Het Friese erfgoed bepaalt in hoge mate de kwaliteit van onze leefomgeving, vormt een rijke inspiratiebron voor kunst en cultuur en draagt zo bij aan brede welvaart. Of het nu archieven, musea, geschiedenisonderzoek, terpen, monumenten, dorpsgezichten of cultuurlandschappen zijn: samen vertellen zij het Ferhaal fan Fryslân. De provincie Fryslân wilde waarde van het erfgoed koppelen aan de nieuwe ontwikkelingen die op ons af komen  zoals energietransitie en krimp.

De belangrijkste beleidsaccenten binnen het Friese erfgoedbeleid voor 2021- 2024 zijn: 

• Vergroten zichtbaarheid en internationalisering.
• Ferhaal fan Fryslân borgen en vertellen en het maken van een toetsingskader voor musea.
• Erfgoed inzetten als fundament, meerwaarde en inspiratie voor nieuwe opgaven.
• Meer rijksmonumenten restaureren.
• Inzetten op de Fryske Pleats.
• Samenwerking met gemeenten, instellingen en vrijwilligersorganisaties.

De Cultuurhistorische Kaart Fryslân stelt informatie beschikbaar van aardkundige, archeologische, historisch- geografische en bouwhistorische aard in de provincie Fryslân. De kaart geeft aan welke cultuurhistorische elementen en structuren op provinciale schaal van betekenis zijn. 

Het Klimaat Ontzorgingsprogramma van provincie Fryslân is opgezet om eigenaren van  klein maatschappelijk vastgoed te ondersteunen in het verduurzamen van hun gebouwen. 

Het verduurzaming van musea en (publiekstoegankelijke) monumenten is vaak complex. Dat komt o.a. omdat er rekening moet worden gehouden met vele facetten. Musea en monumenten zijn dus echt maatwerk. Samen met de koepelorganisaties Museumfederatie Fryslân (external link), Monumentenwacht Fryslân (external link) en Steunpunt Monumentenzorg Fryslân (external link) zorgen we voor dat maatwerk.

Het budget voor het uitvoeren van de maatregelen valt overigens niet binnen het programma. Er zijn aantrekkelijke financieringsvormen mogelijk, daar kijken we met u naar. Ook kan gezocht worden naar vormen van vraagbundeling. Dit betekent dat de voorgenomen maatregelen bij verschillende eigenaren worden samengevoegd, hierdoor kan het soms makkelijker zijn om (aantrekkelijke) financiering te krijgen.

De provincie Fryslân stelt in 2023 tweemaal subsidie beschikbaar voor het verduurzamen van mienskipsgebouwen, gebouwen met een maatschappelijke functie. Wij faciliteren dit omdat de panden belangrijk zijn voor de leefbaarheid in Fryslân.

Per project is maximaal € 35.000,- beschikbaar, mits dit maximaal 70% van uw totale subsidiabele projectkosten betreft. De overige projectkosten zult u dus zelf, of middels andere fondsen of overheden moeten financieren (zoals het ISDE of de BOSA). Naast de verduurzamingsmaatregelen mogen ook de bijkomende kosten worden meegenomen in het plan. Bijvoorbeeld: u wilt zonnepanelen op het dak leggen,  maar hiervoor moet u eerst het dak vervangen. Dan kunt u de vervanging van het dak ook meenemen in het project.

Bent u eigenaar van maatschappelijk vastgoed? Of houdt u zich bezig met het verduurzamen van maatschappelijk vastgoed? Zoals scholen, overheidsgebouwen, zorginstellingen of rijksmonumenten? De nieuwe Subsidieregeling duurzaam maatschappelijk vastgoed (DUMAVA) komt eigenaren van bestaand maatschappelijk vastgoed tegemoet in de kosten om te verduurzamen. U krijgt subsidie voor energieadvies, een energielabel en verduurzamingsmaatregelen.

Het is op dit moment niet mogelijk DUMAVA aan te vragen. De regeling is eerder gesloten dan verwacht, omdat het budget overtekend is. Dit betekent dat er meer aanvragen zijn ingediend, dan er geld beschikbaar is. DUMAVA gaat begin januari 2024 nog een keer open.

De provincie Fryslân stelt een subsidie beschikbaar voor:

• Restauratie van rijksmonumenten;
• Herbestemming van rijksmonumenten;
• Onderhoud van rijksmonumentale molens;
• Restauratie en herbestemming gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden;
• Plankosten.

Voor monumenten met een woonfunctie is het niet mogelijk om deze subsidie aan te vragen. 

Goed nieuws voor eigenaren van vijfendertig Friese rijksmonumenten, gemeentelijke monumenten en karakteristieke panden. Zij kunnen aan de slag met plannen voor onderhoud of restauratie. Niet alleen de grote monumenten komen in aanmerking voor subsidie. Eén van de vier theehuisjes tegen het Noorderbolwerk in Franeker heeft subsidie toegekend gekregen voor restauratie van het dak.

In de eerste helft van de 17de eeuw lieten de professoren siertuinen met zomerkoepels aanleggen. Verder hadden in de stad alleen de stinzen een koepel in de tuin. Pas na 1734 mochten  ook in de tuinen van huizen koepels worden gebouwd. In 1746 werd de grond tussen het bolwerk en o.a. de Eisingastraat beschikbaar voor particulieren en mocht tot aan het bolwerk een tuin met toebehoren aangelegd worden waaronder dit theehuis.

Wilt u weten welke monumenten ook subsidie hebben ontvangen?

Voor de Friese identiteit, geschiedenis en landschap vormt de boerderij een rode draad. De provincie Fryslân stelt een subsidie beschikbaar voor restauratie of herstel van het dak van boerderijen die beschermd zijn als rijks- of gemeentelijk monument of als karakteristiek in het bestemmingsplan. Een voorwaarde om aanspraak te maken op deze subsidie is dat het dak of dakvlak in een matige of slechte onderhoudsstaat zijn. 

Bent u eigenaar van een gebouw binnen bestaand bebouwd gebied of eigenaar van een karakteristieke boerderij buiten bestaand bebouwd gebied? Dan kunt u mogelijk subsidie aanvragen voor het herbestemmen van dit gebouw naar nieuwe zelfstandige woonruimte of flexwoonruimte. Van 1 juli 2022 tot en met 24 december 2022 wordt de subsidieregeling opengesteld.

Het Kenniscentrum Herbestemming Noord is in 2013 ontstaan op initiatief van de drie noordelijke steunpunten, volledig ondersteund door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de drie noordelijke provincies. Doel van het Kenniscentrum Herbestemming Noord is een duurzame herbestemming tot stand te brengen met een zo kort mogelijke procedure, met zo beperkt mogelijke kosten, met zo veel mogelijk gebruikmaking van de monumentale waarden en karakteristieken en met optimale inzet van subsidies en andere financieringsregelingen. Het Kenniscentrum Herbestemming Noord is een spin in het web, een facilitator en een verbinder. 

Het project Erfgoed Deal K(l)eigoed Waddenkust wil toekomstige K(l)eigoedachtige projecten ondersteunen met:

1. ondersteuning en advies;
2. subsidies en leningen. 

Dit project is onderdeel van de Erfgoed Deal (external link). Meer info over het project K(l)eigoed waaronder het projectplan is te vinden via de provinciale website. 

Het Friese cultuurlandschap is al stokoud en kent een verhalenrijke geschiedenis. Om de identiteit van ons cultuurlandschap te behouden, moeten we er echter voor waken dat we bepaalde landschapselementen niet volledig laten verdwijnen.

Er zijn 12 maatregelen ontwikkeld die op verschillende cultuurlandschappen van toepassing zijn. Geïnteresseerden die mee willen doen, kunnen zich in ieder geval tot en met augustus 2023 bij één van de Friese agrarische collectieven of Landschapsbeheer Friesland aanmelden.

In een cultuurlandschap, een door mensen aangelegd landschap, is er altijd een relatie geweest tussen de bodem, de waterstand en het type landschapselement. Bij de herstel- of aanlegwerkzaamheden wordt rekening gehouden met deze samenhang. Om die reden zijn de maatregelen gebonden aan een aantal (geografische) selectiecriteria.

Project Herstel Agrarisch Cultuurlandschap – Fryslân wordt gefinancierd uit het Programma voor Plattelandsontwikkeling (POP3) en ELFPO (external link) (Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling) en de Provincie Fryslân.

Het Cultuurfonds, het Nationaal Restauratiefonds en negen provincies werken samen in de Cultuurfondsen voor Monumenten. 

Uit het fonds worden laagrentende leningen verstrekt voor de restauratie, verduurzaming en herbestemming van gemeentelijke en provinciale monumenten of karakteristieke panden. De Cultuurfondsen hebben daarmee een belangrijke rol in het versterken van lokaal erfgoed en daarmee het behoud van het unieke karakter en identiteit van regio’s. En wordt een bijdrage geleverd aan het versnellen van de energietransitie en worden monumenten klaar gemaakt voor de toekomst.

Er is veel belangstelling voor de Cultuurfonds-hypotheek. In een aantal provincies zijn er daardoor beperkt middelen beschikbaar om laagrentende leningen te kunnen verstrekken. Wilt u zekerheid voordat u een aanvraag doet? Neem dan contact met op met het Restauratiefonds via 088 - 2539020. 

Het Cultuurfonds heeft in elke provincie een afdeling die lokale of regionale projecten ondersteunt. 

Friese Anjer
Het Friese fonds eert jaarlijks een persoon, vereniging of instelling die zich heeft ingezet voor de Friese cultuur of die het Cultuurfonds een stimulans wil geven. De prijs bestaat uit een speld en een bedrag van € 5.000.

Talentprijs
De Talentprijs wordt tegelijk met de Friese Anjer uitgereikt. De Talentprijs is bedoeld voor een begaafd persoon of een begaafde groep die een bijzondere, artistieke prestatie heeft geleverd binnen de cultuur en natuur én de potentie heeft een succesvolle carrière op te bouwen door je nog verder te ontwikkelen. De winnaar krijgt naast de oorkonde een bedrag van € 1.500 euro.

De Monumentenwacht Fryslân helpt monumenteneigenaren en -beheerders van hun monument(en) springlevend te houden. Dit doen zij door het uitvoeren van bouwkundige inspecties en aankoopkeuringen, het bieden van begeleiding bij restauraties en renovaties en door het geven van advies op het gebied van vergunningen, subsidies en verduurzaming.

Vergoeding duurzaamheidsadvies
Naast onze duurzaamheidsleningen heeft het Restauratiefonds een budget beschikbaar voor financiële ondersteuning bij het kwalitatief verduurzamen van uw monument. Dit doen wij door een deel van de kosten van een duurzaamheidsadvies te vergoeden. Wilt u meer informatie? Bekijk de voorwaarden (external link).

• Het Steunpunt Monumentenzorg Friesland (external link) heeft als doelstelling het bevorderen van de kwaliteit van de integrale zorg voor onroerend cultureel erfgoed in de provincie Fryslân. Zij geven actuele informatie over de monumentenzorg, archeologie en al het andere erfgoed in Fryslân.
• Cultuurhistorisch Centrum 'De Tijd'  (external link)
• Tresoar (external link) is de bewaarplaats van de geschiedenis van Fryslân. Zij fungeren als verbinder van verleden, heden en toekomst, van kennis en ervaringen en van culturen en generaties.
• Wordingsgeschiedenis van Fryslân (external link)
• Friesland op de kaart (external link) bundelt een grote hoeveelheid historisch kaartmateriaal van Friesland toegankelijk. 
• Fries filmarchief (external link)