen. Ook dat is afhankelijk van de lokale situatie. Soms kun je panelen op een plat dak leggen, op een schuurtje bijvoorbeeld. Ze zijn dan vanaf de straat minder goed te zien. Let dan wel even op de constructie: is die sterk genoeg? Panelen op een plat dak worden verzwaard, dat gewicht kan niet elke constructie aan. We hebben hier in Middelburg een proef gedaan met panelen aan de gevel, ook in de kleur van de gevel. Dat is een mogelijkheid, maar het is een heel kostbare zaak, dus voor de meeste eigenaren geen optie.’ (toch nieuwsgierig? Google op zonnepanelen en schouwburg Middelburg. Dit is een modern pand in een beschermd stadsgezicht.)
-
Zijn er ook eigenaren die zonnecollectoren plaatsen?
Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland vertelt over de meest gestelde vragen over zonne-energie.
‘Met zonnepanelen wek je energie op, met zonnecollectoren zorg je voor je warme tapwater. Ik hoor er niet veel eigenaren over, maar wij benoemen het altijd wel in gesprekken. Zonnecollectoren vragen binnen vaak om wat meer aanpassingen, je hebt bijvoorbeeld ruimte nodig voor je boiler. Maar collectoren zijn soms buiten wel beter te plaatsen. Je hebt er vaak maar twee of drie nodig om de behoefte aan warm water af te dekken. Maar vaak blijft er toch ook nog wel bijverwarming nodig. Bijvoorbeeld wanneer een grote familie achter elkaar doucht of wanneer in de winter onvoldoende warm tapwater geleverd kan worden via de collectoren. Dat kan ook een belemmerende factor zijn voor eigenaren.’ -
Wat levert zonne-energie mij op?
Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland vertelt over de meest gestelde vragen over zonne-energie.
‘Investeren in zonnepanelen of -collectoren is populair, omdat het ook meteen wat oplevert: in warmte of energie en in geld. Die rekensom moet iedere eigenaar voor zich maken. Kijk je naar zonnepanelen, dan is het goed eerst te weten wat je jaarverbruik aan elektriciteit is. En vergeet niet te checken of je dat verbruik nog terug kunt schroeven, bijvoorbeeld door een oude koelkast te vervangen door een nieuwe. Dat is echt de eerste stap: energievraag verminderen. Pas daarna kijk je naar zelf energie opwekken.’‘Weet je je energieverbruik, dan kun je gaan uitrekenen hoeveel panelen je nodig zou hebben om dit jaarverbruik zelf te gaan opwekken. En dan is de vraag: heb je voldoende geschikt dakoppervlak om dit kwijt te kunnen? De opbrengst per paneel wordt door technische vernieuwingen steeds groter, dus die rekensom valt steeds gunstiger uit. De terugverdientijd loop nu met die hoge energieprijzen hard terug. Er wordt momenteel al gesproken over een terugverdientijd van 4 à 5 jaar.’
Over kosten en baten vind je hier meer informatie: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/zonnepanelen/(external link)
-
Waar moet ik zonnepanelen plaatsen? Ik heb geen dak op het zuiden.
Wim Jakobsen, teamleider van de Monumentenwacht in Zeeland vertelt over de meest gestelde vragen over zonne-energie.
‘Veel mensen denken dat je zonnepanelen op de zon moet richten, maar dat is niet waar. Het gaat niet om zon, maar om licht. Opbrengst heb je altijd, tenminste als er licht op je panelen valt. Het zal dan misschien niet de volle 100% zijn, maar rendement is er. Schaduw van schoorstenen en bomen, daar moet je dus wel rekening mee houden. Dat heeft veel meer effect op de opbrengst, dan hoe de zon op je panelen valt. Er zijn online mooie rekenmodellen te vinden, waar je de gegevens van je pand op kunt invoeren, zoals de hellingshoek en de nokrichting.’
Milieu centraal heeft een handige check gemaakt, waarmee je kunt uitzoeken of zonnepanelen voor jouw pand een optie zijn: https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/zonnepanelen/zonnepanelen-hoe-geschikt-is-je-dak/