Zuidereinde 11, 's-Graveland
Inleiding
HISTORISCHE TUIN- EN PARKAANLEG. Parkaanleg op uit de eerste helft van de 17de eeuw (vóór 1636) aangelegde als zodanig nog gaaf bewaarde rechthoekige kavel, door scheidingslooten van overige kavels van de 's-Gravelandsepolder en van de openbare weg (Zuidereinde) afgebakend. De zuidelijke kavelsloot werd na 1767, toen Schoonoord van Rontomwelgevallen werd gesplitst, aangelegd.
De aanleg wordt aan drie zijden (zuid-, west- en noord-zijde) door beukenlanen omgeven (19de eeuw). Aan de voor (west-)zijde van de buitenplaats, tussen de scheidingssloot en de openbare weg een rij eiken uit het begin van de 19de eeuw of ouder en ervoor het restant van een rij beuken (19de eeuw). De parkaanleg van Schoonoord is binnen het genoemde kader van beukenlanen van west naar oost in drie compartimenten opgesplitst; (1) de 'huisplaats', een open ruimte met nutstuinen, gazon en borders rondom het huidige huis Schoonoord (in oorsprong in de eerste decennia van de 20ste eeuw door Louis Copijn aangelegd) met voor dit huis een rij linden uit de 18de eeuw, die het erf van de oorspronkelijke boeren-hofstede uit de tweede helft van de 18de eeuw markeerde. Ten westen en zuiden van deze ruimte een parkbos met restanten van slingerpaden uit het einde van 18de eeuw; (2) een rechthoekig terrein met een groot slingerbos met vijverpartij in landschapsstijl met eilandje, thans met beuken uit tweede helft van de 19de eeuw beplant. Dit slingerbos is een zeer gaaf voorbeeld van een vroeg landschappelijke aanleg uit het einde van de 18de eeuw; (3) een parkbos met restanten van aanleg in landschapsstijl uit het einde van de 18de eeuw, waarvan het patroon van aanleg door opschot niet overal meer herkenbaar is. In de ZO-hoek een heuvelpartij, waarop oorspronkelijk een koepel was gesitueerd (aangegeven op het Kadastraal Minuutplan 1828 en voor het laatst vermeld in 1856). Tot de aanleg behoort voorts de toegangslaan (beuk) aan de achterzijde, die over het Trompenveld naar de achterzijde van het park van Schoonoord leidt en die al in een akte uit 1767, wanneer de ten zuiden gelegen buitenplaats Rontomwelgevallen recht van overpad verkrijgt, genoemd wordt. Wellicht werd na 1785, toen de eigenaar van Schoonoord, Joan Hodshon, het oostelijke deel van Schoonoord weer verwerft, deze laan als toegangslaan naar het aan de overzijde van het Zuidereinde gelegen oorspronkelijke huis Schoonoord aangelegd.
Genoemde aanleg in landschapsstijl heeft waarschijnlijk Joan Hodshon laten aanleggen, die in 1774 het westelijke deel en in 1785 het oostelijke deel van Schoonoord verwerft. De scheiding tussen deze twee delen, die vermoedelijk in 1767, wanneer Schoonoord van Rontomwelgevallen (Groenlust) wordt gesplitst, als een doorgang voor het vee tussen de weilanden van Rontomwelgevallen en Spiegelrust is aangelegd, is thans nog goed herkenbaar.
Waardering
De historische parkaanleg van de buitenplaats Schoonoord is van algemeen belang vanwege de cultuur- en tuinhistorische waarde van het formele lanenpatroon, dat in oorsprong uit de 18de eeuw dateert; het omgrenzingsplan van de buitenplaats met omlijsting van scheidingsloten en houtwallen, dat alszodanig een gaaf bewaarde kavel (kavel 18) van het in de jaren '30 van de 17de eeuw aangelegde patroon van 27 's-Gravelandse polderkavels vormt; en het slingerbos met vijver en eilandje dat een gaaf bewaard voorbeeld is van een laat 18de-eeuwse aanleg in vroege landschapsstijl.
Monumenten.nl maakt u wegwijs in monumentenland
Alles over monumenten onder één dak.
Een monument kopen, onderhouden of verduurzamen? Hier vindt u alle informatie, inspiratie en praktische tips.
Locatie
Inleiding
HISTORISCHE BUITENPLAATS "Schoonoord", gelegen op een uit de eerste helft van de 17de-eeuw daterende rechthoekige kavel, heeft grotendeels door ontwikkelingen in aanleg en bebouwing in de 19de en 20ste eeuw het huidige aanzien verkregen.
In 1774 kwam het westelijk deel van de buitenplaats met het huis in handen van Joan Hodshon, die vervolgens in 1785 ook eigenaar werd van het oostelijke gedeelte. Hij liet het aan de westzijde van het Zuidereinde gelegen huis verbouwen en gaf waarschijnlijk de opdracht tot de aanleg van het parkbos in vroege landschapstijl aan de overzijde van de weg. In feite was de parkaanleg op Schoonoord een overpark van het aan de westzijde van de openbare weg gelegen huis. Het huis werd in 1846 afzonderlijk van de rest van de buitenplaats verkocht door de toenmalige eigenaresse Henriëtta van Genderen.
De buitenplaats kwam in 1912 in handen van G. Leonhardt die in 1930 het huidige landhuis in Engelse Landhuisstijl op "Schoonoord" liet bouwen naar ontwerp van J. van Erven Dorens. Het op die plaats gelegen landhuis en tuinmanswoning werd daartoe afgebroken. De tuin direct rond het huis, de huisplaats, bestaande uit rechthoekige vakken, werd aangelegd door de tuinarchitect Louis Copijn. De verschillende bijgebouwen dateren grotendeels uit de eerste decennia van de 20ste eeuw.
Het complex Buitenplaats "Schoonoord omvat de volgende 10 onderdelen:
- Historische PARK- EN TUINAANLEG, grotendeels daterend uit de periode ca.1785-1930
- LANDHUIS uit 1774
- LANTAARNS bij de entree uit omstreeks 1900
- Bakstenen DAM uit omstreeks 1775-1800
- VILLA in Engelse Landhuisstijl uit 1930 naar ontwerp van de architect J. van Erven Dorens
- TUINSCHUUR en TUINMUUR uit 1930, behorend bij de villa
- TUINPRIEEL "De Rose Wees", ook wel Locannehuisje genoemd, in neo-classicistische trant uit omstreeks 1925
- Houten TUINPRIEEL uit het eerste kwart van de 20ste eeuw
- DUIVENTIL uit omstreeks 1930, behorend bij de villa
- Houten ATELIER uit de periode 1875-1925.
Omschrijving
De buitenplaats ligt op een rechthoekige kavel aan de oostzijde van het Zuidereinde, het voormalige 18de-eeuwse hoofdgebouw ligt aan de westzijde van het Zuidereinde. De park-en tuinaanleg bestaat uit de huisplaats direct rond de villa uit omstreeks 1930 en verder oostelijk een parkbos met slingerpaden en in het midden een vijver. Het terrein is in vierkanten opgedeeld door rechte beukenlanen aan de noord- en zuidzijde en twee dwarsassen. Meest oostelijke gedeelte van de buitenplaats is verwilderd bos. De parkaanleg was in de 18de eeuw feitelijk de overtuin van het landhuis. De lantaarns staan aan weerszijden van de toegangslaan tot het terrein, die via de gemetselde dam over de scheidingssloot tussen de weg en de buitenplaats te bereiken is. De forse villa in Engelse landhuisstijl telt twee bouwlagen onder een rieten kap en ligt teruggerooid van de weg aan de zuidzijde van de rechte toegangslaan die in oostelijke richting verder doorloopt. De tuinschuur en muur evenals de duiventil liggen zuidoostelijk van de villa. Het prieel "De Rose Wees" ligt aan het einde van de zuidelijke laan in de zuidoosthoek van het terrein en biedt uitzicht op de zuidelijk daarvan gelegen polder. Het houten prieel is momenteel opgeslagen. Het atelier is gesitueerd in het parkbos.
Waardering
De van oorsprong 17de-eeuwse historische buitenplaats "Schoonoord" is van algemeen belang vanwege de cultuur-, architectuur- en tuinhistorische waarde als representatieve en grotendeels gave buitenplaats, waarvan het huidige aanzien in parkaanleg en bebouwing grotendeels uit de 19de en vroeg 20ste eeuw dateert en waarin tevens enkele 18de-eeuwse elementen bewaard zijn gebleven. De buitenplaats heeft tevens situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging in het beschermde dorpsgezicht van 's-Graveland.
Eigenschappen
| Functie | Hoofdcategorie | Subcategorie | Functietype | Is hoofdfunctie |
|---|---|---|---|---|
| Historische aanleg | Kastelen, landhuizen en parken | Tuin, park en plantsoen | oorspronkelijke functie | Ja |
| Straat | Getal | Achtervoegsel | Postcode | Plaats | Locatie | Situatie | Is hoofdadres |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Zuidereinde | 11 | – | 1243 KH | 's-Graveland | – | BY | Ja |
| Kadastraal perceel | Kadastrale sectie | Kadastraal object | Appartement | Kadastrale gemeente |
|---|---|---|---|---|
| – | B | 2266 | – | 's-Graveland |
| – | B | 2844 | – | 's-Graveland |
| – | B | 2845 | – | 's-Graveland |
| – | B | 2264 | – | 's-Graveland |
| – | B | 1581 | – | 's-Graveland |
| – | B | 2757 | – | 's-Graveland |
| – | B | 3232 | – | 's-Graveland |
| Start | Eind | Notitie | Beschrijving |
|---|---|---|---|
| 1775 | 1930 | – | vervaardiging |
| Name | Beroep | Notitie |
|---|---|---|
| Copijn, L. ; Noord-Holland | tuinarchitect / landschapsarchitect | – |