Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), TOEGANGSBRUG MET TOEGANGSHEK (3), INRIJPOORT (4), POORT (5), MOESTUIN MET TUINMUUR ANNEX SLANGENMUUR EN KAS (6), TUINMANSHUISJE (7), BRUGGETJE (8), HET MELKBRUGGETJE (9), BRUG MET SLUISJE (10), ZWARTE SCHUUR MET TEERPAAL (11), BOERDERIJ (12). Ten westen van de dorpskern van Bergen, tegen de duinrand ligt de buitenplaats "t Oude Hof", die in 1643 door Anthonis Studler van Surck werd gesticht. Studler van Surck kocht de heerlijkheid van Bergen van de erven van Holstein-Schaumburg en werd in 1641 voor de Leenkamer van Holland ermee beleend, waarna Studler van Surck plannen opstelde voor de aanleg van een classicistische buitenplaats bestaande uit een groots opgezet rechtlijnig lanenpatroon waarbinnen een buitenhuis was gelegen, zoals de kaart van Jan Jansz. Dou uit 1662 aantoont. Met de Franse filosoof René Descartes wisselde Van Surck uit over de aanleg van de buitenplaats, die volgens een zeventiende-eeuws classicistisch proportieschema, gebaseerd op muzikale verhoudingen, werd uitgevoerd (septiemakkoord 15:6:5:4). In 1643 werd begonnen met de uitvoering van de aanleg, waarvan de structuur thans nog in vrij originele staat aanwezig is. Deze bestaat uit het 'vierkante deel', waarop de huisplaats is gelegen, en het rechthoekige deel ten noorden hiervan, waarop wildbanen waren gesitueerd. Een tekening van 't Huijs van Bergen' uit 1652 laat een corps de logis zien geflankeerd door twee bouwhuizen die een vierkant voorplein omsluiten. Het geheel is gelegen op een omgracht eiland, dat deel uitmaakt van een reeks van drie. In 1660 werden de twee bouwhuizen voltooid, het hoofdgebouw werd nooit gebouwd. In ca.1830 werd het westelijke bouwhuis geheel afgebroken. Toen J.J.H. van Reenen de buitenplaats in 1851 kocht, verbouwde deze het oostelijke bouwhuis tot het huidige neoclassicistische pand. Een deel van de oostelijke helft van de terreinen van de buitenplaats werden in de eerste decennia van de 20ste eeuw bestemd voor de bouw van villa's; de structuur van de aanleg en omgrenzing bleef gehandhaafd. In 1955 kwam de buitenplaats in het bezit van de gemeente Bergen, die het gebouw afstond aan de Volkshogeschool (99-jarige erfpacht).

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De omgrenzing wordt bepaald door de volgende lanen: Sluislaan (zuid), Mosselenbuurt en Jan Willemlaan (west), Zuidlaan (noord), Sparren-, Eeuwige-, Ronde- en Kom- en van Haemstedelaan (oost). De structuur van het stratenpatroon met de nog deels bestaande omwalling aan de NO-zijde (bestaande uit de Komlaan, Kerkelaan en Guurtjeslaan), die een groot deel van de rechter helft van het 'rechthoekige' deel van de aanleg omkadert en doorkruist, valt eveneens onder de bescherming

Waardering

De HISTORISCHE BUITENPLAATS 'T OUDE HOF is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de vrij gaaf bewaard gebleven classicistische structuur (wallen, lanen, waterlopen) uit het midden van de 17de eeuw aangelegd op basis van een, van muzikale maatverhoudingen afgeleide proportieleer;

- als representatief en belangrijk voorbeeld van de 17de-eeuwse Hollands-classicistische tuinstijl;

- vanwege het in oorsprong 17de-eeuwse bouwhuis dat in 1852 in neoclassicistische stijl is verbouwd;

- vanwege de visuele samenhang tussen de verschillende complexonderdelen.