HISTORISCHE BUITENPLAATS OLDENGAERDE Westeinde 57 te Dwingeloo (gemeente Westerveld)

Omschrijving van het complex

In structuur en deels in detail gaaf bewaarde buitenplaats met HOOFDGEBOUW (1), HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG (2), BOUWHUIS (3), GRAFZERK (4), TOEGANGSBRUG (5), TOEGANGSHEK (6), DAGLONERSWONING (7), SOKKEL (8), DUIVENTIL (9), TUINBEELD (10). Ten zuidwesten van Dwingeloo aan het Westeinde ligt de historische buitenplaats Oldengaerde, die in de vijftiende eeuw door Reinold van Echten werd gesticht. Dit rechthoekige huis, dat aan drie zijden was omgracht, werd in het begin van de zeventiende eeuw vermoedelijk vergroot met twee ondiepe zijvleugels zodat een U-vormig plattegrond ontstond). Van 1660 tot 1782 was de havezate in het bezit van familie Van Dongen, waarbij onder het beheer van Cornelis van Dongen jr. het huis tot een rechthoek werd verbouwd, getuige de gedenksteen in de gevel met het jaartal 1717. Vermoedelijk eveneens uit 1717 dateren de bouwhuizen aan weerszijden van het voorplein, waarvan het rechter na een brand in 1825 werd afgebroken. De situatie van omstreeks 1717 wordt weergegeven op een tekening van C.Pronk uit 1732. Deze toont het classicistische huis met de ondiepe zijvleugels en de beide bouwhuizen. Een kaart uit het einde van de achttiende eeuw (1797; maker onbekend) laat het huis 'Aldengaarde' zien, gelegen binnen een rechthoekig aan drie zijden dubbel en aan de voorzijde enkel grachtenstelsel, op een as van symmetrie, gevormd door een oprij- annex zichtlaan (oost) en een zichtkanaal, het zogenaamde 'Grand Canal' (west). De overtuin en het bos aan de zuidzijde zijn ook weergegeven. In 1797 werd het goed verkocht aan prof. Wynoldus Munniks, die er krentenbossen aanplantte en exotische planten kweekte. Bij de verkoop in 1808 aan Aalt Willem van Holthe werd de havezate omschreven als 'Oldengaerde met twee grote schuren waarin stallingen voor paarden en vee, een washuis, knechtenkamers en een hovenierswoning, een oranjerie, tuinen met ene menigte beste vrugtbomen, persikenkast, plantagies, allees, cingels, slingerboschen, vijvers en gragten, benevens verscheidene fraaije tuinsieraden.....'. Thans is het huis in bezit van nazaten van de familie Westra-van Holthe.

Op de bij de omschrijving behorende kaart is de omgrenzing van het complex alsmede de aanduiding van de onderdelen aangegeven. De begrenzing is historisch bepaald en omvat de huisplaats aan het Westeinde met singels rondom, de overtuin en het bos met weiland aan de zuidzijde.

Waardering De HISTORISCHE BUITENPLAATS OLDENGAERDE is van algemeen cultuur-, architectuur- en tuinhistorisch belang: - vanwege de ouderdom; - als één van de weinige goed bewaard gebleven Drentse havezaten; - vanwege het in oorsprong 15de-eeuwse hoofdgebouw, dat in 1717 in classicistische stijl is verbouwd; - als voorbeeld van een buitenplaats in gaaf bewaarde 18de-eeuwse verschijningsvorm; - vanwege de historische tuin- en parkaanleg met 'grand canal'; - vanwege de visuele samenhang tussen de complexonderdelen.