Inleiding

In de gemeente Haarlem gelegen BEGRAAFPLAATS, genaamd Algemene Begraafplaats Akendam, aangelegd naar ontwerp van J.D. Zocher jr. uit 1828 en in 1832 voor het eerst in gebruik genomen. De begraafplaats kwam tot stand ter plaatse van Zocher's buitenplaats Akendam aan de Schoterweg in de toenmalige gemeente Schoten. Het betreft hier de eerste buitenbegraafplaats van Haarlem, gesticht als gevolg van het verbod tot begraven binnen de bebouwde kom bij Koninklijk Besluit van 1827. De huidige omvang van de begraafplaats ontstond na uitbreidingen in 1887 en 1916, respectievelijk naar ontwerp van L.P. Zocher en L.A. Springer. Tussen 1925 en 1930 verloor de begraafplaats een deel van het oorspronkelijke karakter door onder meer de demping van een aantal vijvers aan de oostzijde ten behoeve van de verbreding van de Schoterweg. Het L-vormige, aan de oostzijde geknikte terrein, wordt omsloten door de Kleverlaan (zuid), ter Spijtstraat (west), Achterweg (noord en west), Pijnboomstraat (noord) en Schoterweg (oost). Het terrein ligt gemiddeld enige meters hoger dan het omringende maaiveld. Onder de bescherming vallen de volgende onderdelen: de hoofdingang (A); de noordelijke zij-ingang (B); de zuidelijke zij-ingang (C); de houten abri (D); het openbaar mausoleum (E); een materiaalbewaarplaats (F); het grafmonument van C. Outshoorn (G); de houten kapel (H); de Joodse begraafplaats (I); de grafstenen van J.D. en L.P. Zocher (J, K); een rustieke gietijzeren brug (L); het grafmonument van Jaap Eden (M); de parkaanleg met bijbehorende padenstelsels, waterpartijen en beplanting van de begraafplaats (N); het grafmonument van J. Outshoorn (O).

Omschrijving

De 19de-eeuwse parkaanleg is gebaseerd op de Engelse landschapsstijl, de vroeg 20ste-eeuwse uitbreiding is meer geometrisch van karakter. Er is sprake van een duidelijke samenhang tussen de parkaanleg en de situering van graftekens en architectuur. De meeste beschermde objecten liggen in het 19de-eeuwse gedeelte van de begraafplaats, waarvan de oudste aanleg een protestants, Joods en rooms-katholiek gedeelte bevat. Het oudste object is hier de houten kapel, gebouwd in 1831 in neogotische trant. De Joodse begraafplaats ligt op een schiereiland en bevat een klein bouwvolume temidden van evenwijdige rijen graftekens. In ouderdom met de aanleg en eerste uitbreiding overeenkomend zijn de vier identieke hardstenen pijlers aan de Schoterweg die thans de twee zij-ingangen van de begraafplaats vormen. Dicht bij de Schoterweg staan de grafstenen van de beide Zochers, respectievelijk uit 1870 en 1915, alsmede het in 1876 geplaatste neo-classicistische monument boven het graf van C. Outshoorn. Neo-classicistisch van karakter is ook het mausoleum dat net als de aan de zijde van de Schoterweg gelegen kleine materiaalbewaarplaats werd opgetrokken in de uitbreiding van 1887. Over de waterpartij die de genoemde uitbreiding van de oudste aanleg scheidt, werd kort na 1887 de rustieke gietijzeren brug geplaatst. De gemetselde pijlers van de hoofdingang en de houten abri maken deel uit van de uitbreiding van 1916 ten westen van de voormalige Achterweg, die bij deze uitbreiding werd getransformeerd tot haaks op de nieuwe hoofdingang aan de Kleverlaan gelegen oprijlaan.

Waardering

De begraafplaats met bijbehorende onderdelen is ondanks genoemde wijzigingen uit de periode 1925-1930 vanwege de herkenbaar gebleven samenhang en de betekenis van parkaanleg en architectuur van algemeen belang uit cultuurhistorisch en architectuurhistorisch oogpunt alsmede uit het oogpunt van de tuinarchitectuur.