Tetterodeweg 27, Overveen
Inleiding
Voormalig MACHINEGEBOUW, onderdeel van het waterwincomplex "Waterleidingbedrijf Zuid-Kennemerland", in de stijl van de neo-renaissance, in 1897-1898 gebouwd naar ontwerp van J. Schotel. Het gebouw onderging na de bouw diverse wijzigingen. Zo werd het in oorsprong T-vormige hoofdvolume aan de voorzijde (Z) rond 1950 aan weerszijden van de middenrisaliet in dezelfde stijl vergroot en werd aan de noordzijde een volume aangebouwd. Deze uitbreidingen gebeurden in aangepaste stijl. Kort na 1970 verdween de hoge ronde schoorsteen aan de noordzijde en werd ook de grote koekoek in de nok door in het dakschild met liggende lichtvensters vervangen. Recent werd de machinehal ten behoeve van de huidige tekenkamer-functie voorzien van een verdiepingvloer en kreeg het gebouw een brede getoogde ingang aan de achterzijde, waarboven een gebeeldhouwde sculptuur net het stadswapen van Haarlem (afkomstig van het in 1968 gesloopte ontijzeringsgebouw) werd aangebracht. Het oorspronkelijke karakter van het gebouw is door deze wijzigingen echter herkenbaar gebleven.
Omschrijving
In oorsprong op T-vormig, doch door diverse uitbreidingen thans op vrij grondplan staand machinegebouw, dat in oorsprong één grote hal met aangrenzende kolenbunker aan de oostzijde bevatte. Het oorspronkelijke T-vormige hoofdvolume is de voormalige machinehal, geplaatst onder zadeldak met zwarte geglazuurde kruispan en groot lichtvenster in de nok. Dit zadeldak heeft de noklijn evenwijdig aan de voorzijde (Z) van het gebouw en wordt aan de west- en oostzijde begrensd door puntgevels met gedecoreerde toppen. Aan de voorzijde heeft de middenpartij (voormalige middenrisaliet) een puntgevel met gedecoreerde top die via een steekkap in verbinding staat met het zadeldak. De eerder genoemde uitbreidingen aan weerszijden hebben boven de kroonlijst een uit natuur- en baksteen opgebouwde balustrade met bolvormige bekroningen op de hoeken. De balustrade bestaat uit een lage gemetselde arcade met basementen, sluitstenen en afdekking aan de bovenzijde in natuursteen.
Het muurwerk is opgetrokken in rode baksteen afgewisseld door natuursteen en oranjerode baksteen voor de decoratie. Het muurwerk wordt boven een uitgemetselde plint geleed door lisenen en tandlijsten met daartussen spaarvelden met speklagen. In elk spaarveld bevindt zich een getoogd metalen venster met meerruitsramen. De puntgevels aan zuid- en oostzijde hebben in de top een rond ijzeren venster. De in oranjerode baksteen uitgevoerde ontlastingsbogen die de togen boven vensters en hoofdingang vormen zijn steeds gedecoreerd met een forse sluitsteen. De ronde vensters in de puntgevels zijn op vier punten met natuursteen gedecoreerd. De hoofdingang in de middenpartij aan de zuidzijde heeft zware dubbele paneeldeuren met glas-in-lood in het getoogde bovenlicht. Glas-in-lood bevindt zich ook in de vensterreeks onder de kapvoet aan de achterzijde van het gebouw. In het muurwerk boven de ingang bevindt zich een sculptuur met het stadswapen van Haarlem. Een dergelijk wapen siert ook de achterzijde van het gebouw boven de getoogde ingangspartij (zie inleiding). In het gebouw is de oorspronkelijke ijzeren draagconstructie bewaard gebleven. Deze constructie bevat onder meer gietijzeren zuilen en consoles en geklonken overspanningen van getrokken ijzer. De binnezijde van de kap is beschoten met diagonaal beschot in vakken. Aan de oostzijde van de oorspronkelijke hal is het in kleurig metselwerk uitgevoerde trappenhuis bewaard gebleven. De oostelijke wand van de machinehal bevat een grote, centraal geplaatste gedenksteen met de bouwdatum en de namen van stichters en architect. Op de oorspronkelijke halvloer bevinden zich nog de bevestigingspunten van twee verdwenen stoommachines.
Waardering
Het voormalige machinegebouw is van algemeen belang als historisch-functioneel onderdeel van het waterwincomplex "Waterleidingbedrijf Zuid-Kennemerland" en uit cultuur-, architectuurhistorisch en typologisch oogpunt als een voorbeeld van in neo-renaissancistische bouwtrant opgetrokken bedrijfsarchitectuur uit de late 19de eeuw.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
In de duinen bij Overveen gelegen waterwincomplex "Waterleiding Zuid-Kennemerland", omvattende zeven onderdelen: WATERTOREN; DIRECTEURSWONING; MACHINEGEBOUW; ENKELE DIENSTWONING; DUBBELE DIENSTWONING; ROND NAFILTERGEBOUW MET REINWATERKELDER I;VOORFILTERGEBOUW MET REINWATERKELDER II. Het complex dat in 1897-1898 werd gebouwd in opdracht van de Gemeente Waterleiding Haarlem, in verband met de ingebruikstelling van een eigen gemeentelijke waterwinplaats en een waterleidingnet. Voor de winning van het water werd een duingebied ten noorden van de rond 1925 geopende Zeeweg in gebruik genomen. Het te beschermen complex wordt aan de noordzijde begrensd door de Zeeweg, aan de zuidzijde door het aan de Brouwerskolkweg gelegen complex van Publieke Werken van de gemeente Bloemendaal, aan de zuidzijde door de Tetterodeweg en aan de westzijde door een uitgestrekt duingebied. Het complex werd rond 1935, 1950 en 1965 uitgebreid en gemoderniseerd. De belangrijkste laat 19de-eeuwse onderdelen en de onderdelen van rond 1935 vallen onder de complexbescherming. NB. De rond 1950 gerealiseerde reinwaterkelder III, gelegen ten zuiden van de Tetterodeweg, valt buiten de bescherming. Het waterwincomplex ressorteert thans onder de regionale Waterleiding Zuid Kennemerland.
Omschrijving
Het meest markante object is de watertoren, gesitueerd op een duintop ten zuiden van het min of meer driehoekige complex. Ten westen van deze duintop staan op een relatief vlak terrein de overige objecten. Min of meer in de as van de voormalige hoofdingang aan de Tetterodeweg staat het machinegebouw, waarvan de aangrenzende kolenbunker via een (verdwenen) aftakking van de spoorlijn Overveen-Zandvoort werd voorzien van kolen ten behoeve van de stoommachines. Rechts van deze ingang staat de voormalige directeurswoning. Links van de ingang stond het door J. Schotel ontworpen ontijzeringsgebouw (1897-1898) dat deel uitmaakte van de bebouwing in de stijl van de neo-renaissance. Dit ontijzeringsgebouw maakte rond 1968 plaats voor de huidige bebouwing, nadat de functie van ontijzering en voorfiltering reeds in 1936 was overgenomen door het toen in gebruik genomen voorfiltergebouw. Een centraal onderdeel is een groot rond filtergebouw, een in oorsprong open bassin rond een gesloten kern die respectievelijk functioneerden als nafilter en reinwaterkelder. Het ronde filtergebouw werd in 1948 overdekt. Ten zuiden van dit filtergebouw staat het eerder genoemde filtergebouw uit 1936 met reinwaterkelder II. Ten westen van deze reinwaterkelder staat bij de westelijke toegang tot het terrein de enkele dienstwoning; bij de noordelijke ingang aan de Zeeweg staat de dubbele dienstwoning.
Waardering
Het waterwincomplex "Waterleiding Zuid-Kennemerland", met de zeven afzonderlijk te beschermen onderdelen: watertoren, directeurswoning, machinegebouw, enkele dienstwoning, dubbele dienstwoning, rond nafiltergebouw met reinwaterkelder I, voorfiltergebouw met reinwaterkelder II, is van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt als grotendeels gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een laat 19de-eeuws waterleidingbedrijf met toevoegingen uit de eerste helft van de 20ste eeuw.
Eigenschappen
Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
---|---|---|---|---|
Machinegebouw(M) | Boerderijen, molens en bedrijven | Industrie | oorspronkelijke functie | Ja |
Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Tetterodeweg | 27 | – | 2051 EG | Overveen | – | – | Ja |
Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
---|---|---|---|---|
– | A | 10994 | – | Bloemendaal |
Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
---|---|---|---|
1897 | 1898 | – | vervaardiging |
1950 | 1970 | – | verbouwing |
Name | Beroep | Notitie |
---|---|---|
Schotel, J. ; Noord-Holland | architect / bouwkundige / constructeur | – |