Complexomschrijving

De Eerebegraafplaats, opgericht in 1945 en voltooid in 1953, gelegen in de Kennemerduinen te Overveen (gemeente Bloemendaal), bestaat uit een BEGRAAFPLAATS, AMFITHEATER, AANLEG en BEHEERDERSWONING.

In de maanden na de bevrijding werden op 45 verschillende plaatsen in de Kennemerduinen grafkuilen met in totaal 422 gefusilleerde verzetsmensen ontdekt. Ter plaatse van acht van de belangrijkste fusilladeplaatsen zijn in 1949 rode zandstenen gedenkstenen opgericht - zes op het grondgebied van de gemeente Bloemendaal en twee op grondgebied van de gemeente Zandvoort. Op de voorgezaagde stenen ter grootte van 175 x 105 x 45 cm werd door steenhouwer Toon Lavertu en zijn vader de tekst 'HIER LAGEN 21 VERMOORDE VERZETSLIEDEN GEVONDEN MEI 1945' uitgehakt. De door verwering sterk aangetaste stenen zijn in 2000 vervangen door roodgranieten gedenkstenen met dezelfde afmetingen en vormgeving als de oorspronkelijke stenen. Voor het herbegraven van de gevonden verzetsmensen werd besloten tot de oprichting van een erebegraafplaats in de duinen. De erven Van der Vliet stelden als eigenaren van het grondgebied waar de meeste slachtoffers waren gevonden een terrein van circa 6 hectare ten noorden van de Zeeweg ter beschikking. Daar kregen de verzetsstrijders in de nabijheid van hun vindplaatsen een waardige gemeenschappelijke laatste rustplaats. Met de erebegraafplaats werd een gedenkplaats voor de nabestaanden en een herinneringsmonument voor de toekomst gecreëerd. De oprichting ervan werd aanvankelijk door een 'voorlopig comité' en vanaf 1946 door de 'Stichting De Eerebegraafplaats te Bloemendaal' ter hand genomen. Het ontwerp is van architecten A. (Auke) Komter (1904-1982) en G.H.M. (Gerard) Holt (1904-1988). Beiden behoorden tot de moderne stroming in de architectuur. Komter was onder andere leerling van Le Corbusier. Voor de aanleg werd advies gevraagd aan tuinarchitect prof. dr. ir. J.T.P. Bijhouwer. De eerste aanleg dateert van 1945 en bestond uit een weg vanaf de Zeeweg naar een afgevlakt plateau met een verdiepte rechthoek van 74 x 18 meter, waarbinnen de met houten planken afgezette grafvakken. De eerste plechtige herbegrafenis vond plaats op 27 november 1945 en betrof Jannetje Johanna (Hannie) Schaft, 'het meisje met het rode haar', de enige vrouw die hier door de Duitsers werd geëxecuteerd. De aanvankelijke wens voor een ombouwde ruimte met overdekte galerijen, een aula, klokkentoren en binnenhoven, dat door vermelding van 20.000 gevallenen op een muur ook als het Nationale Verzetsmonument zou functioneren, werd in 1948 losgelaten ten gunste van een soberder opzet, waarin niet de architectuur maar de natuur meer nadruk zou krijgen. In het door Komter ontworpen voltooiingsplan diende de begraafplaats rust, wijding en grootheid uit te stralen. Ter voorkoming van verstoring daarvan door grote herdenkingsbijeenkomsten werd aan de voet van de trapsgewijze opgang naar de entree een amfitheater voor circa 2000 mensen aangelegd. Ten behoeve van de begeleiding van de uitvoering en het toezicht op de begraafplaats was in 1946 een opzichter/beheerder aangesteld, voor wie op het terrein ook een woonhuis werd opgericht. Met de onthulling van de gedenkplaten met teksten van H.M. van Randwijk kwam het definitieve ontwerp gereed op 31 oktober 1953. Op De Eerebegraafplaats zijn, naast Hannie Schaft, bekende verzetslieden als Gerrit van der Veen, de gebroeders Post en Walraven van Hall begraven.

De in het duinlandschap gelegen aanleg met entree aan de weg, padenstructuur, markeringsstenen en het kruis op het duin, de begraafplaats zelf, het amfitheater en de beheerderswoning vormen een functioneel, landschappelijk en architectonisch geheel.

Waardering van het complex

De Eerebegraafplaats te Bloemendaal is van cultuurhistorisch belang:

- vanwege de herinnerings- en symboolwaarde aan het verzet tijdens WO II;

- vanwege de directe relatie met de vindplaatsen van de gefusilleerden;

- vanwege de voortdurende rituele gedenkingsbijeenkomsten.

De Eerebegraafplaats te Bloemendaal is van architectuurhistorisch belang:

- vanwege de passende monumentaliteit van het ontwerp;

- vanwege de kwaliteit van de toegepaste materialen;

- vanwege de eenheid in en samenhang tussen de onderdelen;

- vanwege de gaafheid en herkenbaarheid van het oorspronkelijke ontwerp.

De Eerebegraafplaats te Bloemendaal is van landschap- en tuinhistorisch belang:

- vanwege de markante situering in het duingebied;

- vanwege de voor gedenkingsbijeenkomsten betekenisvolle padenstructuur en routing;

- vanwege de in het duingebied passende beplanting.