Inleiding

FABRIEKSCOMPLEX N.V. Nederlandse Schoen & Lederfabriek Bata inde stijlvormen van het Functionalisme gebouwd tussen 1933-38 naar ontwerp van architecten van de moederfabriek in Zlín en uitgevoerd door het eigen bouwbureau.

De fabriek ligt op een rechthoekig terrein. Aan de noordkant grenst hetWilhelminakanaal, aan oost- en zuidkant het bedrijventerrein Breeven en aan de noordwestkant gescheiden door een groenstrook de woningen van hetbijbehorende Batadorp. Oorpronkelijk was het terrein veel groter tot aan de spoorlijn Den Bosch-Eindhoven. De tennisbanen, nu temidden van het bedrijventerrein Breeven, behoorden tot het fabriekscomplex. Op het terrein staan verschillende gebouwen die in de loop der tijd diverse functies hebben vervuld. De hier genoemde functies van de gebouwen verwijzen naar de oorspronkelijke functie waarvoor ze gebouwd zijn. De bescherming betreft de drie oudste onderdelen van het complex namelijk: I schoenfabriek II kantoor III kousenfabriek De gebouwen I, II en III liggen in het verlengde van elkaar aan hetEuropaplein respectievelijk de Parkweg.

Omschrijving

onderdeel I (11 nummering Bata) De SCHOENFABRIEK uit 1934 is een drielaags onderkelderd bedrijfsgebouw onder plat dak met iets overstekende houten gootlijst. Vierkante lifttoren. Skeletbouw van gewapend beton, bepleisterd en gewit. IJzeren ramen met gewijzigde aluminium roedenverdeling en latere horizontale buitenzonweringen. Aan de zijkant een ijzeren brandtrap met bordessen. Aan de achterzijde enkele latere aanbouwen. In verband met uitbreidingsmogelijkheden is de fundering geschikt voor vijf bouwlagen.

Onderdeel II (21 nummering Bata)Het KANTOOR uit 1934 is een drielaags onderkelderd bedrijfsgebouw onder plat dak met iets uitstekende houten gootlijst. Vierkante lifttoren. Skeletbouw van gewapend beton, gepleisterd en gewit. IJzeren ramen met grotendeels gewijzigde aluminium roedenverdeling. Latere horizontale buitenzonweringen. Aan de voorzijde een latere uitbouw uit 1969 met luifel. Aan de zijkant een ijzeren brandtrap met bordessen. Aan de achterzijde een latere uitbouw. Herdenkingsplaquette 1940-1945 met bijbehorende verlichtingselementen, aangeboden door het personeel. Ook hier is rekening gehouden met uitbreidingsmogelijkheden. De fundering is geschikt voor vijf bouwlagen.

Onderdeel III (31 nummering Bata))De KOUSENFABRIEK uit 1938 is een drielaags onderkelderd bedrijfsgebouw onder plat dak met iets uitstekende houten gootlijst. Vierkante lifttoren, in verband met uitbreidingsmogelijkheid geschikt voor vijf verdiepingen. Skeletbouw van gewapend beton, gepleisterd en gewit. IJzeren roedenramen, deels origineel, deels gewijzigd in aluminiumroeden. Latere horizontale buitenzonweringen. Aan de zijkanten ijzeren brandtrappen met bordessen. Achterzijde met latere uitbouwen.

Waardering

Het fabriekscomplex van Bata is van algemeen belang. Het geheel heeft cultuurhistorische waarde als voorbeeld van een sociaal-economische ontwikkeling, namelijk de industrialisatie en internationalisering van Noord-Brabant in het Interbellum. Het is tevens van belang voor de typologische ontwikkeling van de hoogbouw voor de schoen- en lederindustrie, onder invloed van de uitgangspunten van het Functionalisme. Het heeft architectuurhistorisch belang als karakteristiek en zeldzaam voorbeeld van het Functionalisme en als voorbeeld van fabrieksbouw met een sterk internationaal karakter. Het geheel heeft ensemblewaarden als functioneel onderdeel van de Companytown Batadorp, die voor Nederland als een zeer bijzondere stedenbouwkundige ontwikkeling aangemerkt dient te worden.